قزاقستان

ريپبلڪ آف قزاخستان
ريپبلڪ آف قزاخستان; Қазақстан Республикасы (Kazakh); Qazaqstan Respýblıkasy; Республика Казахстан (Russian); Respublika Kazakhstan;
جھنڊو	قومي نشان
	ترانو: Менің Қазақстаным; Meniń Qazaqstanym; "My Kazakhstan";
	گلوب ۾ ڳاڙهي رنگ سان ڏيکاريل قزاخستان مڪانيت قزاقستان (red)
گادي جو هنڌ	آستانا
سڀ کان وڏو شهر	الماتي
دفتري ٻوليون	قزاخ (سرڪاري ٻولي); روسي (سرڪاري ٻولي);
نسلي گروھ (2016)	66.48% قزاخ; 20.61% روسي; 12.91% ۽ باقي ٻيا;
مقامي آبادي	قزاخستاني
حڪومت	يونيٽري صدارتي آئيني ريپبلڪ
• صدر	نور سلطان نذر بايوف
• وزير اعظم	بخت جھان سگينتايوف
مقننه	پارليامينٽ
• مٿيون ایوان	سينيٽ
• ھيٺيون ایوان	مجلس
قزاخستان جي تاريخ
• قزاخ خانيٽ	1465
• الاش جي خودمختياري	13 December 1917
• ڪرگز جي خودمختيار سوشلسٽ سويت ريپبلڪ	26 August 1920
• قزاخ جي خودمختيار سوشلسٽ سويت ريپبلڪ	19 June 1925
• قزاخ سويت سوشلسٽ ريپبلڪ	5 December 1936
• آزادي جو اعلان	25 October 1990
• ريپبلڪ آف قزاخستان جو قيام	10 December 1991
• سويت يونين کان آزادي ورتائين	16 December 1991
• الما آٽا	21 December 1991
• سويت يونين جو ٽٽڻ	26 December 1991
• قرارداد نمبر 732 تحت گڏيل قومن جي سيڪيورٽي ڪائونسل قزاخستان جي خودمختياري تسليم ڪئي	2 March 1992
• موجودہ آئين	30 August 1995
پکيڙ
• جملي	2٬724٬900 km2 (1٬052٬100 sq mi) (9th)
• پاڻي (%)	1.7
آبادي
• 2016 اندازو	17,987,736 (64th)
• گھاٽائي	6.49 /km2 (16.8 /sq mi) (227th)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد )	2017 لڳ ڀڳ
• ڪل	$474.312 billion (42nd)
• في سيڪڙو	$26,071 (53rd)
جِي. ڊي. پي (رڳو نالي ۾ )	2017 لڳ ڀڳ
• ڪل	$156.189 billion (50th)

قزاقستان (قازق: Қазақстан؛ انگریزی: Kazakhstan) سرڪاري طور تي قزاقستان جي جمهوريه، هڪ زميني بند (Landlocked) ملڪ آهي، گهڻو ڪري وچ ايشيا ۾، هڪ حصو اوڀر يورپ ۾ آهي. هن جون سرحدون اتر ۽ اولهه ۾ روس، اوڀر ۾ چين، ڏکڻ اوڀر ۾ ڪرغزستان، ڏکڻ ۾ ازبڪستان ۽ ڏکڻ اولهه ۾ ترڪمانستان سان لڳن ٿيون، جنهن جي ساحلي پٽي ڪئسپين سمنڊ سان گڏ آهي. ان جي گاديءَ جو هنڌ آستانه آهي، جڏهن ته سڀ کان وڏو شهر ۽ معروف ثقافتي ۽ تجارتي مرڪز الماتي آهي. قزاقستان زمين جي ايراضي جي لحاظ کان دنيا جو نائين نمبر وڏو ملڪ ۽ سڀ کان وڏو زميني بند ملڪ آهي. هن جي آبادي ٻه ڪروڙ آهي ۽ دنيا جي سڀ کان گهٽ آبادي جي کثافت مان هڪ آهي، 6 ماڻهن کان گهٽ في چورس ڪلوميٽر (16 ماڻهو في چورس ميل). نسلي قزاق هڪ اڪثريت آهي، جڏهن ته نسلي روسي هڪ اهم اقليت بڻجي ٿو. سرڪاري طور تي سيڪيولر، قزاقستان هڪ مسلم اڪثريت وارو ملڪ آهي، جيتوڻيڪ ملڪ ۾ نسلي روسي هڪ وڏي عيسائي برادري ٺاهيندا آهن.

تفصيلي تعارف

قزاخ اصل ۾ تيرھين صدي عيسويءَ کان ھن علائقي ۾ داخل ٿيندڙ منگول ۽ ترڪ خانه بدوش قبيلن جي ميلاپ سان ظاهر ٿيل ھڪ نسل آھي جيڪو نيٺ ھڪ قوم جي صورت اختيار ڪري ويو. ارڙهين صديءَ ۾ ھن علائقي تي روس جو قبضو ٿيو ۽ 1936 ۾ قزاخستان ھڪ سويت ريپبلڪ بڻيو.1950 کان 1960 واري زراعت واري ورجن لينڊسVirgin Lands واري پروگرام ذريعي سويت يونين ھن علائقي ۾ قزاخ نسل جي اڪثريت کي ختم ڪرڻ لاء غير قزاخ آبادي کي اتي منتقل ڪري ۽ قزاخن جي وڏي تعداد کي ھن علائقي مان ڪڍي ٻين علائقن ۾ آباد ڪري قزاخستان اندر قزاخ قوم جي ماڻهن کي اقليت ۾ تبديل ڪري ڇڏيو. ٻاھران آندل ماڻھن ۾ اڪثريت ۾ روسي ۽ ٻين قومن جا غير مسلم رهاڪو ھيا. قزاخ قوم جا نيڪال ڪيل اھي ماڻھو وڏي تعداد ۾ 1995 کان 2005 جي درمياني عرصي ۾ واپس قزاخستان اچي ويا جنھن سان اھي وري اقليت مان اڪثريت ۾ تبديل ٿي ويا. ان تبديلي مذھب جي ڊيموگرافي م بہ ڊرامائي تبديلي آندي جو ھاڻي قزاخستان م مسلمانن جو تعداد 70 سيڪڙو آھي.قزاخستان جي سرزمين قدرتي ۽ معدني وسيلن سان سرشار آھي.ھن جو گاديءَ جو هنڌ آستانہ آھي جيڪو ملڪ جي معاشي سرگرمين جو مرڪز آھي.

جاگرافي

قزاخستان يا قزاقستان جو جاگرافيائي محل وقوع 48 00 N, 68 00 E آھي .ان جي پکيڙ 2,724,900 چورس ڪلوميٽر آھي جنھن ۾ 2,699,700 چورس ڪلوميٽر خشڪي ۽ 25,200 چورس ڪلوميٽر پاڻي آهي.پکيڙ م جي دنيا جو ڏھون وڏو ملڪ آھي.ھن جون سرحدون 13364 ڪلوميٽر آھن جيڪي پنجن ملڪن سان ملن ٿيون، جن مان چين سان 1,765 ڪلوميٽر، ڪرغزستان سان 1,212 ڪلوميٽر، روس سان 7,644 ڪلوميٽر، ترڪمانستان سان 413 ڪلوميٽر، ازبڪستان سان 2,330 ڪلوميٽر آھن. ھي ھڪ لينڊ لاڪڊ ملڪ آھي. سمنڊ جي سطح کان ھن جي سراسري بلندي 387 ميٽر آھي. ھن ملڪ جو سڀ کان اونھو مقام ويدينا ڪانڊي آهي جيڪو سمنڊ جي سطح کان 132 ميٽر ھيٺ آھي. سڀ کان اوچو مقام خان تئينگري شائنگي آھي جيڪو سطح سمنڊ کان 6,995 اوچو آهي.ھن ملڪ م پيٽرول ۽ قدرتي گيس جا وڏا ذخيرا آھن.سن کان علاوه ڪوئلو، ڪچو لوھ، مينگنيز، نڪل، ڪچو ڪروم، ڪوبالٽ، ٽامو، موليبيڊنم، شيھو جست،باڪسائيٽ، سوني يورينيم بہ ھتان جي زمين مان دريافت ٿيا آهن. ھن ملڪ جي 77.4 سيڪڙو زمين زراعت سان تعلق رکندڙ آهي. جنھن مان پوکي جي قابل 8.9 سيڪڙو آھي، پر مستقل پوک ڪابه ڪانہ ٿئي.مستقل چراگاھون 68.5 سيڪڙو اٿس ۽ ٻيلا 1.2 سيڪڙو آھن . 2012 ۾ ھن ملڪ جي ثوٽل آبپاشي واري زمين 20660 چورس ڪلوميٽر آهي. ھي دنيا جو سڀ کان وڏو لينڊ لاڪڊ ملڪ آھي. دنيا جي انھن واحد ٻن لينڊ لاڪڊ ملڪن مان ھڪ آھي جيڪي ٻن کنڊن ۾ واقع آهن.

روس ھن ملڪ کان 6000 چورس ڪلوميٽر علائقو ليز تي ورتو آهي جنھن جي مدت 2050 تائين آھي . ان علائقي ۾ بيڪانور خلائي مرڪز Baykonur Cosmodrome پڻ شامل آھي.

آبادي

جولائي 2017 ۾ ھن ملڪ جي آبادي 18,556,698 ھئي.آبادي م جي دنيا جي ملڪن ۾ 62 نمبر تي آهي.ھتان جي ماڻهن کي قزاخستاني سڏبو آهي.

فائل:Aya Shalkar.jpg

Aya Shalkar, a Kazakh model and actress.

انھن ۾ 63.1 سيڪڙو قزاخ يا قزاق ، 23.7 سيڪڙو روسي، 2.9 سيڪڙو ازبڪ، 2.1 سيڪڙو يوڪرائني، 1.4 سيڪڙو ائيگور Uighur، ان کان علاوه 1.3 سيڪڙو تاتار، 1.1 سيڪڙو جرمن ۽ باقي ٻيا آھن. ماڻھن جو 74 سيڪڙو قزاخ يا قزاق ٻولي ڳالهائيندڙ آهن جيڪا ھتان جي سرڪاري ٻولي آهي. روسي بہ ھتان جي سرڪاري ٻولي آهي . قزاق ٻوليءَ جو اسڪرپٽ بہ روسي آهي. ھتان جي 70.2 سيڪڙو آبادي مسلمان آهي.،26.2 سيڪڙو عيسائي آھن جن ۾ روسي ارٿوڏڪس اچي وڃن ٿا.2 سيڪڙو ماڻهو دھريا آھن.آبادي جي واڌ جي شرح 2017 ۾ 1.04 سيڪڙو آھي.2014 جي گوشوارن (statements) مطابق ملڪ جي جي.ڊي.پي. جو 4.4 سيڪڙو صحت تي خرچ ٿيو جنھن سان صحت تي خرچ ڪندڙ ملڪن ۾ قزاقستان 158 نمبر تي ھيو. ھتي 1000 جي آبادي لاءِ 3.7 ڊاڪٽر آھن اسپتالن ۾ 1000 ماڻهن لاءِ 6.7 بسترن جو بندوبست آھي.

سياسي انتظام

سانچو:Provinces of Kazakhstan Image Map

ملڪ جو پورو نالو ريپبلڪ اف قزاخستان پر عام طور تي قزاقستان سڏبو آھي. ھي ملڪ اڳوڻو قزاق سويت سوشلسٽ ريپبلڪ آهي. ھن ملڪ جي نالي جي معني آهي قزاقن يا قزاخن جي سرزمين. لفظ قزاق يا قزاخ ترڪي ٻولي جي لفظ قز مان نڪتل آهي جنھن جي معني آهي رلڻ يا ڀٽڪڻ. اھڙي طرح قزاق جو مطلب ٿئي ٿو خانہ بدوش ماڻھو. ستان فارسي ٻولي جو لفظ آهي جنهن جي معني آهي جاء. اھڙي طرح قزاقستان يا قزاخستان جو مطلب ٿيو خانہ بدوش ماڻھو جي سرزمين.

ھتان جو حڪومتي سسٽم صدارتي آھي جنھن جو گاديءَ جو هنڌ آستانا آهي جنهن جو جاگرافيائي محل وقوع 51 10 N, 71 25 E آھي. ھن ملڪ ۾ انتظامي طور تي 14 صوبا آهن. ھتان جي قانون جو ديواني سسٽم رومن جرمنڪ قانون وارو آھي ۽ ان جي ٿيوري ۽ پريڪٽس روسي قانون واري آھي. ھن ملڪ جو چيف ايگزيڪيوٽو صدر آھي جيڪو وزيراعظم کي مقرر ڪندو آھي. ملڪ جي پارليامينٽ ٻہ ايواني آھي جنھن م ھڪ ايوان سينيٽ آھي جنھن ۾ 47 سيٽون آهن . ھن ايوان جي ميمبرن جو مدو 6 سال ھوندو آھي.ٻيو ايوان مزلس Mazhilis آهي جنھن ۾ 107 سيٽون آهن جن مان 98 جي چونڊ سڌي ۽ 9 جي اڻ سڌي طرح ٿيندي آهي. ھن ملڪ جي سڀ کان وڏي ڪورٽ سپريم ڪورٽ آھي جنھن ۾ 44 جج آھن. انھن جي عمر جي آخري حد عام طور تي 65 سال آهي جيڪا 70 سالن تائين بہ وڌائي وئي آھي.