Masada
Za ostala značenja, vidi Masada (razvrstavanje).
Koordinate: 31°19′ SG Š 35°21′ IGD
Masada (hebr. (metzuda) מצדה - tvrđava) je nekadašnja jevrejska tvrđava. Na ovoj lokaciji u Izraelu, na vrhu izolovanog kamenog platoa, na istočnom obodu Judejske pustinje, iznad Mrtvog mora, nalaze se ostaci drevne palate i utvrđenja. Masada je postala poznata po bici koja je vođena 73. pne. za vreme Prvog Jevrejsko-Rimskog rata između jevrejskih branilaca i rimskih legionara pod komandom Flavija Silve, koje su opsedale tvrđavu. Tokom opsade, većina branilaca izvršila je samoubistvo shvativši da je pad tvrđave neizbežan.
Litice na istočnoj strani Masade su skoro 450 m visoke i spuštaju se ka Mrtvom moru, dok su litice na zapadu visoke oko 100 m; prirodni prilaz vrhu litice je veoma težak. Vrh platoa je ravan i romboidnog je oblika, dimenzija aproksimativno 600 h 300 m. Oko vrha platoa bio je podignut kazamatski bedem dugačak 1.400 m i debeo 4 m sa mnogim kulama. Sama tvrđava imala je brojna skladišta, cisterne za skupljanje kišnice, barake, palate i oružarnicu. Do utvrđenih kapija grada vodila su tri krivudava putića. Tačna geografska lokacija tvrđave je 31°19′N 35°21′E.
Prema Josifu Flaviju, rimsko-jevrejskom istoričaru iz 1. veka n.e., Irod Veliki je utvrdio Masadu između 37 i 31 god. pne. kao sigurno utočište u slučaju pobune njegovih podanika.
66. god. n.e., na početku velikog Prvog Jervrejsko-Rimskog rata, grupa jevrejskih pobunjenika koji su se nazivali Sikari preotela je Masadu od rimskog garnizona koji je u njoj bio stacioniran. 70. god. n.e. pridružili su im se i drugi Sikari sa svojim porodicama, koji su bili proterani iz Jerusalima od strane drugih Jevreja koji su u njemu živeli neposredno pred njegovo uništenja tokom opsade tog grada koju je predvodio rimski car Tit. Naredne dve godine Sikari su koristili Masadu kao svoju bazu iz koje su vršili prepade i uznemiravali Rimljane i okolno jevrejsko stanovništvo.
72. god.n.e., rimski upravnik Judeje, Lucije Flavije Silva, pokrenuo je Rimsku X legiju i opseo je Masadu. Posle više neuspelih pokušaja da probiju gradske zidine, Rimljani su izgradili bedem oko grada, a na zapadnoj strani su počeli sa izgradnjom prilazne rampe koristeći na hiljade tona kamenja i zemlje.
Istoričar Josif Flavije nije zabeležio ni jedan odlučniji pokušaj Sikara da napadnu Rimljane tokom izgradnje prilazne rampe, što se u mnogome razlikuje od njegovih opisa opsade drugih jevrejskih tvrđava što možda sugeriše na pretpostavku da Sikari nisu imali dovoljno oružja i da nisu bili dovoljno vešti da se suprotstave rimskoj legiji. Međutim, pretpostavlja se da je glavni razlog bilo to što su Rimljani za poslove na izgradnji rampe angažovali jevrejske robove, a vera je Sikarima zabranjivala da ih ubijaju.
Rampa je završena na proleće 73. god. posle 2-3 meseca opsade, što je Rimljanima konačno omogućilo da uz pomoć ovna probiju zidine tvrđave. Međutim, kada su ušli u tvrđavu Rimljani su ustanovili da je otpirlike oko 1000 branilaca zapalilo sve zgrade osim skladišta sa hranom i da su zatim izvršili masovno samoubistvo kako bi izbegli sigurnu smrt od ruku svojih neprijatelja. Zbog toga što jevrejska religija ne dozvoljava samoubistvo, pretpostavlja se da su branioci izvlačili slamku i naizmenično ubijali jedni druge do poslednjeg čoveka koji je bio jedini od branilaca koji je izvršio samoubistvo, navodi Josif Flavije. Isti istoričar navodi da samo skladišta hrane nisu zapaljena jer su branioci želeli da pokažu Rimljanima da su, iako su imali mogućnost da opstanu sami izabrali vreme svoje smrti. Opis opsade Masade navodno su Josifu Flaviju ispričale dve žene koje su se zajedno sa petoro dece sakrile u jedno od cisterni za skupljanje kišnice.
Tačan položaj Masade ustanovljen je 1842. god. dok su u periodu od 1963-1965. god. na njemu obavljena obimna iskopavanja koja je predvodio izraelski arheolog Jigel Jadin. Posetiocima tvrđave, koji ne žele da se do nje popnu krivudavim putićem koji je obnovljen na istočnoj strani planine, na raspolaganju stoje dve žičare. Rimska prilazna rampa još uvek postoji na zapadoj strani planine i preko nje se može doći do tvrđave. Mnoge drevne građevine su restaurirane kao i zidne slike u dve Irodove palate i u Rimskom kupatilu koje je sagradio. Takođe su restaurirane i sinagoga i kuće jevrejskih pobunjenika. Danas se mogu videti i ostaci rimskog zida, visokog oko 1 m podignutog oko tvrđave kao i jedanest rimskih kasarni. Cisterna za vodu, koja se nalazi na 2/3 uspona uz liticu dobija vodu iz obližnjeg vadija pomoću složenog vodovodnog sistema što objašnjava kako su se pobunjenici tako dugo snabdevali vodom. Masada je 2001. god. uvrštena u Svetsku baštinu od strane UNESKO.
- M. Avi-Yonah et al., Israel Exploration Journal 7, 1957, 1-160 (excavation report Masada)
- Y. Yadin, Masada, London 1966
- Y. Yadin, Israel Exploration Journal 15, 1965 (excavation report Masada)
