Borča

Borča
Borča;
	Pogled na Borču iz vazduha
Administrativni podaci
Država	Srbija
Grad	Beograd
Gradska opština	Palilula (Beograd)
Stanovništvo
— 2022.	51.862
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 52′ 41″ S; 20° 27′ 28″ I / 44.878192° S; 20.457745° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
	Borča Borča na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	11211
Pozivni broj	011
Registarska oznaka	BG

Borča je urbano gradsko naselje u Beogradu, koje se nalazi na teritoriji gradske opštine Palilula. Prema popisu iz 2022. ima 51.862 stanovnika (prema popisu iz 2011. bilo je 46.086 stanovnika).^[1]. Linije gradskog prevoza koje saobraćaju kroz Borču su 85 (Banovo brdo — Borča 3), 95 (Novi Beograd /Blok 45/ — Borča 3), 96 (Železnička stanica Pančevački most — Borča 3), 104 (Omladinski stadion — Crvenka) 105 (Omladinski stadion — Ovča) i 105L (Zemun /Bačka/ — Ovča).

Istorija

Rana istorija

Najraniji arheološki ostaci u blizini modernog naselja Borče su iz bronzanog i gvozdenog doba, ali medaljoni, figurine i kovani novac iz 3. ili 4. veka pre nove ere su takođe pronađeni. Zbog močvarnog područje, nije mnogo sačuvano, ali su pronađeni ostaci koji potvrđuju prisustvo Jaziga, Sarmata i Rimljana.

Kraljevina Ugarska i Osmansko carstvo

Ugarski kralj Žigmund Luksemburški je tokom druge polovine septembra 1427. godine logorovao u Borči, što ujedno predstavlja i najstariji do sada poznati pomen naselja.^[2] Borča se spominje pod imenom Barcsa (ili Bercse). Naselje je pripadalo Kraljevini Ugarskoj, mada je moguće da njegovo ime ima slovenske korene (ime Barcsa verovatno potiče od slovenske reči „bara"), što ukazuje položaj naselja u močvarnim području Pančevačkog rita). Godine 1537. naselje su zauzeli Turci i uključili ga u Smederevski sandžak i dali mu status vakufa. Već 1567. Borča je pretežno naseljena Srbima. Za vreme austrijsko-turskih ratova, Borča je postala centar turske pogranične zone i bila je dobro utvrđena posle Karlovačkog mira, ali su je Austrijanci ipak osvojili 1717, a Požarevačkim mirom 1718. zvanično je predata Habzburškoj monarhiji.

Ovde se nalazi Osnovna škola Stevan Sremac u Borči.

Habzburška monarhija

Nakon Beogradskog mira 1739. Habzburška monarhija je bila u obavezi da sruši utvrđenja, ali je zbog izbijanja kuge 1743. čitavo selo Borča spaljeno do temelja. Novo naselje je nastalo oko kule Stara Borča (Alt Borcsa) 1794. koje je postala centar opštine kao deo Banatske krajine, dela habsburške Vojne krajine. Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir u Staroj Borči je bio jedan sveštenik. Tu je u parohijskoj filijali služio pop Stefan Berić (rukop. 1797) koji se služio srpskim i rumunskim jezikom.^[3]

Godine 1848-1849, Borča je pripadala Srpskoj Vojvodini, srpskoj autonomnoj oblasti u okviru Habsburške monarhije, ali je 1849. godine opet stavljena pod upravu Vojne krajine. Nakon transformacije u Habsburške monarhije u Austrougarsku 1867. godine i ukidanja Vojne krajine 27. juna 1873. godine. Borča je postala deo ugarske polovine monarhije, kao deo Pančevačkog distrikta Torontalske županije sa sedištem u današnjem Zrenjaninu. U proleće 1888. godine visoke vode Dunava su poplavile mesto. Stradale su mnoge kuće a svi stanovnici se iselili, pre svega u Pančevo.^[4] Borču je nakratko zauzela srpska vojska u Prvom svetskom ratu (od 6. septembra do 14. oktobra 1914).

Jugoslavija i Srbija

Kako je Pančevački rit bio plavno zemljište, za vreme izuzetno visokog vodostaja Dunava (naročito 1826, 1888. i 1924), cela oblast i naselja su potpuno potopljena, što je pretvorilo močvaru u veliko jezero. Zabeleženo je da su tokom poplave 1924. spasilački brodovi morali da manevrišu između telefonskih stubova, a da su mrtvi sahranjivani iz čamaca. U periodu 1929-1933. izgrađen je 89 kilometara dug nasip koja štiti od daljeg plavljenja Borče. U isto vreme, sagrađeni su drum i železnička pruga koji povezuju Borču sa Beogradom. su takođe gradili.

Nakon sloma Austrougarske 1918, Borča je postala deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (buduće Kraljevine Jugoslavije), pošto je srpska vojska ušla u naselje 9. novembra 1918. Od 1918. do 1922. Borča je bila deo Banatske oblasti, od 1922. do 1929. deo Beogradske oblasti, a od 1929. do 1941. deo uprave grada Beograda (Pančevački okrug). Između 1941. i 1944. Borču je okupirala nemačka vojska i uključila ju je u autonomni region Banat pod nemačkom upravom.

Godine 1949. opština je raspuštena, a ceo prostor od Pančevačkog rita postao je Deveti rejon Beograda. Borča je ponovo dobila svoju opštinu 30. maja 1952, ali je 1955. sa opštinama Ovča, Krnjača i Padinska Skela spojena u opštinu Krnjača. Ova opština je kasnije pripojena beogradskoj opštini Palilula 1965.

Demografija

U naselju Borča živi 27685 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 36,8 godina (35,9 kod muškaraca i 37,7 kod žena). U naselju ima 11668 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,01.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Demografija^[5]
Godina	Stanovnika
1948.	3.532
1953.	3.384
1961.	4.330
1971.	9.487
1981.	18.549
1991.	26.895	26.090
2002.	35.150	35.909
2011.	46.086
2022.	51.862

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[6]

Srbi	30.479	86,71%
Romi	1.296	3,68%
Jugosloveni	474	1,34%
Goranci	464	1,32%
Crnogorci	355	1,00%
Muslimani	271	0,77%
Makedonci	240	0,68%
Hrvati	232	0,66%
Mađari	98	0,27%
Albanci	87	0,24%
Bugari	43	0,12%
Bošnjaci	40	0,11%
Rusi	25	0,07%
Nemci	21	0,05%
Slovenci	19	0,05%
Slovaci	18	0,05%
Rumuni	18	0,05%
Ukrajinci	10	0,02%
Česi	5	0,01%
Rusini	1	0,00%
Vlasi	1	0,00%
nepoznato	310	0,88%

Stanovništvo prema polu i starosti^[7]


	m	ž
?	87	70
80+	98	198
75—79	182	333
70—74	408	557
65—69	732	872
60—64	1.006	929
55—59	999	993
50—54	1.276	1.530
45—49	1.402	1.540
40—44	1.243	1.341
35—39	1.286	1.295
30—34	1.354	1.346
25—29	1.404	1.477
20—24	1.362	1.282
15—19	1.259	1.209
10—14	1.085	1.076
5—9	1.062	1.039
0—4	957	861
Prosek :	35,9	37,7

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	742	902	1.200	2.729	5.808	8.152	11.668

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	2.047	2.562	2.536	3.067	910	374	115	35	14	8	3,01

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	14.098	4.492	8.738	435	382	51
Ženski	14.972	3.595	8.811	1.744	788	34
UKUPNO	29.070	8.087	17.549	2.179	1.170	85

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	7.094	521	9	5	1.660
Ženski	5.574	256	0	2	1.073
UKUPNO	12.668	777	9	7	2.733
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	155	765	1.202	210	920
Ženski	30	156	1.231	277	290
UKUPNO	185	921	2.433	487	1.210
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	66	320	313	134	166
Ženski	144	338	230	380	782
UKUPNO	210	658	543	514	948
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	409	1	3	235
Ženski	276	8	3	98
UKUPNO	685	9	6	333

Poznate ličnosti

Nikolina Moldovan, srpska kajakašica
Olivera Moldovan, srpska kajakašica
Saša Zdjelar, srpski fudbaler
Vladimir Kolarić, srpski prozni i dramski pisac, teoretičar umetnosti i kulture i prevodilac

Galerija slika

Pravoslavna crkva Prenosa moštiju Svetog Oca Nikolaja u Borči
Stadion Vizelj park
Spomenik u Pančevu posvećen streljanim Borčanima 1914.
Katolička crkva Uzvišenja svetog Križa u Borči
Ulica u starijem delu Borče
Ulica u novijem delu Borče
Kanal Vizelj u Borči

Reference

^ „Popis u Srbiji prema polu i starosti po naseljima” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 1. 2024.
^ Istorija naselja Borča doseže čak od XIV veka — link (www.lobi-info.rs)
^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
^ "Zastava", Novi Sad 1. april 1888. godine
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

BORČA INFO — sve informacije na jednom mestu

[1] „Popis u Srbiji prema polu i starosti po naseljima” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 21. 1. 2024.

[2] Istorija naselja Borča doseže čak od XIV veka — link (www.lobi-info.rs)

[3] "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.

[4] "Zastava", Novi Sad 1. april 1888. godine

[5] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[6] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[7] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

p r u Gradska opština Palilula
Gradska naselja	Ada Huja Blok Braća Marić Blok Branko Momirov Blok Grga Andrijanović Blok Sava Kovačević Blok Sutjeska Blok Zaga Malivuk Bogoslovija Ćalije Čaplja Deponija Dunav siti Dunavski venac Hadžipopovac Karaburma Karaburma II Karaburma-Dunav Kotež Kožara Krnjača Lešće Mika Alas Nova Karaburma Palilula Partizanski blok Profesorska kolonija Reva Rospi ćuprija Stara Karaburma Tašmajdan Viline vode Vilingrad Višnjica Višnjička banja
Prigradska naselja	Besni Fok Borča Crvenka Dunavac Glogonjski Rit Jabučki Rit Kovilovo Ovča Padinska Skela Preliv Sebeš Široka Bara Široka Greda Slanci Veliko Selo Vrbovski
Znamenitosti i spomenici kulture	Zgrada Arhiva Srbije Zgrada Pravnog fakulteta u Beogradu Zgrada Seizmološkog zavoda Kuća Milutina Milankovića Memorijalni muzej Nadežde i Rastka Petrovića Poslovno-stambena zgrada Petra Jankovića Prirodni spomenik Miocenski sprud Tašmajdan Tašmajdan Hotel Metropol
Verski objekti	Crkva Svetog Nikole Crkva Svetog Marka Hram Svete Trojice Hram Svetog oca Nikolaja Crkva Sabora srpskih svetitelja Crkva svetih apostola Petra i Pavla Crkva Svetog Josipa Radnika Crkva Svetog Luke Crkva Svetog Nikole Crkva Svetog Stefana Crkva Svetog cara Konstantina i carice Jelene Manastir Slanci Mesdžid i džemat u Borči Rimokatolička crkva Uzvišenje Svetog križa
Sport	Vizelj park Omladinski stadion OFK Beograd BSK PKB Palilulac Lepušnica Bratstvo OFK Crvenka Beograd Karaburma PKB Kovilovo Pionir Besni Fok Hala Aleksandar Nikolić RK PKB SRC Tašmajdan Stadion Tašmajdan HK Taš
Grb opštine Palilula Gradska opština Palilula