Vuođđovuoigatvuođat
Vuođđovuoigatvuođat dahje vuođđuduvvon vuoigatvuođat[1] leat dakkár vuoigatvuođat mat dáhkiduvvojit stáhta vuođđolágas sihke dan riikkavuložiidda ja eará olbmuide geat leat dan jurisdikšuvnnas. Earret soames spiehkastagaid vuođđovuoigatvuođat eai dáhkit absoluhta suoji ja vuođđolágain dušše gáibiduvvo ahte vuoigatvuođa rihkkumis ferte mearridit lágas ja dušše vissis ráddjen sujaid dihte.
Vuođđovuoigatvuođat mearriduvvojit riikka dásis, go fas olmmošvuoigatvuođat vuođđuduvvet riikkaidgaskasaš olmmošvuoigatvuođaid konvenšuvnnaide. Vuođđovuoigatvuođat leatge dávjá viidábut go dat masa stáhta lea riikkaidgaskasaččat čatnasan.
Jagi 1993 ON lágidii olmmošvuoigatvuođaid konfereanssa mas mearriduvvui ahte buot vuođđovuoigatvuođat leat ovttaárvosaččat iige dain leat hierarkiija. Ii mihkkige vuođđovuoigatvuohta leat árvvoleappot go nubbi.[2]
Vuođđovuoigatvuođaid luohkkájuohku
rievdatPersovnnalaš friddjavuođavuoigatvuođat
rievdatFriddjavuođavuoigatvuođat dorvvastit ovttaskas olbmuid friddjavuođa go almmolaš váldi lea váile. Dakkár vuoigatvuođaide gullet ee. vuoigatvuohta eallimii, persovnnalaš friddjavuohta ja guoskameahttunvuohta, johtalanluomusvuohta, priváhtaeallima suodji, searvvadanluomusvuohta ja opmodatsuodji.[3]
Politihkalaš vuoigatvuođat ja luomusvuođat
rievdatPolitihkalaš vuoigatvuhtii ja luomusvuhtii gullet ee. jienastanvuoigatvuohta, sátneluomusvuohta, čoahkkananluomusvuohta ja searvvadanluomusvuohta.
Dásseárvovuoigatvuođat
rievdatDásseárvovuoigatvuođaide gullet ovttaveardásašvuohta lága ovddas beroskeahttá das makkár nállái, sohkabeallái, oskui dahje eará jovkui dat gullá.
Ekonomalaš, sosiála ja čuvgehuslaš vuoigatvuođat
rievdatVuođđovuoigatvuođaide gullet maiddái ekonomalaš, sosiála ja čuvgehuslaš vuoigatvuođat (ESČ-vuoigatvuođat). Dakkár vuoigatvuođaide gullet ovdamearkan vuoigatvuohta bargui, sosiáladorvui ja oahpahussii. Almmolaš váldi ferte dorvvastit ja ovddastit daid vuoigatvuođaid ollašuvvama.
Vuođđovuoigatvuođat Davviriikkain
rievdatVuođđovuoigatvuođat Suomas
rievdatSuoma vuođđolága mielde vuođđovuoigatvuođat gullet buohkaide eaige beare Suoma álbmogiidda[4]. Dán dihte Suomas ii šat geavahuvvo tearpma álbmogiid vuoigatvuođat.
Suoma vuođđolága 2 logus leat dorvvastuvvon čuovvovaš vuoigatvuođat[4]:
- 6 §. Ovttaveardásašvuohta.
- 7 §. Vuoigatvuohta eallimii sihke persovnnalaš friijavuhtii ja guoskameahttunvuhtii.
- jápminráŋggáštusa ja biinnideami gieldu
- 8 §. Rihkusvuoigatvuođalaš lágalašvuođaprinsihppa.
- 9 §. Johtalanluomusvuohta.
- 10 §. Priváhtaeallima suodji.
- 11 §. Oskku ja oamedovddu luomusvuohta.
- 12 §. Sátneluomusvuohta ja almmolašvuohta.
- 13 §. Čoahkkanan- ja searvvadanluomusvuohta.
- 14 §. Jienastan- ja váikkuhanvuoigatvuođat.
- 15 §. Opmodatsuodji.
- 16 §. Čuvgehuslaš vuoigatvuođat.
- 17 §. Vuoigatvuohta iežas gillii ja kultuvrii.
- 18 §. Vuoigatvuohta bargui ja ealáhusluomusvuohta.
- 19 §. Vuoigatvuohta sosiáladorvui.
- 20 §. Vástu birrasis.
- 21 §. Vuoigatvuođadorvu.
- 22 §. Vuođđovuoigatvuođaid dorvvasteapmi.
- 23 §. Vuođđovuoigatvuođat spiehkastatdili áigge.
Gáldut
rievdat- ↑ Guttorm Einarsen, Heidi ja Nordsletta, Svein: "Mii lea demokratiija?", Mii dáppe 2: servodatmáhttu ja geografiija 5.–7. cehkiide, s. 38. Kárášjohka: ČálliidLágádus, 2015. ISBN 978-82-8263-133-4.
- ↑ HS-analyysi: Pääministeri vajosi opportunismiin kommentoidessaan Turun iskua 22.08.2017: Helsingin Sanomat. Čujuhuvvon 22.08.2017. (suomagillii)
- ↑ Eduskunnan oikeusasiamies Viitattu 9.5.2008
- ↑ a á Suoma vuođđoláhka. Vammala: Suoma Vuoigatvuođaministeriija, 2000. ISBN 951-53-2123-9. Girjji interneahtaveršuvdna (referánsabeaivi 31.05.2018).