Pianeta extrasulari
Nu corpu cilesti ca firrìa ntunnu a na stidda diffirenti dû suli e ca nun brilla di luci propia è nu pianeta extrasulari. Lu sistema furmatu dâ stidda e dî pianeti e di l'àutri corpi cilesti ca ci firrìanu si chiama sistema extrasulari. Li pianeti ca firrìanu ntunnu trunu ô suli formunu lu Sistema solari.
Nzinu ô 1995 l'esistenza dî pianeti extrasulari era cuntruversa. Nun stralucinu di luci propia e di massi rilativamenti nichi (massimu 7 cintesimi dâ massa dû suli), pi longu tempu fu mpussìbbili idintificàrili, nzinu â scuperta dî primi pianeti extrasulari fatta di l'astrònumi Michel Mayor e Didier Queloz.
A l'accuminzagghia li pianeti extraulari ca s'arrinscìa a ussirvari èranu pianeti giganti gassusi, sìmili a Giovi o videmma cchiù granni. La tecnica usata pi la scuperta dî primi pianeti extrasulari fu chidda dî pirturbazzioni gravitazziunali. Nu pianeta nun firrìa esattamenti ntunnu â sò stidda, ma lu pianeta e la stidda firrìanu tutti e dui ntunnu ô centru di gravitati cumuni. Puru ca lu pianeta nun si pò ussirvari dirittamenti, la pirturbazzioni ca lu pianeta asercita supra la sò stidda pruduci nu muvumentu unnulatoriu apparenti ca si pò misurari ô telescopiu. Canuscennu la distanza dâ stidda, e la sò massa, si pò ditirminari la massa dû pianeta, lu piriudu di rivuluzzioni e lu raggiu dâ sò orbita ntunnu â sò stidda. Chistu pirmisi di scòpriri pianeti ca eranu ô prinicpiu rilativamenti grossi, e ca firriavanu a na distanza rilativamenti curta dâ stidda. Sti pianeti sunnu canusciuti cu l'appillativu di Giovi càuri, pi la simigghianza chimica â Giovi, e pi la timpiratura supirficiali stimata.
Cu l'affinamentu dî strummenta di rilivazzioni s'agghicau versu lu 2005 a ussirvari pianeti di na massa cumparàbbili a na cinquina di voti di chidda dâ Terra, e ca si prisumi di tipu rucciusu.
A pàrtiri dâ prima scuperta dû 1995, fu pussìbbili ussirvari e pruvari l'esistenza di pianeti ntî nu nùmmaru cunsidiràbbili di stiddi. Nzinu ô 2010 sunnu ammeri 450 li pianeti extrasulari canusciuti.
