Torbokolec długonosy
| Echymipera rufescens | |||
| (W. Peters & Doria, 1875)[1] | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | torbacze | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
torbokolec długonosy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Torbokolec długonosy[8] (Echymipera rufescens) – gatunek ssaka, torbacza z podrodziny torbokolców (Echymiperinae) w obrębie rodziny jamrajowatych (Peramelidae).
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1875 roku niemiecko-włoski zespół zoologów (Niemiec Wilhelm Peters i Włoch Giacomo Doria) nadając mu nazwę Perameles rufescens[1]. Miejsce typowe to Wyspy Kai, Nowa Gwinea[9][10][11]. Okazami typowymi według oryginalnego opisu były dwa dorosłe i jeden bardzo młody osobnik zakonserwowane w alkoholu, odłowione przez włoskiego botanika i odkrywcę Odoardo Beccariego[12]. Podgatunek australis formalnie opisał w 1948 roku amerykański zoolog i botanik George Henry Hamilton Tate nadając mu nazwę Echymipera rufescens australis[6]. Miejsce typowe to „Rocky Scrub”, rzeka Rocky, wschodnie zbocze McIlwraith Range, w pobliżu Coen, Jork, północny Queensland, Australia[6][13]. Holotyp to skóra (z wytartą końcówką ogona) i czaszka dorosłego samca o sygnaturze MCZ 29214 z kolekcji Muzeum Zoologii Porównawczej; odłowiony 20 czerwca 1932 roku przez amerykańskiego entomologa i biogeografa Philipa Jacksona Darlingtona[6][13].
Status taksonomiczny kilku wyspiarskich populacji wymaga rewizji; pozycja taksonomiczna populacji zamieszkałych na wyspach Aru i Kai oraz na wyspach d’Entrecasteaux pozostaje szczególnie niepewna[10].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunków[10].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Echymipera: rodzaj Echimys G. Cuvier, 1809 (kolczak); gr. πηρα pēra ‘torba, kieszeń’[14].
- rufescens: łac. rufescens, rufescentis ‘czerwonawy’, od rufescere ‘stać się czerwonawym’, od rufus ‘czerwony’[15].
- australis: łac. australis ‘południowy’, od auster, austri ‘południe’[16].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Torbokolec długonosy osiąga od 21,5 do 54,5 cm długości ciała, podczas gdy ogon mierzy od 7,5 do 11,5 cm[17][18]. Masa ciała w istotny sposób zależy od płci. Cięższe są samce, ważące pomiędzy 1000 a 3000 g. Natomiast samice ważą od 300 do 1250 g[19][17][18]. Podgatunek australis jest mniejszy z dwóch podgatunków, samce osiągają długość głowy wraz z ciałem do 48 cm i masę ciała do 2,2 kg, w porównaniu z odpowiednio 54,5 cm i 3 kg w przypadku podgatunku nominatywnego[17]. Niewielka podgatunku nominatywnego występuje w regionie rzeki Sepik, a znacznie większa w prowincji Gulf[17]. U obu podgatunków masa ciała samców może być średnio o 70% większa niż u samic, chociaż czasami samice mogą zbliżać się do rozmiarów ciała samców[17].
Grzbiet zwierzęcia porasta ciemnobrązowa sierść. Brzuszną stronę ciała porasta natomiast sierść kremowa. Koniec ogona nie ma żadnej sierści, ubarwiony jest czarno[19].
Torbokolec długonosy cechuje się krótkimi, zaokrąglonymi uszami. Pysk ma bardzo wydłużony. Szczęka liczy 4 pary siekaczy[19].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 48 | = | 4 | 1 | 3 | 4 |
| 3 | 1 | 3 | 4 | ||
Jamrajowate mają zrośnięte drugi i trzeci palec stopy (syndaktylia)[19].
Rozmieszczenie geograficzne i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Torbokolec długonosy żyje na północnym wschodzie Australii, w Nowej Gwinei oraz w Indonezji, na wyspach Misool, Yapen, Kai i Aru. Zamieszkuje tereny leżące od poziomu morza do wysokości 2100 m[19].
Zasięg występowania w zależności od podgatunku[17][10]:
- E. rufescens rufescens – zachodnie wyspy papuaskie (Misool), Nowa Gwinea (włącznie Yapen, Wyspy d’Entrecasteaux, Kai i Wyspy Aru).
- E. rufescens australis – Jork, północno-wschodnia Australia.
Zwierzę to zamieszkuje lasy[19], ale też zarośla i formacje trawiaste[7]. Powszechnie występuje na terenach przybrzeżnych. Spotyka się je także w górach[19]. W Nowej Gwinei zasiedla głównie nizinne lasy i przylegające do nich zbiorowiska trawiaste, nie radzi sobie na przekształconych przez człowieka. W Australii występuje w lasach równikowych opisywanych jako średniolistne z pnączami (mesophyll vine forest), lasy wielkolistne z pnączami (notophyll vine forest), lasy galeriowe, ale też w pobliskich zbiorowiskach roślin wrzosopodobnych[7].
Zwierzę jest oportunistycznym wszystkożercą. Osobniki z Półwyspu Jork spożywają więcej owoców niż inne australijskie jamrajowate[7].
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Tempo rozrodu jest dość szybkie[7]. Torbokolec rozmnaża się 1-2 razy w roku. Występuje krótka ciąża, trwająca około 12,5 dni, podczas której u jamrajowatych tworzy się pewne łożysko, a po której samica wydaje na świat od jednego do czterech młodych. Występuje dobrze rozwinięte marsupium[19]. Torbokolce długonose z Półwyspu Jork przebywają w torbie 2 tygodnie dłużej niż inne australijskie jamrajowate[7].
Status
[edytuj | edytuj kod]Torbokolec długonosy ma status gatunki najmniejszej troski (LC – ang. least concern „najmniejszej troski”). Jednak jego populacja zmniejsza się. Nie jest on zwierzęciem pospolitym[7].
Zagrożeniem są dlań polowania dla mięsa i pułapki w Nowej Gwinei, w Australii stanowi rzadkość i raczej nie poluje się nań[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Peters i Doria 1875 ↓, s. 541.
- ↑ Peters i Doria 1875 ↓, s. 542 (przypis).
- ↑ P.M. Heude. Études odontologiques. Seconde partie. Mammifères carnassiers. „Mémoires Concernant l’Histoire Naturelle de l’Empire Chinois par des pères de la Compagnie de Jésus”. 3 (3), s. 143 (przypis), 1896. (fr.).
- ↑ L. Cohn. Die Papuanischen Perameles-Arten. „Zoologischer Anzeiger”. 35, s. 727, 1910. (niem.).
- ↑ O. Thomas. New Asiatic and Australasian bats and a new bandicoot. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 13 (76), s. 443, 1914. (ang.).
- ↑ a b c d G.H.H. Tate. Studies in the Peramelidae (Marsupialia). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 92 (6), s. 334, 1948. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Echymipera rufescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 10. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Echymipera rufescens. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-07-29].
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 74. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Echymipera rufescens (W. Peters & Doria, 1875). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-29]. (ang.).
- ↑ Peters i Doria 1875 ↓, s. 541–542.
- ↑ a b K.M. Helgen & T.L. McFadden. Type specimens of Recent mammals in the Museum of Comparative Zoology. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 157 (2), s. 101, 2001. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 250, 1904. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, rufescens [dostęp 2023-07-29].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, australis [dostęp 2023-07-29].
- ↑ a b c d e f Ch. Dickman: Family Peramelidae (Bandicoots and Echymiperas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 396. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 51. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- W.C.H. Peters & G. Doria. Diagnosi di alcune nuove specie di Marsupiali appartenenti alla Fauna papuana. „Annali del Museo civico di storia naturale di Genova”. 7, s. 541–544, 1875. (wł. • łac.).
- Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).