Wyrak karłowaty

Wyrak karłowaty
	Tarsius pumilus
	G.S. Miller & Hollister, 1921
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Rodzina	wyrakowate
Rodzaj	wyrak
Gatunek	wyrak karłowaty
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wyrak karłowaty^[3] (Tarsius pumilus) – gatunek naczelnego ssaka naczelnego z rodziny wyrakowatych (Tarsiidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali w 1921 roku amerykańscy zoolodzy Gerrit Smith Miller i Ned Hollister nadając mu nazwę Tarsius pumilus^[1]. Miejsce typowe to góra Rano Rano, południowy Celebes, Indonezja^[1]^[4]^[5]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłej samicy (sygnatura USNM 219454) ze zbiorów Narodowego Muzeum Historii Naturalnej; okaz zebrany 31 grudnia 1917 roku przez Henry’ego Ravena^[6]^[7].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[8].

Etymologia

Tarsius: gr. ταρσος tarsos „stęp”^[9].
pumilus: łac. pumilus „karzeł”^[10].

Zasięg występowania

Wyrak karłowaty występuje w środkowym i południowym Celebes (znany tylko z gór Rano Rano i Latimojong); populacje ewidentnie rozproszone na odosobnionych szczytach górskich^[8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) około 9,7 cm, długość ogona 20–21 cm; masa ciała samic 52–57,5 g, samców 48,1–50,1 g^[11]^[12]. Najmniejszy z wyraków, o połowę mniejszy od wyraka filipińskiego. Ogon silnie owłosiony. Ma łapy z ostrymi pazurami oraz spiczaste trójkątne uzębienie.

Ekologia

Prowadzi nocny i nadrzewny tryb życia. Owadożerny.

Żyje w stabilnych, zwykle monogamicznych parach, rozmnaża się dwa razy w roku, ciąża trwa średnio 178 dni, młode rodzą się w maju i w listopadzie-grudniu. Młode samice towarzyszą rodzicom aż do osiągnięcia dorosłości, młode samce opuszczają rodzinę wcześniej.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c G.S. Miller & N. Hollister. Twenty new mammals collected by H. C. Raven in Celebes. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 34, s. 103, 1921. (ang.).
↑ ^a ^b M. Shekelle & A.M.S.& A. Salim M. Shekelle & A.M.S.& A., Tarsius pumilus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 20121-2 [dostęp 2021-08-08] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Tarsius pumilus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-08].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Tarsius pumilus G. S. Miller & Hollister, 1921. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-10]. (ang.).
↑ USNM 219454. [w:] Collections [on-line]. National Museum of Natural History. [dostęp 2023-09-10]. (ang.).
↑ R.D. Fisher & C.A. Ludwig. Catalog of Type Specimens of Recent Mammals: Orders Didelphimorphia through Chiroptera (excluding Rodentia) in the National Museum of Natural History, Smithsonian Institution. „Smithsonian Contributions to Zoology”. 664, s. 13, 2015. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 170–172. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 664, 1904. (ang.).
↑ pumilus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-10] (ang.).
↑ M. Shekelle, S. Gursky-Doyen & M.C. Richardson: Family Tarsiidae (Tarsiers). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 258–261. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 110. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

A. harmani: Tarsius pumilus. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-05-12]. (ang.).

[Miller&Hollister-1] G.S. Miller & N. Hollister. Twenty new mammals collected by H. C. Raven in Celebes. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 34, s. 103, 1921. (ang.).

[iucn-2] M. Shekelle & A.M.S.& A. Salim M. Shekelle & A.M.S.& A., Tarsius pumilus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 20121-2 [dostęp 2021-08-08] (ang.).

[Cichocki&inni-3] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-4] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Tarsius pumilus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-08].

[mdd-5] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Tarsius pumilus G. S. Miller & Hollister, 1921. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-10]. (ang.).

[usnm-6] USNM 219454. [w:] Collections [on-line]. National Museum of Natural History. [dostęp 2023-09-10]. (ang.).

[fis&lud-7] R.D. Fisher & C.A. Ludwig. Catalog of Type Specimens of Recent Mammals: Orders Didelphimorphia through Chiroptera (excluding Rodentia) in the National Museum of Natural History, Smithsonian Institution. „Smithsonian Contributions to Zoology”. 664, s. 13, 2015. (ang.).

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 170–172. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-9] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 664, 1904. (ang.).

[Jobling-10] pumilus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-10] (ang.).

[Shekelle&inni-11] M. Shekelle, S. Gursky-Doyen & M.C. Richardson: Family Tarsiidae (Tarsiers). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 258–261. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-12] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 110. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]