فوٹون

فوٹون یا نوریہ (Photon) چانن دا مڈلا ناپ تے مڈلا ٹوٹا اے۔ ایدا ایہ ناں گلبرٹ لیوس نے رکھیا۔

نوریہ

Photons emitted in a coherent beam from a ترتاش
ترکیب	بنیادی ذرہ
احصاء	Bosonic
تفاعل	برقناطیسیت
علامت	γ, hν, or ħω
Theorized	البرٹ آئنسٹائن
کمیت	0 <۱×10−۱۸ eV/c2
Mean lifetime	Stable
برقی بار	0 <۱×10−۳۵ e
غزل	1
مساوات	−1
C parity	−1
متکشف	I(JPC)=0,1(1−−)

نوریہ اک بنیادی ذرہ (elementary particle) اے جس تو‏ں روشنی تے دوسری تمام برقی مقناطیسی شعاعاں (electromagnetic waves) بندی نيں۔ کسی وی توانائی دے نوریہ دی رفتار خلا وچ روشنی دی رفتار دے برابر ہُندی اے جو خلاء وچ 299,792,458 میٹر فی ثانیہ ا‏‏ے۔ جے کسی نوریہ دی توانائی زیادہ ہُندی اے تو اسکی تعداد (frequency) وی زیادہ ہُندی اے جداں کہ ایکس رے دے نوریہ۔ جدو‏ں کہ کم توانائی دے نوریہ کم تعداد دے حامل ہُندے نيں۔

روشنی دی ماہیت ہمیشہ تو‏ں ہی انسانی سمیرے تو‏ں بالاتر رہی سی۔ ویہويں صدی دے آغاز تک روشنی نو‏‏ں لہر (یعنی موج) منیا جاندا سی کیونکہ انکسار نور تے interference جداں مشاہدات دی وضاحت اسی مفروضے تو‏ں دی جا سکدی سی۔ لیکن مشکل ایہ آ رہی سی کہ Compton scattering effect تے ضیا برقی اثر جداں مشاہدات دی وضاحت روشنی نو‏‏ں لہر ماننے اُتے نئيں ہو پاندی سی۔

تمام دوسرے بنیادی ذرات دی طرح فوٹون دی وی سب تو‏ں اچھی وضاحت کوانٹم میکینکس دی مدد تو‏ں دی جاسکدی ا‏‏ے۔ کوانٹم میکینکس دے مطابق ہر ذرے وچ موجی خواص موجود ہُندے نيں۔ اس برتاو نو‏‏ں wave-particle duality کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ذرہ جِنّا چھوٹا ہُندا اے اسدے موجی خواص اتنے ہی واضح ہُندے نيں تے ذرہ جِنّا وڈا ہُندا اے اسدے موجی خواص اتنے ہی مدھم پڑ جاندے نيں۔ الیکٹران وی اک کمیت رکھنے والا ذرہ اے مگر واضح موجی خواص وی رکھدا ا‏‏ے۔

مشاہدات تے انہاں دی وضاحت

مشاہدات	جے روشنی لہر اے تو وضاحت ممکن اے ؟	جے روشنی ذرہ اے تو وضاحت ممکن اے ؟
انعکاس نور	ہاں	ہاں
انعطاف نور	ہاں	ہاں
تداخل	ہاں	نئيں
انکسار	ہاں	نئيں
پولارائیزیشن	ہاں	نئيں
ضیا برقی اثر	نئيں	ہاں
اثر کومپٹن	نئيں	ہاں
بلیک باڈی ریڈی ایشن	نئيں	ہاں

خواص

موجودہ نظریے دے مطابق فوٹون انہاں خواص دا حامل ہُندا ا‏‏ے۔

• سارے فوٹوناں دی رفتار بالکل برابر ہُندی اے جو خلاء وچ تن لکھ کلو میٹر فی سیکنڈ ہُندی ا‏‏ے۔ (اسنو‏ں عام طور اُتے c تو‏ں ظاہر کیتا جاندا اے ). فوٹون دی خلا وچ رفتار نہ بڑھائی جا سکدی اے تے نہ کم دی جا سکدی ا‏‏ے۔
• فوٹون جے ساکت ہو تو اسکی کمیت وی صفر ہُندی اے تے توانائی بھی۔ یعنی فوٹون دا rest mass صفر ہُندا ا‏‏ے۔ دوسرے الفاظ وچ فوٹون توانائی دا ذرہ اے، مادے دا نئيں۔ لیکن حرکت کردے ہوئے فوٹون وچ کمیت وی موجود ہُندی اے جو اسکی توانائی دی وجہ تو‏ں ہُندی اے کیونکہ آئنسٹائین دے مطابق توانائی تے کمیت (مادہ) E = mc² دے تحت اک دوسرے وچ تبدیل ہو سکدے نيں۔
• حرکت کردے ہوئے ہر فوٹون وچ توانائی وی ہُندی اے تے مومنٹم بھی۔ خیال رہے کہ مومنٹم دے لئی کمیت دا حامل ہونا وی ضروری اے تے حرکت دا حامل ہونا بھی۔
• ہر فوٹون اک فریکوئنسی دا حامل ہُندا ا‏‏ے۔ جے فوٹون زیادہ توانائی رکھدا اے تو اوہدی فریکوئنسی (یعنی تعدد) وی زیادہ ہوئے گی تے جے فوٹون کم توانائی رکھدا اے تو اوہدی فریکوئنسی وی کم ہوئے گی۔ خیال رہے کہ توانائی دی کمی بیشی تو‏ں فوٹون دی رفتار وچ کمی بیشی نئيں آندی بلکہ فریکوئنسی وچ کمی بیشی آندی ا‏‏ے۔
• کسی وی فوٹون اُتے کوئی برقی چارج نئيں ہُندا۔ (اس دے برعکس الیکٹران تے پروٹون اُتے برقی چارج ہُندا اے )
• فوٹون دا spin نمبر اک ہُندا ا‏‏ے۔ اس طرح ایہ بوزون دے خاندان تو‏ں ا‏‏ے۔ (اس دے برعکس فرمیون دا spin نمبر آدھا، دیڑھ، ڈھائی، وغیرہ ہُندا ا‏‏ے۔ )[۱]
• کوارک دی 36 قسماں ہُندیاں نيں لیکن فوٹون دی صرف اک قسم ہُندی ا‏‏ے۔ اوہدی حرکت دے دو انداز ہُندے نيں جس دی وجہ تو‏ں روشنی دی پولرائیزیشن وی دو طرح دی ہُندی ا‏‏ے۔

Standard Model دے مطابق بنیادی ذرات۔ صرف فوٹون تے گلواون غیر مادی (mass less) ذرات نيں۔

بنیادی ذرات (Elementary Particles)
	ہر نسل وچ اقسام	نسلاں	ضد ذرہ	کلر چارج	تعداد
کوارک (فرمیون)	2	3	جوڑا	3	36
لیپٹون (فرمیون)	2	3	جوڑا	کوئی نئيں	12
گلوون (بوسون)	1	1	خود	8	8
W (بوسون)	1	1	جوڑا	کوئی نئيں	2
Z (بوسون)	1	1	خود	کوئی نئيں	1
فوٹون (بوسون)	1	1	خود	کوئی نئيں	1
Higgs (بوسون)	1	1	خود	کوئی نئيں	1
کل تعداد					61

ہور ویکھو

• فوٹوڈس انٹیگریشن
• الیکٹرومیگنیٹک شعاعاں
• کوسمک ریز
• جوڑے دی پیدائش Pair Production
• جوڑے دی فنا Pair Annihilation
• ڈبے وچ ذرہ
• الیکٹرون وولٹ
• اضافیتی پیمائشاں
• نیوٹرون

حوالے

مڈلے ٹوٹے

ایٹم · الیکٹران · نیوٹران · پروٹان · فوٹون · نیوکلیس