ऐसाक् न्यूटन्
| ऐसाक् न्यूटन् | |
|---|---|
 Godfrey Kneller's 1689 portrait of Isaac Newton (age 46) | |
| जननम् |
२५ १६४२ [NS: 4 January 1643] Woolsthorpe-by-Colsterworth Lincolnshire, England |
| मरणम् |
२० १७२७ (आयुः ८४) [NS: 31 March 1727] Kensington, Middlesex, England |
| वासस्थानम् | England |
| देशीयता | English |
| कार्यक्षेत्राणि | Physics, mathematics, astronomy, natural philosophy, alchemy, Christian theology |
| संस्थाः |
University of Cambridge Royal Society Royal Mint |
| मातृसंस्थाः | Trinity College, Cambridge |
| Academic advisors |
Isaac Barrow[१] Benjamin Pulleyn[२] |
| Notable students |
Roger Cotes William Whiston |
| विषयेषु प्रसिद्धः |
Newtonian mechanics Universal gravitation Infinitesimal calculus Optics Binomial series Newton's method Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica |
| प्रभावः |
Henry More Polish Brethren |
| प्रभावितः |
Nicolas Fatio de Duillier John Keill |
| धर्मः | Arianism; for details see article |
हस्ताक्षरम् | |
सर् ऐसाक् न्यूटन् एकः आङ्ग्लभौतशास्त्रज्ञः गणितज्ञः ज्योतिश्शास्त्रज्ञः प्राकृत्तिकतत्त्वज्ञः रसज्ञः च आसीत् । सः वैज्ञानिकपरिवृत्याः मुख्यव्यक्तिः आसीत् । १६८७ इति वर्षॆ प्रकाशितः तस्य ग्रन्थः फिलोसोफी नेचुरेलिस प्रिन्सिपिया मेथेमेटिका (Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica) 'क्लासिकल मेकैनिक्स'(Classical Mechanics) इति विषयस्य आधारः अस्ति। न्यूटन् गौटफ्रिड् विल्हम् लिब्निज़ च
'कैलक्युलस' इति गणितविषयम् उत्सृजतः ।
तेन गातिनियमाः (laws of motion) गुरुत्वाकर्षणशक्तिनियमः (law of gravity) च सूत्रिताः । न्यूटन् प्रकृतिम् मनुष्येण अवगतम् इति दर्शित्वा शास्त्रसमुदायम् प्रभावयत् । सः ट्रिनिटि-विद्यापीठस्य पण्डितः केंब्रिज-विद्यापीठस्य गणिताध्यापकश्च आसीत् । तत् पश्चात् स: रोयल सोसियिटि-स़ङ्घटनस्य (Royal Society) अध्यक्षः अभवत् ।
प्रारम्भिकजीवनम्
[सम्पादयतु]ऐसाक् न्यूटन् क्रिस्मस-दिवसे १६४२ वर्षे दिसम्बरमासस्य २५ दिनाङ्के लिंकोणशायर-प्रदेशे जन्म प्राप्नोत् । तस्य जननस्य त्रयात् मासात् पूर्वे तस्य पिता मरणम् अवाप्नोत् । तस्य माता पुनरपरिणयात् तत्पश्चात् सः मातामह्या सह अवासत् । सः 'दि किंग्स स्कूल , ग्रान्थम' (The King's School, Grantham) इति विद्यालये अपठत् यत्र लेटिन्-भाषा पठिता परम् गणितम् न पठितम् ।
१६६१ तमे वर्षे जूनमासे सः अप्रवेशित् । अत्र त्रयात् वर्षात् परम् सः छात्रावासम् अलभ्यते । मारकरोगस्य(Great Plague) समये विद्यापीठे अकर्मकः । अतः न्यूटन् गृहमगच्छत् । तत्र गत्वा स: कैलकुलस्-विषयम् ज्योतिशास्त्रविषयस्य च गुरुत्वाकर्षणनियमान् च रचनाः प्रारम्भयति । १६६७ अप्रेलमासे सः ट्रिनिटि-विद्यापीठे पुनरागच्छत् यत्र सः पण्डितः निरूपितः । गुरु ऐसाक् बैरो-नामक शास्त्रज्ञ: तस्य पठनेभ्यः हर्षितः । तस्मात् पश्चात् न्यूटन् एव तत्र गणिताध्यपकः अभवत् ।
गणितशास्त्रे योगदानानि
[सम्पादयतु]इति कथ्यते यत् येषु विषयेषु न्यूटन् नवकार्यम् अकरवत् सः तान् सर्वान् विषयान् पुरोगमनम् असृजत् । न्यूटन् लिब्निज़ च अविविादयताम् यत् कैलकुलस्-विषयस्य निर्माता कः । अधुना इति विश्वस्यते यत् न्यूटन् लिब्निज़ च अन्यानाश्रित: एव कैलकुलस्-विषयम् निर्मतः ।
टीप्पणी
[सम्पादयतु]- ↑ Mordechai Feingold, Barrow, Isaac (1630–1677), Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, September 2004; online edn, May 2007; accessed 24 February 2009; explained further in Mordechai Feingold " Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation"; Isis, Vol. 84, No. 2 (June 1993), pp. 310–338
- ↑ Dictionary of Scientific Biography, Newton, Isaac, n.4
बाह्यसम्पर्कतन्तुः
[सम्पादयतु]- Newton's Scholar Google profile
- ScienceWorld biography by Eric Weisstein
- Dictionary of Scientific Biography
- "The Newton Project"
- "The Newton Project – Canada"
- "Newton's Dark Secrets" - [Nova (TV series)|NOVA TV programme
- from The Stanford Encyclopedia of Philosophy:
- "Isaac Newton", by George Smith
- "Newton's Philosophiae Naturalis Principia Mathematica", by George Smith
- "Newton's Philosophy", by Andrew Janiak
- "Newton's views on space, time, and motion", by Robert Rynasiewicz
- "Newton's Castle" - educational material
- "The Chymistry of Isaac Newton", research on his alchemical writings
- The "General Scholium" to Newton's Principia Archived २००३-०५-१३ at archive.today
- Kandaswamy, Anand M. "The Newton/Leibniz Conflict in Context"
- Newton's First ODE Archived २००७-०७-०५ at the Wayback Machine – A study by on how Newton approximated the solutions of a first-order ODE using infinite series
- फलकम्:MathGenealogy
- "The Mind of Isaac Newton" Archived २००६-१२-१३ at the Wayback Machine - images, audio, animations and interactive segments
- Enlightening Science Videos on Newton's biography, optics, physics, reception, and on his views on science and religion
- Newton biography (University of St Andrews)
- Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Newton, Sir Isaac". Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.