Корисник:Niksa02/песак

Balto

Ovaj članak je o zarežnom psu. Za film animirani film iz 1995 i lika baziranog na psu, pogledajte Balto (film).

Balto (1919 - 14. mart., 1933) je Sibirski Haski i zaprežni pas koji je pripadao goniču pasa i odgajivaču Leonardu Sepali.Stekao je slavu kada je predvodio tim zaprežnih pasa kojima je upravljao Gunar Kasen na zadnju relaciju putovanja za dostavu lijeka 1925. u Noum, u kome je protivotrov za difteriju prevezen od Enkoridža, Aljaska do Nenana, Aljaska, vozom, zatim do Nouma pomoću zaprežnih pasa sa ciljem da se suprostavi epidemiji zaraze.

Balto je živio lagodnim životom u zološkom vrtu Klivlend do smrti 14. marta, 1933., do njegove 14 godine. Nakon njegove smrti, njegovo tijelo je

Balto
Lični podaci
Datum rođenja	1919.
Mesto rođenja	Noum, Teritorija Aljaske, SAD (Teritorija Aljaske)
Datum smrti	14. marta, 1933. (13-14 godina) Klivland, Ohajo, SAD
Mesto smrti	Klivlend, Muzej Prirodne Istorije,
Zanimanje	Zaprežni pas
Porodica
Porodica	Pasa

montirano i prikazano u Muzeju Prirodne Istorije Klivlend, gdje do dan danas stoji.

Putovanje za dostvu lijek 1925.

U Januaru 1925. doktori su primjetili da je potencijalno smrtonosna epidemija difterije spremna da zahvati mladu populaciju Nouma, Aljaska. Jedini lijek koji bi mogao zaustaviti epidemiju je bio u Enkoridžu, Aljaska. Motor jedine letelice koja bi mogla brzo dostaviti lijek je bio zamrznut i nepokretan. Nakon razmatranja svih drugih opcija, zvaničnici su odlučili da lijek prebace pomoću više timova zaprežnih pasa. Lijek je transportovan vozom od Enkoridža do Nenana, gdje je prvi gonič krenuo na dio relacije koja je imala za cilj da dostavi lijek do Nome. Više od 20 goniča je učestvovalo, suprostavljajuci se mećavi sa temperaturama od −23 °F (−31 °C) i jakim vjetrovima. Izvještavi o dogadjaju su bili širom svijeta.

2. Februara 1925., Norvežaninu Gunaru Kasenu, porodičnom prijatelju Leonarda Sepale, koji je predvodio tim Sepalovih pasa koji su bili ostavljeni ukoliko budu potrebni, na čijem čelu je bio Foks uključivajući Balta među ostale, je uručen paket iljekova od strane Čarlija Olsona u Blufu. Pristigli su u Port Sejftiju u kratkom vremenu, odakle je trebala početi poslednja relacija putovanja. Poslednji tim i njihov gonič, Ed Ron, vjerovao je da su Kasen i zadnja relacija pauzirane u obližnjem Solomonu zbog loših vremenskih uslova, pa su spavali za čije su vreme Kasen i Balto stigli do zadnje relacije - Kasen je odlučio da nastavi dalje, da bi dobio na vremenu koje bi bilo potrebno da zamjeni sanke i spoji novi tim pasa. Putovao je preostalih 25 milja (40 km) do Nouma i pristigao je u Front Stritu u 5:30 posle ponoci. Sve ampule protivotrova su bile na broju, nakon čega ih je Kasen predao dalje na odmrzavanje da bi se iskoristile dalje tokom dana.

Posledice putovanja

Pogledajte: Statua Balta

Statua Baltu, Sentral Park, Grad Njujork

Značajna kontraveza je kružila da je Balto bio zaprezni pas na Kasenovom timu, također mnogi goniči i drugi su, u tom periodu, sumnjali da je Balto zapravo bio predvodnik tima, isključivo barizarno na osnovu dokaza, ne postoje zapisi da ga je Sepala ikada koristio kao psa predvodnika na kratke relacije ili trke pre 1925., čak je i Sepala sam rekao da Balto ,,nikada nije bio u pobjedničkom timu,,, i da je bio ,,scrub pas,,. Pošto su slike i video Kasena i Balta koje su napravljenje u Noumu rekreirane nekoliko sati nakon njihovog dolaska kada je sunce uveliko izašlo, kontraverza idalje postoji za Baltovu poziciju kao pas predvodnik da je uopšte bila istinita, Ili da je prekrivena ili preuveličana za medije zato što je Balto ime popularnije od Foksa. Dok istoričari smatraju da postoji mogućnost da je Balto zapravo predvodio Kasenov tim, on je to najvjerovatnije radio zajedno sa Foksom, nego samostalno kako javnost to opisuje. Dosta odlikovanih goniča I drugi u okolini takodje vjeruju, uključujući Ron, zasnovano na razgovoru koji su dva čoveka imala pred odlazak iz Nouma, da je Kasenova odluka  da ne probudi Rona u Port Sejftiju motivisana iz želje da zadrži svu slavu za sebe.

Ubrzo nakon uspješne misije, Balto I Kasen su postali velike ličnosti pored Sepalinog velikog nezadovoljstva, zato što je Togo prešao najduži I najopasniju relaciju u putovanju za dostavu lijeka.

Sepala je izjavio:

"Nadam se da više nikada neću biti ta osoba koja će preuzeti zasluge od bilo kog psa ili goniča koji je učestvovao u dostavi. Svi smo uradili najbolje što smo mogli. Ali nakon što je publika pokazala zadovoljstvo za glavnog psa predvodnika u putovanju za dostavu lijeka, prezirao sam Baltovu statuu, jer ako je ikoji pas zaslužio da se posebno istakne to bi bio Togo. [...] U vreme kada sam otisao [na putovanje za dostavu lijeka] ni u jednom momentu nisam očekivao da će bilo ko smatrat ove pse sposobnim za vožnje čak I na kratke relacije. Što se tiče samog glavnog psa predvodnika, bilo je na goniču koji je tada bio izabran, da izabere bilo kog psa kojeg je volio I on je izabrao Balta".

Balto je I dan danas veoma poznat javnosti uzgred mnogih zabluda o njemu I Kasenovoj slavi. Doprinos meštana Aljaske, čiji su timovi "prešli dvije trećine relacije za dostavu lijeka," takođe je veoma upitan. Prema Njujork Tajmsu "Nezapažanje Togoa idalje izaziva bes brojnih goniča".

Statua Baltu, izvajana od strane Fredrika Rota, je podignuta u Sentralnom Parku u Gradu Njujork 17. decembra 1925., deset meseci nakon Baltovog dolaska u Noum. Sam Balto je prisustvovao otkrivanju spomenika. Statua se nalazi na glavnoj stazi koja vodi severno od Dječijeg Zološkog vrta Tiš. Ispred statue nalazi se nisko viseća ploča koja prikazuje Baltov tim I nosi natpis:

"Posvećeno nesalomljivom duhu zaprežnih pasa koji su prevezli protivotrov šest stotina kilometara preko teškog leda, opasnih voda, I Artičkih mećava od Nenana do teritorije Nouma pogođen virusom Zime 1925".

Izdržljivost · Odanost · Inteligencija

Balto nije mogao biti korišćen za parenje zato što je u mladosti bio kastrirat, pa je zato sa svojim timom predat cirkusu Vaudevill. Prilikom Kasenovog povratka kući u Aljasku, psi su bili prodati onome ko je najviše ponudio od strane same kompanije koja je sponzorisala putovanje. Psi su završili zavezani u malom prostoru u novijem muzeju i šou nakaza u Los Anđelesu. Dok je posjećivao Los Anđeles, Džordž Kimbl, bivši borac koji je postao biznismen iz Klivlenda, je bio zapanjen kada je saznao da su psi lošeg zdravstvenog stanja i da se prema njima loše odnose. Kimbl je radio zajedno sa novinama Plain Dealer da dovede Balta I njegov tim do Klivlenda, Ohajo. Balto i njegovih 6 pratilaca su 19. marta 1927., prevezeni u Klivlend, dočekani kao heroji u trijumfnoj proslavi. Psi su nakon toga poslati u zološki vrt Broksajd (danas Klivlend Metropark Zoo).

Baltovi ostaci u Muzeju Prirodne Istorije u Klivlendu

Nakon Baltove smrti 1933, njegovi ostaci su montirani od strane taksidermista I donirani Muzeju Prirodne Istorije Klivlend. 1998. godine, zakonodavna skupština Aljaske usvojila je HJR 62 - rezoluciju „Vratite Balta“. Prirodi muzej Klivlend je odbio da vrati Balta, međutim, oktobra 1988. Balto je otišao na petomjesečni boravak u Enkoridž Muzeju Istorije i Umetnosti, koji je privukao brojni narod. Balto je bio dio još jedne od izložba u Enkoridž Muzeju Istorije i Umetnosti 2017.

Genetska analiza

DNK testiranjem Baltovih ostataka taksidermom otkriveno je da je njegov genom mnogo raznovrsniji sa manje nezdravih varijanti od modernog čistokrvnog psa sličnog današnjem Aljaskanskom Haskiju koji je često korišćen za promociju boljeg fitnesa i zdravlja. Balto je djelio dio svog porekla sa današnjim Sibirskim Haskijima (39%) kao i Grenlandskim psima (18%), Kineskim seoskim psima (17%), Samojedima (6%) I Aljaskanskim malamutama (4%). Balto je imao nekoliko DNK varijanti adaptiranih Artičkim uslovima, kao što je gusto dvoslojno krzno, sposobnost varenja skroba i razvijene kosti i tkivo.

Kulturne reference i filmska prikazivanja

• Alistar MakLeanova novela iz 1959 Beskrajna noć uključuje zaprežnog psa pod imenom Balto, zamišljenog potomka I imenjaka orginalnog Balta.
• U 1965 godini. Karl Barks je predstavio herojskog psa pod imenom "Barko" kao lika u stripu Ujka Skrudž, Severno od Jukona, u počast Baltu.
• Januara 1977. Godine Margaret Dejvidson je napisala dječiju knjigu Balto: Pas Koji Je Spasio Nome, koja je sadržala priču o Baltu i njegovim delima.
• Decembra 1995. izašao je animirani film u produkciji Univerzala pod imenom Balto koji se bazira na priču sličnu lijeku iz 1925. godine, ali sa ključnim razlikama na istorijske događaje. Film je prikazao izmišljenu verziju Balta kao smeđe-sivog psa-vuka (glas mu je dao Kevin Bejkon). Pored prvog animiranog filma, postoje i dva nastavka filma, Balto II: Vučiji Zadatak i Balto III: Krila promene, objavljeni 2002. i 2004. godine.
• Balto se nakratko pojavljuje u Togu, Diznijevom filmu iz 2019. koji prikazuje relaciju za lijek iz 1925. godine, ali se fokusira na Leonharda Sepalu i njegovog psa Togoa. Za razliku od prethodnih prikaza, Balto i njegov doprinos lijeku je pokazan jasnije kao i njegova steknuta slava, uprkos tome što je Togo završio najdužu i najopasniju relaciju.
• Drugi film iz 2019. godine, Velika trka na Aljasci iz P12 filmova, takođe prikazuje herojstvo oba tima i prikazuje i Balta i Togoa – na ovom prikazu Balto je pokazan kao veliki crno-beli Aljaskanski malamut – ali je glavni fokus na Sepalu. Film je tačan u određenoj meri, ali i dalje odstupa od stvarnosti i nije uključio najbitnije događaje – posebno vrh saonica i Ed Ron koji je zaspao – koji su uticali na Gunarove i Baltove napore.
• Balto se pominje u epizodi emisije PBS Đeca Moli iz Denala, gde protagonistkinja Moli Mabrai želi da mu napravi statuu u Naeni.

Takođe pogledajte

• Iditarod Trail
• Nortdern (žanr)
• Hačiko
• Togo (pas)
• Lista individualnih pasa

Spoljašne veze

Balto na sajtu IMDb

Balto na Fejsbuku

Balto u Muzeju Prirodne Istorije Klivlend

Statua Baltu u Sentralnom Parku