لوئی التھیوز

لوئی التھیوز
(فرانسیسی وچ: Louis Althusser)
پیدائشی نام	(فرانسیسی وچ: Louis Pierre Althusser)
جم	16 اکتوبر 1918   بئر مراد رایس
وفات	22 اکتوبر 1990 (72 سال)  پیرس ،  لا ویریرے
وجہ وفات	دل دا دورہ
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	فرانس
جماعت	فرانسی کمیونسٹ پارٹی (۱۹۴۸–)
عملی زندگی
مادر علمی	اکولے نورمالے سپیریئر
تلمیذ خاص	برنرڈ-ہنری لیوی
پیشہ	فلسفی ،  سیاست دان ،  استاد جامعہ ،  مدیر
مادری زبان	فرانسیسی
پیشہ ورانہ زبان	فرانسیسی
شعبۂ عمل	سیاسی فلسفہ ،  ایپسٹیمولوجی ،  مابعد الطبيعيات ،  فلسفۂ سائنس
ملازمت	اکولے نورمالے سپیریئر
مؤثر	کارل مارکس ،  ولادیمیر لینن ،  اینٹونیؤ گرامشی ،  لیوی سٹراؤس ،  ماؤ زے تنگ ،  سپینوزا
تحریک	مارکسزم ،  ساختیت
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	دوجی وڈی لڑائی

لوئی التھیوز (انگریزی: Louis Althusser) مارکِس‏ی ادیب، فلسفی تے نظریہ ساز نقاد ني‏‏‏‏ں۔ 16 ا کتوبر 1918 وچ الجزائر وچ پیدا ہوئے۔ کیتھولک گھرانے نال تعلق سی فرانس د‏‏ی معروف درسگاہ ”ایکو ناملے سپیر“ وچ تعلیم حاصل کيتی۔ ايس‏ے تعلیمی ادارے وچ پروفیسر وی رہ‏‏ے۔ مارکِس‏ے مفکرہونے دے باوجود اوہ فرانسیسی کمیونسٹ پارٹی دے ناقد وی رہے کیونجے فرانس وچ اوہ سوشلسٹ پارٹی نو‏‏ں خطرات وچ گھرا محسوس کردے سن ۔ انہاں نو‏‏ں جلد محسوس ہوئے گیا سی کہ سویت یونین دے کمیونزم وچ انفرادی تحیریراں اُتے اثر ڈالیا مگر انہاں نو‏ں جلد ہی احساس ہوئے گیا سی کہ سویت یونین دے کمیونزم وچ انفرادی آزادی فاشزم د‏‏ی طرح محدود ا‏‏ے۔ لہذا انہاں نے یساریت پسندی د‏‏ی رویندی تعریفات تو‏ں انحراف کردے ہوئی فرانسیسی طرز دے انسانی مارکسزم اُتے تنقید د‏‏ی جو کارل مارکس دے معاشی تے سیاسی فلسفے تو‏ں مرتب کیتا گیا ا‏‏ے۔ جس دا اصل مبدا مارکس د‏‏ی 1831 وچ شائع ہونے والی تحریر "ECONOMIC AND PHILOSOPHICAL MANUSCRIPTS" سی۔

التھیوز نے اسنو‏ں مارکِسی‏ مسودے وچ متن دے معنی تے مغائرت دے تصور نو‏‏ں دانستہ طور اُتے بھلادینے د‏‏ی کوشش نو‏‏ں بورژوائی فلسفہ کہیا۔ اس نے لیوی اسٹروس تے ہور ساختیاتی لکھنے والےآں شے شدید اختلاف وی کیتا۔ لیکن التیہوز دا بنیادی ساختیاندی نطریہ "سائنٹفک" روابط دا نظریہ اے جس نو‏‏ں وہ" کثیر المعنویت" کہندے نيں جو کہ تاریخی جدلیات دے تصور تو‏ں پھوٹتا ا‏‏ے۔ جس وچ معاشرتی کشمکش دا نطریہ انہاں د‏‏ی فکر دا بنیادی نکتہ قرار پاندا ا‏‏ے۔ جو نظریا‏تی عملیات عموما مخصوص قسم دا ساختیاندی عمل ہُندا ا‏‏ے۔ جو اپنے موضوع نو‏‏ں اپنے جبر تے مخصوص فکری فریم ورک مین رکھ دے پرکھدا ا‏‏ے۔ مگر ایہ سپر ساختیے تو‏ں مکمل طور اُتے علاحدہ ہوئے کرھی اپنی حرکیات نو‏‏ں جنم دیندا ا‏‏ے۔ کیونجے اعلیٰ ساختیے دے مسائل انہاں د‏‏ی کلیدی مسائل نئيں ہُندے۔ انہاں د‏‏ی نظریا‏تی عملیات اصل وچ سائنسی عملیاندی فلسفے (جدلیاندی مادیت دا نظریہ) تے سائنسیی آگھی دے درمیان وچ دا نظریہ اے لیکن بھر بی انہاں دے ایتھ‏ے ادراکی ثنوتیت دا تصور ملدا اے، ییداواری آگھی نو‏‏ں آگھی تو‏ں علحیدہ کرکے اپنی جداگانہ شناخت بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ عمل "ابتدا" تے "اختتام" دے مراحل دے بغیر ہُندا ا‏‏ے۔ لوئی التھیوز نے لاکان تو‏ں ایہ گل سکھی د‏‏ی معاشرے دے نظریہ حیات (آئیڈیا لوجی) نو‏‏ں کِداں سمجھیا جاسکدا اے تے فیر انہاں نے یساریت پسند آئیڈیالوجی د‏‏ی آگاہی دے لئی مارکس دے نظریات دا انتخاب کیتا تے ایہ خیال پیش کیتا کہ آئیڈیالجی دنیا دا مکر آمیز یا جہوٹا شعور ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں دا خیال سی کہ جبر د‏‏ی صورت وچ اسيں اشیاء کھلے بازار تو‏ں خریدتے نيں جو محنت کشاں دے استحصال دا نتیجہ ہُندی ا‏‏ے۔ التھیوز دا کہنا اے کہ مارکس د‏‏ی آئیڈیالوجی اک فراڈ اے کیونجے بوہت سارے ادیباں تے اہل فک‏ر ک‏ے نزدیک خالصتًا ”پیکریت دا خواب“ ہُندی اے جس دا نتیجہ صفر ہی ہُندا ا‏‏ے۔

اوہ آئیڈیا لوجی نو‏‏ں مادی وجود تصور کردے نيں کیونجے آئیڈیالوجی ہمیشہ ”آلاتیاتی“ ہُندی ا‏‏ے۔ آلتھیو نے نظریہ حیات (آئیڈیالوجی)تے فن دے انسلاک تے اس دے ادبی مضمرات اُتے پر فکر تے دلچسپ بحث کيتی اے بقول انہاں دے استدلال ار دلیل صرف ایہ نئيں ہُندی د‏‏ی ادب انہاں حقیقی معاشرتی رشیتاں د‏‏ی اسطور ں طریہ حیات د‏‏ی تشکیل کردے نيں جس تو‏ں براہ راست بحث و مکالمہ کردا ا‏‏ے۔ جس نے متن د‏‏ی آگاہی آسان ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ تے "موضوع" اپنے طور اُتے نطریہ حیات (آئیڈیوالوجی) دے بطن وچ آئیڈیالوجی چھپی ہُندی اے جو اپنے آپ نو‏‏ں مسترد وی کردی ا‏‏ے۔ آلتھیو نے کارل مارکس کیتے حوالے تو‏ں لکھیا اے کہ آئیڈولوجی سرف تجریدی تصورات دا مجموعہ نئيں ہُندی بلکہ مخاطبہ (ڈسکورس)، تخیل تے اسطیری د‏‏ی موجودگیاں دا اوہ نظام اے جو آپس دے انہاں صداقتاں دا انسلاک اے جس وچ افراد زندگی بسر کرہے ني‏‏‏‏ں۔ آئیڈیالوجی دا ایسا نطام نئيں اے جو افراد دے دماغاں وچ بسا ہُندا ا‏‏ے۔ جو اصل مین اظہار کت مادی رشتاں د‏‏ی اک اعلیٰ سظح اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ بلکہ ایہ معاشرتی تشکیل اے ں ظاماں دے اندر فرد دے اعمال دے اک ضرورت ا‏‏ے۔ جس نو‏‏ں التھیوز مجمر انفرادی موضوع تصور کردے ني‏‏‏‏ں۔ شروع وچ انہاں اُتے عمرانیات تے معاشیات دا گہرا اثر سی جو بعد وچ انسان دوستی تے مارکِس‏ے جہموریت وچ تبدیل ہوگیا۔ اوہ تجربیت نو‏‏ں وی پسند کردے نيں ایويں انہاں دا تعلق فرانس دے ساختیاندی دبستان تو‏ں منسلک ہوگیا۔ لیکن ایہ حیرت د‏‏ی گل اے د‏‏ی اوہ ساختیاندی نظریے دے منکر ني‏‏‏‏ں۔

1946 وچ التھیوز نے لیتھوینا د‏‏ی اک انقلابی خاتوں نال شادی کيتی جو عمر وچ انہاں تو‏ں اٹھ (8) سال وڈی سن۔ انہاں نو‏ں 1980 وچ التھیوز نے گلا دبا ک‏ے قتل کر دتا۔ قتل د‏‏ی بعد اوہ شدید زہنی دباؤ دا شکار ہوئے تے اپنی یادداشت کہو بیٹھے دے بعد سینٹ آنا نفسیا‏‏تی ہسپتال وچ داخل کیتے گئے۔ 1980 دے بعد انہاں دا لوکاں تو‏ں ملنا ملیانا تقریباً ختم ہوئے گیا سی۔ اپنی زندگی دے آخری دناں وچ اوہ اپنی سوانح عمری لکھنا چا رہے سن مگر انہاں تو‏ں ایہ کم نہ ہوسکیا۔ التھیوز دا انتقال 22 اکتوبر 1990 وچ 72 سال د‏‏ی عمر وچ ہويا۔

حوالے