Rajnska Falačka
| |||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg)
_-_Numbered.svg)
Rajnski palatinat (njemački: Rheinische Pfalzgrafschaft ili Pfalzgrafschaft bei Rhein), bilo je jedna od vazalnih grofovija Svetog Rimskom Carstva od 1085. do 1803.[1]
Geografski - Palatinat (njemački: Pfalz) bio je podijeljen na dva dijela; Rajnski ili Donji palatinat i Gornji palatinat.
Rajnski palatinat obuhvaćao je zemlje sa obje strane srednjeg toka Rajne između pritoka Majne i Neckara. Prijestolnica je skoro do 18. vijeka bio - Heidelberg.[1]
Gornji Palatinat se prostirao duž sjeverne Bavarske, sa obje strane rijeke Naab u njenom toku prema jugu i Dunavu, i prema istoku do Češke šume.[1]
Granice palatinata varirale su u zavisnosti o političkim i dinastičkim prilika, koje su vladale u pojedinom periodu.[1]
Za ranog srednjeg vijeka izborni kneževi po njemačkim zemljama bili su guverneri carskih zemalja u odsustvu Svetorimskih careva. Tokom 12. vijeka zemlje izborni knez Lotaringije počele su se formirati kao zasebna grofovija Rajnskog palatinata.[1]
Car Svetog Rimskog Carstva Friedrich II dodjelio je 1214. te zemlje tadašnjem bavarskom vojvodi iz Dinastije Wittelsbach Ludwigu. Ta drevna bavarska dinastija, trebala je vladati i kasnije Rajnskim palatinatom.[1] Internim dinastičkim dogovorom - 1329. sjeverna bavarska marka izvojena je iz Bavarske i data jednoj od grana Wittelsbacha. Zbog tog se ta marka kasnije počela nazivati Gornji palatinat (Oberpfalz).
Tokom 14. i 15. vijeka izborni kneževi su se pokazali kao solidni vladari, koji su svojim zemljama osigurali prosperitet, jer su se znali izboriti za prava svojih zemalja, mimo volje i zahtjeva papa i careva.[1]
izborni kneževi osvojili su pravo sudjelovanja u izboru cara, što je potvrdio i carKarlo IV svojom Zlatnom bulom 1356. Na taj način su postali glavni svjetovni prinčevi Svetog Rimskog Carstva.[1]
U ranoj fazi Reformacije Palatinat je ostao katolički, ali je 1560-ih za kneza Friedricha III usvojio kalvinizam. Nakon toga je Palatinat postao bastion protestantizma u Njemačkoj.[1] Izborni knez Friedrich IV postao je lider protestantskog vojnog saveza poznatog 1608. kao Protestantska unija 1608. Njegov sin Friedrich V prihvaćanjem češke krune 1619. pridonio je početku Tridesetogodišnjeg rata, koji je bio katastrofalan za Palatinat.[1]
Friedrich V je 1620. izbačen iz Češke, a 1623. i iz njemačke zemalja, i oduzet mu je status izbornog kneza, koje je dano Bavarskom vojvodstvu. Katoličke trupe opustošile su Rajnskii palatinat.[1] Westfalskim mirom - 1648., restauriran je Rajnskii palatinat, a Friedrichovom sinu Karlu I. Ludwigu vraćen je status izbornog kneza.[1] Za razliku od tog Gornji palatinat, je i nakon toga ostao dio Bavarskog vojvodstva.[1]
Za Rata Velike alijanse (1689.-1977.) - vojnici francuskog kralja Louisa XIV toliko su opustošili Rajnski palatinat, da su brojne porodice emigrirale u Ameriku naročito u Pennsylvaniju gdje ih zovu Pensilvanijski Holanđani. Za vrijeme francuskih revolucionarnih i napoleonskih ratova - zemlje Palatinata na zapadnoj obali Rajne anektirane su u Francusku, dok su one na istočnoj obali u najvećoj mjeri bile podijeljene između Badena i Hessena. Nakon poraza Napoleona (1814./15.), Bečki kongres odredio je da zemlje sa istočne obale Rajne pripadnu Kraljevini Bavarskoj.[1]
Ti krajevi zajedno sa nekim okolnim teritorijima, ponovno se od 1838. zovu Pfalz (Falačka).[1]
Nakon poraza Njemačkog Carstva u Prvom svjetskom ratu, francuska vojska privremeno je okupirala krajeve Porajnja (njem: Rheinland).[1]
Nakon Drugog svjetskog rata dio Porajnja ukomponiran je u novoosnovanu saveznu pokrajinu Porajnje-Falačka (Rhineland-Pfalz) u tadašnjoj Zapadnoj Njemačkoj.[1]
- Palatinate (en)