Ruizong (Tang)

Ruizong (Çince: 唐睿宗; pinyin: Táng Ruìzōng; 22 Haziran MS 662-13 Temmuz MS 716) veya asıl adıyla Li Dan (李旦), Çin'de Tang Hanedanı'nın beşinci imparatorudur. Saltanatı ilk önce MS 684-690 yılları arasında ve daha sonra MS 710'dan MS 712 yılına kadar sürmüştür.

Ruizong
Çin imparatoru
Hüküm süresi	27 Şubat MS 684-16 Ekim MS 690
Önce gelen	Zhongzong
Sonra gelen	Wu Zetian
Hüküm süresi	25 Temmuz MS 710-8 Eylül MS 712
Önce gelen	Shang
Sonra gelen	Xuanzong
Doğum	22 Haziran MS 662 Çang'an, Tang Hanedanı
Ölüm	13 Temmuz MS 716
Hanedan	Tang Hanedanı

Ruizong, İmparator Gaozong'un sekizinci oğlu ve İmparator Gaozong'un ikinci eşi İmparatoriçe Wu'nun (Wu Zetian) dördüncü oğluydu. Annesi tarafından kontrol edildiği ilk saltanatı sırasında tamamen bir figürdü ve MS 684'ten 690'a kadar Tang Hanedanı'nın sembolik ve kukla imparatoruydu. Annesinin ölümünden sonraki ikinci saltanatı sırasında, önemli güç ve etki, otoriter kız kardeşi olan Prenses Taiping'in elindeydi.

Şubat MS 684'te, Li Dan'ın annesi İmparatoriçe Wu, annesinden bağımsız olarak yönetmeye çalışan ağabeyi İmparator Zhongzong'u tahttan indirerek kendisini tahta çıkardı. Ancak İmparator Ruizong, annesinin kontrolü altındaki içi boş bir kuklaydı ve gerçek bir güce sahip değildi, nominal olarak bile, adı verilen belgelerde veya emirlerde yer almıyordu. Hatta devlet işlerine katılamıyordu ve özel konutunun çevresinde bile özgürce hareket edemiyordu. Bu nedenle Tang Hanedanı sadece isim olarak var oldu ve İmparatoriçe Wu, Çin'i altı yıldan fazla bir süre yarı imparator olarak yönetti. İmparatoriçe Wu, imparatorluğun tamamen kendi kontrolü altında olduğu konusunda rahattı, sonunda tahtı ele geçirmeye karar verdi, bu nedenle Ekim MS 690'da İmparator Ruizong, imparatorluk tahtını, kendisini imparatoriçe naibi olan annesine devretti. Tang Hanedanı'nı sona erdiren ve Zhou Hanedanı'nı kuran bir kararname yayınladı. İmparator Ruizong, geleneksel olmayan Huangsi unvanıyla veliaht prens konumuna düşürüldü. Sonraki yıllarda, İmparatoriçe Wu'nun yeğenleri Wu Chengsi ve Wu Sansi, içlerinden birinin tahtın varisi olmasını sağlamaya çalıştılar, ancak Wu Zetian bu çağrılara direndi. Sonunda, Ekim MS 698'de, ülkesinde yabancı istilası ve memnuniyetsizlikle karşı karşıya kalan İmparatoriçe Wu, şansölye Di Renjie'nin önerisini kabul etti ve sürgündeki Li Xian'ı başkent Luoyang'a geri çağırdı. Kısa süre sonra, Li Dan veliaht prenslik konumunu ağabeyine devretmeyi teklif etti ve Li Xian onun yerine veliaht prens oldu.

MS 705'te bir darbe Wu Zetian'ı devirdi ve İmparator Zhongzong'u tahta geri getirdi. İmparator Zhongzong'un saltanatının beş yılı, Zhongzong'un imparatoriçe eşi İmparatoriçe Wei tarafından yönetildi. Temmuz MS 710'un başında, İmparator Zhongzong öldü, iddiaya göre daha sonra Zhongzong'un en küçük oğlu Li Chongmao'yu Wen Prensi imparatoru ilan eden İmparatoriçe Wei tarafından zehirlendi. Sadece iki hafta sonra, Li Dan'in kız kardeşi Prenses Taiping ve Li Dan'ın oğlu Linzi Prensi Li Longji, İmparatoriçe Wei'nin ölümüyle sonuçlanan bir darbe başlattı. Prenses Taiping, Li Longji ve Li Longji'nin kardeşi Song Prensi Li Chengqi daha sonra Li Dan'i tahtı kendisi almaya ikna etti ve o da kabul ederek İmparator Shang'ın yerine tahta geri döndü. Li Longji, en büyük oğlu olmasa da, başarılarından dolayı veliaht prens oldu.

Ancak kısa süre sonra muazzam bir güce, imparatora ve birçok destekçiye tam güvene sahip Prenses Taiping ile Li Longji arasındaki gerilim tırmandı. Li Longji, halasını boşuna olan babasının yönetimini etkilediği için sürekli eleştirdi, bunun yerine Prenses Taiping, boşuna olan veliaht prenslik görevinden alınması önerisine de yanıt verdi. Sonunda, Eylül MS 712'de, astrolojik işaretlerin imparatorların değişmesini gerektirdiğine inanan İmparator Ruizong, Li Longji lehine tahttan çekildi. Ancak, Prenses Taiping'in önerisi üzerine, şimdi Taishang Huang unvanını taşıyan İmparator Ruizong, gerçek ve üstün gücü kullanmaya devam etti. Bu, Prenses Taiping'in hükûmet işlerine değişmeden katılmaya ve nüfuz sahibi olmaya devam etmesine izin verdi ve hala inatla direnme ve Li Longji'ye karşı sert bir şekilde savaşma gücüne sahipti. Sonunda, MS 713'te, Prenses Taiping'in bir darbe planladığından şüphelenen İmparator Xuanzong ilk harekete geçti, ortaklarını öldürdü ve onu intihar etmeye zorladı. Prenses Taiping'in ölümünden sonra, İmparator Ruizong, imparatorluk güçlerini İmparator Xuanzong'a devretti ve hükûmet sahnesini terk etti. MS 716 yılında öldü.

Kaynakça

• Tang Eski Kitabı, vol. 7.
• Tang Yeni Kitabı, vol. 5
• Zizhi Tongjian, vols. 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 211.

Ruizong (Tang) Tang Hanedanı
Resmî unvanlar
Önce gelen: Zhongzong	Çin imparatoru MS 684-690	Sonra gelen: Wu Zetian
Önce gelen: Shang	Çin imparatoru MS 710-712	Sonra gelen: Xuanzong