మహాత్మా గాంధీ శ్రేణి

గాంధీ శ్రేణి నోట్లను రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (ఆర్.బి.ఐ) భారత రూపాయికి లీగల్ టెండర్‌గా జారీ చేస్తుంది. భారతదేశ కరెన్సీ నోట్లపై మహాత్మా గాంధీ చిత్రపటాన్ని ముద్రించినందున ఈ నోట్ల శ్రేణిని మహాత్మా గాంధీ శ్రేణి అని పిలుస్తారు. 1996 కు ముందు లయన్ కేపిటల్ శ్రేణికి సంబంధించిన నోట్లు వాడుకలో ఉండేవి. వాటి స్థానంలో 1996 నుండి గాంధీ శ్రేణి భర్తీ చేయబడింది. భారతీయ రిజర్వ్ బ్యాంక్ (ఆర్‌బిఐ) 1996 లో 10, 500 రూపాయల నోట్లతో ఈ శ్రేణిని ప్రవేశపెట్టింది.

2016 నవంబర్ 10 నాటికి, ఈ శ్రేణిలో ₹ 5 నుండి ₹ 100 రూపాయల వరకు ఆర్బిఐ నోట్లను జారీ చేసింది. అంతకుముందు ఆగిపోయిన ఐదు రూపాయల నోట్ల ముద్రణ 2009 లో పునః ప్రారంభించబడింది. 2016 నవంబరు 8 న, ఈ శ్రేణి యొక్క ₹ 500, ₹ 1000 నోట్ల విలువలు రద్దు చేయబడ్డాయి. ఈ శ్రేణిని భర్తీ చేయడానికి ఉద్దేశించిన కొత్త మహాత్మా గాంధీ శ్రేణి నోట్ల ₹ 500, ₹ 2000 లో వెలువడ్డాయి.

భద్రతా లక్షణాలు

The obverse design of the series was based on this photograph of Mahatma Gandhi and Lord Pethick-Lawrence.

Details of the photograph.

కింది లక్షణాలు నోట్లలో చేర్చబడ్డాయి.

• భద్రతా థ్రెడ్: నోట్లు వాటి మధ్యలో భధ్రతా థ్రెడ్‌ను కలిగి ఉంటాయి. ఇవి కాంతి వనరుకు ఎదురుగా ఉంచినప్పుడు నిలువు సరళ రేఖగా కనిపిస్తాయి. నోట్లలో దేవనాగరి భాషలో "భారత్" , "ఆర్.బి.ఐ" అనే పదాలు ఉన్నాయి. 1000 విలువ గల్ అనోటుపై 1000 సంఖ్య ఉంటుంది. పాత నోట్లు అయితే చదవలేము.
• గుప్త చిత్రం: 45 డిగ్రీల కోణంలో కాంతికి ఎదురుగా పట్టుకున్నప్పుడు, మహాత్మా గాంధీ చిత్రం యొక్క కుడి వైపున నోటు విలువ యొక్క అక్షరాలు కనిపిస్తాయి.
• సూక్ష్మ అక్షరాలు: 10 రూపాయల నోట్లపై ఆర్‌బిఐని మైక్రో అక్షరాలను ముద్రించింది. ఇతర నోట్లపై ఆ నోటు విలువను ముద్రించింది.
• ఇంటాగ్లియో ప్రింట్:

1. దృష్టి లోపం ఉన్నవారికి సహాయపడటానికి ₹ 10 నోట్ మినహా అన్ని నోట్లపై ఇంటాగ్లియో (పెరిగిన) ఆకారం ఉంటుంది.
   1. ₹ 20-లంబ దీర్ఘచతురస్రం
   2. ₹ 50-చతురస్రం
   3. ₹ 100-త్రిభుజం
   4. ₹ 500 వృత్తం
   5. ₹ 1,000 వజ్రం
2. మహాత్మా గాంధీ చిత్రం, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా ముద్ర, నోటు హామీ నిబంధన, అశోక స్థూపం చిహ్నం, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా గవర్నర్ సంతకం అన్నీ ఇంటాగ్లియో ప్రింట్లు.

• ఫ్లోరోసెన్స్: సంఖ్య ప్యానెల్లు ప్రతిదీప్తి గల సిరాతో ముద్రించబడతాయి.
• ఆప్టికల్ ఫైబర్ (దృశా తంతువులు): నోట్స్‌లో ఆప్టికల్ ఫైబర్స్ ఉన్నాయి, ఇవి అతినీలలోహిత కాంతికి గురైనప్పుడు మెరుస్తాయి.
• ఆప్టికల్‌గా వేరియబుల్ సిరా: ₹ 500, ₹ 1000 యొక్క డినామినేషన్లు కాంతి పడే కోణం బట్టి రంగు మారే విధమైన సిరాతో ముద్రించబడతాయి.
• రిజిస్ట్రేషన్ పరికరం ద్వారా చూడండి - నోట్ ముందు, వెనుక భాగంలో ముద్రించిన పూల రూపకల్పన (తరువాత నోట్లలో ఇప్పుడు సంబంధిత విలువను కలిగి ఉంటాయి) ఒక కాంతి జనకానికి ఎదురుగా చూసినప్పుడు ఒకదానికొకటి అతిపాతం చెందుతాయి.
• EURion కూటమి - బ్యాంకు నోట్‌లో కనిపించే చిహ్నాల నమూనా సాఫ్ట్‌వేర్ డిజిటల్ ఇమేజ్‌లో బ్యాంకు నోట్ ఉనికిని గుర్తించడంలో సహాయపడుతుంది, తద్వారా ఇది రంగు ఫోటోకాపీయర్ వంటి పరికరాలతో దాని పునరుత్పత్తిని నిరోధించగలదు.
• కోణీయ రేఖలు: ₹ 100, ₹ 500, ₹ 1,000 నోట్ల యొక్క ఎడమ, కుడి వైపు రేఖల శ్రేణి ఉంటుంది. అవి 2015 శ్రేణి నోట్స్‌లో మాత్రమే ప్రదర్శించబడతాయి. నోట్లను గుర్తించడంలో దృష్టి లోపం ఉన్నవారికి సహాయపడటానికి ఈ రేఖలు ఉపయోగించబడతాయి.
• నోవల్ నంబరింగ్: ఎడమ నుండి కుడికి వెళ్ళే కొద్దీ పరిమాణంలో పెరుగుతున్న విధంగా ఆరు అంకెల క్రమ సంఖ్యల సమితి ఉంటుంది. ఈ విధమైన సంఖ్యలు 2015, 2016 శ్రేణిలో ₹ 20, ₹ 50, ₹ 100, ₹ 500, ₹ 1,000 నోట్ల కోసం జారీ చేయబడింది.

నోట్లు

మహాత్మా గాంధీ సిరీస్
చిత్రం		విలువ	కొలతలు (మిల్లీమీటర్లు)	ప్రధాన రంగు	వివరణ			తేదీ
ఎదురుగా	రివర్స్				ఎదురుగా	రివర్స్	వాటర్‌మార్క్	సమస్య	ఉపసంహరణ
		₹ 5	117 × 63 mm	ఆకుపచ్చ	మహాత్మా గాంధీ	ట్రాక్టర్	మహాత్మా గాంధీ	2002/2009	ప్రస్తుత
		₹ 10	137 × 63 mm	నారింజ, ఊదా		ఖడ్గమృగం, ఏనుగు, పులి		1996/2006	ప్రస్తుత
		₹ 20	147 × 63 mm	ఎరుపు-నారింజ		మౌంట్ హ్యారియెట్, పోర్ట్ బ్లెయిర్		2001/2006	ప్రస్తుత
		₹ 50	147 × 73 mm	ఊదా		భారత పార్లమెంట్		1997/2005	ప్రస్తుత
		₹ 100	157 × 73 mm	మధ్యలో నీలం, ఆకుపచ్చ, 2 వైపులా గోధుమ , ఊదా		హిమాలయ పర్వతాలు		1996/2005	ప్రస్తుత
		₹ 500	167 × 73 mm	నారింజ, పసుపు		దండి సత్యాగ్రహం		2000/2005	8 నవంబర్ 2016
		₹ 1000	177 × 73 mm	అంబర్-రెడ్		భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ		2000/2005	8 నవంబర్ 2016
These images are to scale at 0.7 pixel per millimetre. For table standards, see the నోటు స్పెసిఫికేషన్ పట్టిక చూడండి .

భాషలు

ప్రతి నోటులో దాని విలువను 17 భాషల్లో రాయబడి ఉంటుంది. నోట్లపై దాని ముందుభాగం లో డినామినేషన్ ఇంగ్లీష్, హిందీ భాషలలో వ్రాయబడుతుంది. నోటు వెనుక భాగంలో ఒక భాషా ప్యానెల్ ఉంది, ఇది భారతదేశంలోని 22 అధికారిక భాషలలో 15 భాషలలో నోట్ యొక్క విలువను చూపిస్తుంది. ఈ భాషలు అక్షర క్రమంలో ప్రదర్శించబడతాయి. ప్యానెల్‌లో చేర్చబడిన భాషలు అస్సామీ, బెంగాలీ, గుజరాతీ, కన్నడ, కాశ్మీరీ, కొంకణి, మలయాళం, మరాఠీ, నేపాలీ, ఒడియా, పంజాబీ, సంస్కృతం, తమిళం, తెలుగు, ఉర్దూ .

Denominations in central level official languages (At below either ends)
Language	₹5	₹10	₹20	₹50	₹100	₹500	₹1000
ఆంగ్లం	Five rupees	Ten rupees	Twenty rupees	Fifty rupees	One hundred rupees	Five hundred rupees	One thousand rupees
హిందీ	पाँच रुपये	दस रुपये	बीस रुपये	पचास रुपये	एक सौ रुपये	पांच सौ रुपये	एक हज़ार रुपये
Denominations in 15 state level/other official languages (As seen on the language panel)
అస్సామీ	পাঁচ টকা	দহ টকা	বিছ টকা	পঞ্চাশ টকা	এশ টকা	পাঁচশ টকা	এহেজাৰ টকা
బెంగాలీ	পাঁচ টাকা	দশ টাকা	কুড়ি টাকা	পঞ্চাশ টাকা	একশ টাকা	পাঁচশ টাকা	এক হাজার টাকা
గుజరాతీ	પાંચ રૂપિયા	દસ રૂપિયા	વીસ રૂપિયા	પચાસ રૂપિયા	સો રૂપિયા	પાંચ સો રૂપિયા	એક હજાર રૂપિયા
కన్నడం	ಐದು ರುಪಾಯಿಗಳು	ಹತ್ತು ರುಪಾಯಿಗಳು	ಇಪ್ಪತ್ತು ರುಪಾಯಿಗಳು	ಐವತ್ತು ರುಪಾಯಿಗಳು	ನೂರು ರುಪಾಯಿಗಳು	ಐನೂರು ರುಪಾಯಿಗಳು	ಒಂದು ಸಾವಿರ ರುಪಾಯಿಗಳು
కాశ్మీరీ	پاژشھ رۄپے	دہ رۄپے	وھ رۄپے	پاژاھ رۄپے	ھطم رۄپے	پاژشھ ھطم رۄپے	ساس رۄپے
కొంకణి	पांच रुपया	धा रुपया	वीस रुपया	पन्नास रुपया	शंबर रुपया	पाचशें रुपया	एक हजार रुपया
మలయాళం	അഞ്ചു രൂപ	പത്തു രൂപ	ഇരുപതു രൂപ	അൻപതു രൂപ	നൂറു രൂപ	അഞ്ഞൂറു രൂപ	ആയിരം രൂപ
మరాఠీ	पाच रुपये	दहा रुपये	वीस रुपये	पन्नास रुपये	शंभर रुपये	पाचशे रुपये	एक हजार रुपये
నేపాలీ	पाँच रुपियाँ	दस रुपियाँ	बीस रुपियाँ	पचास रुपियाँ	एक सय रुपियाँ	पाँच सय रुपियाँ	एक हजार रुपियाँ
ఒరియా	ପାଞ୍ଚ ଟଙ୍କା	ଦଶ ଟଙ୍କା	କୋଡିଏ ଟଙ୍କା	ପଚାଶ ଟଙ୍କା	ଏକ ଶତ ଟଙ୍କା	ପାଞ୍ଚ ଶତ ଟଙ୍କା	ଏକ ହଜାର ଟଙ୍କା
పంజాబీ	ਪੰਜ ਰੁਪਏ	ਦਸ ਰੁਪਏ	ਵੀਹ ਰੁਪਏ	ਪੰਜਾਹ ਰੁਪਏ	ਇਕ ਸੌ ਰੁਪਏ	ਪੰਜ ਸੌ ਰੁਪਏ	ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ
సంస్కృతం	पञ्चरूप्यकाणि	दशरूप्यकाणि	विंशती रूप्यकाणि	पञ्चाशत् रूप्यकाणि	शतं रूप्यकाणि	पञ्चशतं रूप्यकाणि	सहस्रं रूप्यकाणि
తమిళం	ஐந்து ரூபாய்	பத்து ரூபாய்	இருபது ரூபாய்	ஐம்பது ரூபாய்	நூறு ரூபாய்	ஐந்நூறு ரூபாய்	ஆயிரம் ரூபாய்
తెలుగు	ఐదు రూపాయలు	పది రూపాయలు	ఇరవై రూపాయలు	యాభై రూపాయలు	నూరు రూపాయలు	ఐదువందల రూపాయలు	వెయ్యి రూపాయలు
ఉర్దూ	پانچ روپے	دس روپے	بیس روپے	پچاس روپے	ایک سو روپے	پانچ سو روپے	ایک ہزار روپے