Zwrot przez sztag

Zwrot przez sztag, zwrot na wiatr – manewr polegający na przejściu dziobem statku żaglowego przez linię wiatru.

Schemat przedstawia zwrot przez sztag. Czerwona strzałka oznacza kierunek wiatru.

Poprawnie wykonany zwrot przez sztag składa się z trzech faz:

• ostrzenie do granicy kąta martwego przy zachowaniu niezbędnej prędkości manewrowej
• przejście linii wiatru
• odpadnięcie do bajdewindu i ustawienie żagli do pracy

Zwrot przez sztag jest manewrem wymagającym prędkości początkowej, gdyż podczas skręcania jachtu w strefie kąta martwego jacht jest silnie hamowany. W przypadku całkowitej utraty prędkości sterowanie staje się nieskuteczne i manewr nie może być dokończony. Problem ten szczególnie daje się odczuć na żaglowcach, gdzie wysokość burty oraz powierzchnia takielunku oddziałującego z wiatrem jest znaczna, przez co wykonanie skutecznie zwrotu przez sztag staje się trudne. Z tego powodu niejednokrotnie łatwiej jest dokonać w takim przypadku zmiany halsu poprzez zwrot przez rufę. Prędkość potrzebna do wykonania zwrotu przez sztag zależy od typu jednostki oraz niesionego przez nią ożaglowania. Na małych jednostkach w ciężkich warunkach wiatrowych zwrot przez sztag jest bezpieczniejszy niż zwrot przez rufę.

Zwrot przez sztag wykonywany jest z bajdewindu jednego halsu do bajdewindu halsu przeciwnego

Komendy

Poniżej wymienione są komendy wydawane podczas zwrotu przez sztag przez osobę dowodzącą jednostką na jachcie typu slup (przy założeniu, że dowodzący jest sternikiem i obsługuje szoty grota) oraz kecz bądź jol (dowodzący wydaje komendy na trzy żagle oraz ster).

Slup

• Do zwrotu przez sztag!
• Prawy/lewy foka szot luz!
• Lewy/prawy foka szot wybierz!

Kecz/Jol

• Do zwrotu przez sztag!
• Ster prawo/lewo!
• Lewy/prawy foka szot luz!
• Lewy/prawy grota szot luz!
• Prawy/lewy foka szot wybieraj!
• Prawy/lewy grota szot wybieraj!
• Bezana szoty wybieraj!
• Sternik tak trzymać!

Wraz ze zwiększaniem liczby żagli niesionych przez jacht, rośnie liczba komend oraz ich stopień skomplikowania.