Jump to content

Seksologjia: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetër
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
Adding 1 book for Wikipedia:Vërtetueshmëria (20230806sim)) #IABot (v2.0.9.5) (GreenC bot
Lidhje të jashtme të shpëtuara: 1 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.9.5
 
Rreshti 41: Rreshti 41:
Vern Bullough ishte një historian i seksologjisë gjatë kësaj epoke, si dhe ishte studiues në këtë fushë.<ref name="vernbullough">{{Cito web|url=http://www.vernbullough.com/bullough/publications/publicationsindex.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040727172744/http://www.vernbullough.com/bullough/publications/publicationsindex.html|archivedate=27 korrik 2004|title=Dr. Vern L. Bullough: Profile|website=vernbullough.com|accessdate=25 korrik 2015|language=en}}</ref>
Vern Bullough ishte një historian i seksologjisë gjatë kësaj epoke, si dhe ishte studiues në këtë fushë.<ref name="vernbullough">{{Cito web|url=http://www.vernbullough.com/bullough/publications/publicationsindex.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040727172744/http://www.vernbullough.com/bullough/publications/publicationsindex.html|archivedate=27 korrik 2004|title=Dr. Vern L. Bullough: Profile|website=vernbullough.com|accessdate=25 korrik 2015|language=en}}</ref>


Shfaqja e [[HIV/AIDS|HIV / AIDS]] në vitet 1980 shkaktoi një zhvendosje dramatike në përpjekjet për hulumtime seksologjike drejt kuptimit dhe kontrollit të përhapjes së sëmundjes.<ref>{{Cite journal|last=Gagnon|first=John H.|date=dhjetor 1988|title=Sex research and sexual conduct in the era of AIDS|url=http://journals.lww.com/jaids/Abstract/1988/12000/Sex_Research_and_Sexual_Conduct_in_the_Era_of.11.aspx|journal=[[Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes]]|language=en|volume=1|issue=6|pages=593–601|pmid=3225745}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Oriel|first=Jennifer|date=shtator 2005|title=Sexual pleasure as a human right: Harmful or helpful to women in the context of HIV/AIDS?|journal=[[Women's Studies International Forum]]|language=en|volume=28|issue=5|pages=392–404|doi=10.1016/j.wsif.2005.05.002}} [https://www.amherst.edu/media/view/248654/original/sexual+pleasure+as+a+HR.pdf Pdf.]</ref>
Shfaqja e [[HIV/AIDS|HIV / AIDS]] në vitet 1980 shkaktoi një zhvendosje dramatike në përpjekjet për hulumtime seksologjike drejt kuptimit dhe kontrollit të përhapjes së sëmundjes.<ref>{{Cite journal|last=Gagnon|first=John H.|date=dhjetor 1988|title=Sex research and sexual conduct in the era of AIDS|url=http://journals.lww.com/jaids/Abstract/1988/12000/Sex_Research_and_Sexual_Conduct_in_the_Era_of.11.aspx|journal=[[Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes]]|language=en|volume=1|issue=6|pages=593–601|pmid=3225745}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Oriel|first=Jennifer|date=shtator 2005|title=Sexual pleasure as a human right: Harmful or helpful to women in the context of HIV/AIDS?|journal=[[Women's Studies International Forum]]|language=en|volume=28|issue=5|pages=392–404|doi=10.1016/j.wsif.2005.05.002}} [https://www.amherst.edu/media/view/248654/original/sexual+pleasure+as+a+HR.pdf Pdf.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140525195811/https://www.amherst.edu/media/view/248654/original/sexual+pleasure+as+a+HR.pdf |date=25 maj 2014 }}</ref>


== Shekulli 21 ==
== Shekulli 21 ==

Versioni aktual i datës 23 gusht 2023 03:23

Seksologjia është studimi shkencor i seksualitetit njerëzor, përfshirë interesat seksuale njerëzore, sjelljet dhe funksionet.[1] Termi seksologji në përgjithësi nuk i referohet studimit jo-shkencor të seksualitetit, siç është shkenca politike ose kritika sociale.[2][3]

Seksologët aplikojnë mjete nga disa fusha akademike, siç janë biologjia, mjekësia, psikologjia, epidemiologjia, sociologjia dhe kriminalistika.Temat e studimit përfshijnë zhvillimin seksual (pubertetin), orientimin seksual, identitetin gjinor, marrëdhëniet seksuale, aktivitetet seksuale, parafilinë dhe interesat seksuale atipike. Ai gjithashtu përfshin studimin e seksualitetit gjatë gjithë jetës, përfshirë seksualitetin e fëmijëve, pubertetin, seksualitetin e adoleshencës dhe seksualitetin midis të moshuarve . Seksologjia gjithashtu përfshin seksualitetin në mesin e aftësive të kufizuara mendore dhe fizike. Studimi seksologjik i mosfunksionimeve seksuale dhe çrregullimeve, përfshirë mosfunksionimin erektil, anorgazinë dhe pedofilinë, janë gjithashtu shtylla kryesore.

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në fillim

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Manualet seksuale kanë ekzistuar që nga lashtësia, të tilla si Ovid 's Ars Amatoria, i Kama Sutra e Vatsyayana, të Ananga Ranga dhe Kopshti parfumuar për rekreacion shpirtit.De la prostitution dans la ville de Paris ( Prostitucioni në Qytetin e Parisit ), një studim i hershëm i viteve 1830 tregon se mbi 3.558 prostituta janë të regjistruara në Paris, botuar nga Alexander Jean Baptiste Parent-Duchatelet (dhe botuar në vitin1837, një vit pasi ai vdiq), është quajtur puna e parë e seksit modern të hulumtimit.[2]

Studimi shkencor i sjelljes seksuale te qeniet njerëzore filloi në shekullin XIX. Ndryshimet në kufijtë kombëtarë të Evropës në atë kohë sollën në ligje konflikte që ishin liberale seksualisht dhe ligje që kriminalizuan sjellje të tilla si aktiviteti homoseksual.

Epoka Viktoriane në Luftën e Dytë Botërore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Havelock[lidhje e vdekur] Ellis, një figurë pionier në lëvizjen drejt emancipimit seksual në fund të shekullit të 19-të.

Megjithë qëndrimin mbizotërues shoqëror të shtypjes seksuale në epokën Viktoriane, lëvizja drejt emancipimit seksual filloi drejt fundit të shekullit XIX në Angli dhe Gjermani. Në vitin 1886, Richard Freiherr von Krafft-Ebing botoi Psikopatia Seksuale. Kjo punë konsiderohet se ka krijuar seksologjinë si një disiplinë shkencore.[4]

Në Angli, babai themelues i seksologjisë ishte mjeku dhe seksologu Havelock Ellis i cili sfidoi tabutë seksuale të epokës së tij në lidhje me masturbimin dhe homoseksualitetin dhe revolucionarizoi konceptimin e seksit në kohën e tij. Puna e tij kryesore ishte Inversioni Seksual i vitit 1897, i cili përshkruan marrëdhëniet seksuale të meshkujve homoseksualë, përfshirë burrat me djem. Ellis shkroi studimin e parë objektiv të homoseksualizmit (termi u krijua nga Karl-Maria Kertbeny ), pasi ai nuk e karakterizoi atë si një sëmundje, imorale ose krim. Punimi supozon se i njëjti seks, dashuria tejkaloi tabutë e moshës, si dhe tabutë gjinore. Shtatë nga njëzet e një studime të tij të rastit janë të marrëdhënieve ndër-gjeneruese. Ai gjithashtu zhvilloi koncepte të tjera të rëndësishme psikologjike, të tilla si autoerotizmi dhe narcizizmi, të dyja u zhvilluan më vonë nga Sigmund Freud.[5]

Ellis krijoj fenomene transgjinore përkrah gjermanit Magnus Hirschfeld. Ai e vendosi atë si një kategori e re që ishte e veçantë dhe të dallueshme nga homoseksualiteti. Të vetëdijshëm për studimet e Hirschfeld për transvestizmin, por që nuk ishin dakord me terminologjinë e tij, në vitin 1913 Ellis propozoi termin përmbysje sekso-estetike për të përshkruar fenomenin.[6][7]

Në vitin 1908, revista e parë studiuese e fushës, Revista e Seksologjisë (Zeitschrift für Sexualwissenschaft), filloi botimin dhe u botua çdo muaj për një vit. Këto botime përmbajnë artikuj nga Frojdi, Alfred Adleri dhe Wilhelm Stekel.[3] Në vitin 1913 u themelua shoqata e parë akademike: Shoqata për Seksologji.[8]

Frojdi zhvilloi një teori të seksualitetit. Këto faza të zhvillimit përfshijnë: oral, anal, mashkullor, gjendje latente dhe gjenitale.Këto faza shkojnë nga foshnjëria deri në pubertet dhe më tej.[9] Bazuar në studimet e tij për klientët e tij, midis fundit të Shekullit XIX dhe fillimit të Shekullit XX. Wilhelm Reich dhe Otto Gross, ishin dishepuj të Frojdit, por të refuzuar nga teoritë e tij për shkak të theksit të tyre në rolin e seksualitetit në luftën revolucionare për emancipimin e njerëzimit.

Librat[lidhje e vdekur] e Hirschfeld u dogjën nga nazistët në Berlin për t'u dukur "jo-gjermanë".

Gjermania para-naziste, nën kodin nipoleonik liberale seksualisht, organizoi dhe rezistoi ndikimet kulturore anti-seksuale, viktoriane. Momenti nga ato grupe i shtyu ata të koordinonin kërkimet e seksit në disiplinat tradicionale akademike, duke e çuar Gjermanin në drejtimin e seksologjisë. Mjeku Magnus Hirschfeld ishte një avokat i hapur për pakicat seksuale, duke themeluar Komitetin Shkencor Humanitar, avokimin e parë për të drejtat homoseksuale dhe transgjinore.

Hirschfeld gjithashtu ngriti Institutin e parë për Seksologji (seksualwissenschaft) në Berlin në vitin 1919. Biblioteka e saj kishte mbi 20,000 vëllime, 35,000 fotografi, një koleksion të madh arti dhe objekte të tjera. Njerëz nga e gjithë Evropa vizituan Institutin për të kuptuar më qartë seksualitetin e tyre dhe për t'u trajtuar për shqetësimet dhe mosfunksionimet e tyre seksuale.

Hirschfeld zhvilloi një sistem i cili identifikoi shumë lloje aktuale apo hipotetike të ndërmjetësit seksual midis mashkullit dhe femrës heteroseksuale për të përfaqësuar diversitetin e mundshëm të seksualitetit njerëzor, dhe është besuar me identifikimin e një grupi njerëzish që sot quhen transeksual ose transgjinor si të veçantë nga kategoritë e homoseksualizmit, ai u referohej këtyre njerëzve si 'transvestiten' (transvestites).Dominimi i Gjermanisë në studimin e sjelljes seksuale përfundoi me regjimin nazist.[2] Instituti dhe biblioteka e tij u shkatërruan nga nazistët më pak se tre muaj pasi morën pushtetin me 8 maj 1933.[3] Instituti u mbyll dhe librat e Hirschfeld u dogjën.

Seksologët e tjerë në lëvizjen e hershme për të drejtat e homoseksualëve përfshijnë: Ernst Burchard dhe Benedict Friedlaender . Ernst Gräfenberg, pas së cilës emërtohet G-spot, publikoi studimin fillestar duke zhvilluar pajisjen intuteruterine (IUD).

Lufta e Dytë Botërore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pas Luftës së Dytë Botërore, seksologjia përjetoi një rilindje, si në Shtetet e Bashkuara, ashtu edhe në Evropë. Studime në shkallë të gjerë të sjelljes seksuale, funksionit seksual dhe mosfunksionimit seksual lindën zhvillimin e terapisë seksuale.[3] Seksologjia e pas Luftës së Dytë Botërore në SH.B.A. u ndikua nga fluksi i refugjatëve evropianë që shpëtuan nga regjimi nazist dhe popullariteti i studimeve Kinsey. Deri në atë kohë, seksologjia amerikane përbëhej kryesisht nga grupe që punonin për t'i dhënë fund prostitucionit dhe për të edukuar të rinjtë për sëmundjet seksualisht të transmetueshme.[2] Alfred Kinsey themeloi Institutin për Kërkime Seksi në Universitetin Indiana në Bloomington në vitin 1947. Ky quhet tani Instituti Kinsey për Kërkime në Seks, Gjini dhe Riprodhim. Ai shkroi në librin e tij në vitin 1948 se më shumë ishte i njohur shkencërisht për sjelljen seksuale të kafshëve në fermë sesa te njerëzit.[10]

Psikologu dhe seksologu John zhvilloi teorinë mbi identitetin seksual dhe identitetin gjinor në vitet e 50-ta. Puna e tij, veçanërisht për çështjen David Reimer që nga ajo kohë është vlerësuar si e diskutueshme, edhe pse çështja ishte e rëndësishme për zhvillimin e protokolleve të trajtimit për foshnjet interseksuale dhe fëmijët.[11][12]

Kurt Freund ka zhvilluar penis plethysmograph në Çekosllovaki në vitin 1950. Pajisja është krijuar për të siguruar një matje objektive të zgjimit seksual tek meshkujt dhe aktualisht përdoret në vlerësimin e pedofilisë dhe hebefilisë.Ky mjet që nga atëherë është përdorur me shkelësit e seksit.[13]

Në vitet 1966 dhe 1970, Masters dhe Johnson publikuan veprat e tyre , respektivisht , Përgjigje seksuale njerëzore dhe papërshtatshmëri seksuale njerëzore, përkatësisht. Këto vëllime u shitën mirë, dhe ata ishin themeluesit e asaj që u bë e njohur si Instituti Masters & Johnson në vitin1978.

Vern Bullough ishte një historian i seksologjisë gjatë kësaj epoke, si dhe ishte studiues në këtë fushë.[14]

Shfaqja e HIV / AIDS në vitet 1980 shkaktoi një zhvendosje dramatike në përpjekjet për hulumtime seksologjike drejt kuptimit dhe kontrollit të përhapjes së sëmundjes.[15][16]

Shekulli 21

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Përparimet teknologjike kanë lejuar që pyetjet seksologjike të adresohen me studime që përdorin gjenetikën e sjelljes,[17] neuroimaging,[18] dhe studime në shkallë të gjerë të bazuar në internet.[19]

Kontribues të dukshëm

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kjo është një listë e seksologëve dhe kontribuesve të shquar në fushën e seksologjisë, rradhitur nga viti i lindjes:

Linqe te jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

[[Kategoria:Faqe me përkthime të pashqyrtuara]]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ "Sexology". Merriam Webster (në anglisht). Marrë më 29 dhjetor 2013.
  2. ^ a b c d Bullough, V. L. (1989). The society for the scientific study of sex: A brief history. Mt. Vernon, Iowa: The Foundation for the Scientific Study of Sexuality.
  3. ^ a b c d Haeberle, E. J. (1983). The birth of sexology: A brief history in documents. World Association for Sexology.
  4. ^ Hoenig, J. (1977). Dramatis personae: Selected biographical sketches of 19th century pioneers in sexology. In J. Money and H. Musaph (Eds.), Handbook of Sexology, (pp. 21-43). Elsevier/North-Holland Biomedical Press.
  5. ^ Laplanche, J.; Pontalis, J.B. (1988). The Language of Psycho-analysis (në anglisht). Karnac Books. fq. 45. ISBN 9780946439492. Marrë më 25 korrik 2015.
  6. ^ Ellis, Albert (2008). Psychology of Sex (në anglisht). Read Books. ISBN 9781443735322.
  7. ^ Jackson, Margaret (1994). The Real Facts Of Life: Feminism And The Politics Of Sexuality C1850-1940 (në anglisht). Taylor & Francis. ISBN 9780203992395.
  8. ^ Kewenig, W. A. (1983). Foreword. In E. J. Haeberle, The birth of sexology: A brief history in documents. World Association for Sexology. p. 3
  9. ^ Three Contributions to the Theory of Sex by Sigmund Freud - Free Ebook (në anglisht). gutenberg.org. 2005-02-08. Marrë më 25 korrik 2015.
  10. ^ Kinsey, Alfred C.; Martin, Clyde E.; Pomeroy, Wardell B. (1948). Sexual behavior in the human male (në anglisht). New York and Philadelphia: W.B. Saunders. fq. 3. OCLC 705195970.
  11. ^ Diamond, Milton; Sigmundson, H. Keith (mars 1997). "Sex reassignment at birth: long-term review and clinical implications". Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine (në anglisht). 151 (3): 298–304. doi:10.1001/archpedi.1997.02170400084015. PMID 9080940.
  12. ^ Diamond, Milton (korrik 2004). "Sex, gender, and identity over the years: a changing perspective". Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America (në anglisht). 13 (3): 591–607, viii. doi:10.1016/j.chc.2004.02.008. PMID 15183375.
  13. ^ Kuban, Michael (verë 2004). "Sexual Science Mentor: Dr. Kurt Freund". Sexual Science (në anglisht). 45 (2). Arkivuar nga origjinali më 22 dhjetor 2010. Marrë më 31 maj 2020.
  14. ^ "Dr. Vern L. Bullough: Profile". vernbullough.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 27 korrik 2004. Marrë më 25 korrik 2015.
  15. ^ Gagnon, John H. (dhjetor 1988). "Sex research and sexual conduct in the era of AIDS". Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes (në anglisht). 1 (6): 593–601. PMID 3225745.
  16. ^ Oriel, Jennifer (shtator 2005). "Sexual pleasure as a human right: Harmful or helpful to women in the context of HIV/AIDS?". Women's Studies International Forum (në anglisht). 28 (5): 392–404. doi:10.1016/j.wsif.2005.05.002. Pdf. Arkivuar 25 maj 2014 tek Wayback Machine
  17. ^ Mustanski, B.S., Dupree, M. G., Nievergelt, C., Schork, N. J., & Hamer, D. H. (2015). "Genome-wide scan demonstrates significant linkage for male sexual orientation". Psychological Medicine (në anglisht). 45 (7): 1379–88. doi:10.1017/S0033291714002451. PMID 25399360.{{cite journal}}: Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  18. ^ Ferretti, A; Caulo, M; Del Gratta, C; Di Matteo, R; Merla, A; Montorsi, F; Pizzella, V; Pompa, P; Rigatti, P (2005). "Dynamics of male sexual arousal: Distinct components of brain activation revealed by fMRI". NeuroImage (në anglisht). 26 (4): 1086–96. doi:10.1016/j.neuroimage.2005.03.025. PMID 15961048.
  19. ^ Lippa, R. (2007). "Guest Editor's Introduction to the BBC Special Section". Archives of Sexual Behavior (në anglisht). 36 (2): 145. doi:10.1007/s10508-006-9150-3.
  20. ^ Foucault, Michel. The History of Sexuality Vol. 1: The Will to Knowledge. London: Penguin (1976/1998)
  21. ^ Humboldt-Universität, Berlin. Magnus Hirschfeld Archive for Sexology. Retrieved on November 23, 2007.
  22. ^ Lyons, A.P.; Lyons, H. (2004). Irregular Connections: A History of Anthropology and Sexuality. University of Nebraska Press. fq. 60. ISBN 9780803204379. Marrë më 25 korrik 2015. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ Malinowski, Bronislaw (1929) The Sexual Life of Savages in North-Western Melanesia. Kessinger Publishing. ISBN 1417904771
  24. ^ McMurry University, Texas Retrieved on July 02, 2009.
  25. ^ "Dr. Vern L Bullough Distinguished Professor Natural and Social Sciences" Arkivuar 20 maj 2014 tek Wayback Machine Retrieved on November 23, 2007.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Seksologjia&oldid=2579906"