Przejdź do zawartości

Storczyk błotny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Storczyk błotny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

storczykowe

Rodzaj

storczyk

Gatunek

storczyk błotny

Nazwa systematyczna
Orchis palustris Jacq.
Collectanea 1: 75 (1786)
Synonimy
  • Orchis laxiflora subsp. palustris (Jacq.) W.D.J.Koch, Syn. Fl. Germ. Helv., ed. 2, 2: 792 (1844)
  • Anacamptis palustris (Jacq.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Storczyk błotny (Orchis palustris Jacq., właśc. Anacamptis palustris (Jacq.) R.M.Bateman, Pridgeon & M.W.Chase, Lindleyana 12: 120 (1997)[4]) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Rośnie w Europie, północnej Afryce i środkowej Azji[5]. W Polsce występuje rzadko, głównie w części północno-zachodniej. Po odkryciu polifiletycznego charakteru rodzaju Orchis gatunek ten włączony został do rodzaju koślaczek (Anacamptis)[6]. Tu opisany jest pod nazwą tradycyjną ze względu na utrzymanie jej stosowania w polskojęzycznych źródłach nomenklatorycznych[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Łodyga
Do 50 cm wysokości[8]. Ulistniony (3–5 liści), wyprostowany, obły lub lekko kanciasty, zielony pęd, w górze niekiedy czerwonawo nabiegły[8].
Liście
Równowąskie, ostro zakończone, o długości 10–20 cm i szerokości 1 cm[8].
Kwiaty
Kwiaty o średniej wielkości skupione w groniastym kwiatostanie o długości 7–10 cm. Boczne, zewnętrzne płatki korony silnie odchylone do tyłu. Różowa do purpurowofioletowej warżka o długości 8–12 mm i szerokości 8–14 mm, o odgiętych do tyłu łatkach bocznych i białą lub różową gardzielą, z drobnymi plamkami biegnącymi do wejścia do ostrogi. Łatka środkowa jajowata, tępa lub lekko wcięta na szczycie, łatki boczne jajowate lub rombowate. Ostroga cylindryczna, prosta, o dł. 9–14 mm, różowa do purpurowofioletowej. Górny zewnętrzny płatek okwiatu o dł. 8–14 mm i szer. 4–6 mm, jajowaty do szerokolancetowatego, różowy do ciemnofioletowego. Boczne zewnętrzne płatki o dł. 9–14 mm, jajowate lub odwrotnie jajowate, asymetryczne, ostro zakończone. Wewnętrzne płatki nieco mniejsze, jajowate, asymetryczne. Prętosłup bladoróżowy do ciemnopurpurowego, o dł. 3–4 mm[8].
Owoce
Torebka o długości około 15 mm[8].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Bylina, geofit. Kwitnie w maju i czerwcu. Gatunek charakterystyczny zw. Caricion davallianae[8] i zespołu Orchido-Schoenetum nigricantis[9]. Notowano go także w płatach zbiorowisk łąkowych i szuwarowych, na glebach zasolonych (Wielkopolska) i w zbiorowiskach halofitów (Pradolina Warszawsko-Berlińska)[8].

Siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Storczyk błotny rośnie na wilgotnych, czasem podtopionych łąkach i torfowiskach, na glebach umiarkowanie żyznych, zasobnych w węglan wapnia[8] (na pokładach kredy jeziornej[10]), zasadowych lub obojętnych, a także na glebach zasolonych[8]. Jest gatunkiem światłolubnym. Rośnie z reguły w ekosystemach łąkowych[10].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Anacamptis palustris jest gatunkiem europejskim, elementem łącznikowym środkowoeuropejsko-iranoturańskim. Przez Polskę przebiega jego północno-wschodnia granica zasięgu. W Polsce gatunek ten został stwierdzony na około 30 stanowiskach. Najwięcej stanowisk storczyka błotnego znajduje się na Pobrzeżu Szczecińskim, Pojezierzu Myśliborskim i w Wielkopolsce (w rozproszeniu). W Polsce środkowej zanotowano go tylko w pradolinie warszawsko-berlińskiej w rejonie wsi Leszcze-Wilczkowice-Błonie[8].

Zmienność

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek zróżnicowany na trzy podgatunki[5]:

  • Anacamptis palustris subsp. elegans (Heuff.) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase - występuje w środkowej i wschodniej Europie i środkowej Azji
  • Anacamptis palustris subsp. palustris - rośnie w Europie zachodniej i północnej Afryce
  • Anacamptis palustris subsp. robusta (T. Stephenson) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase - występuje w Algierii, Tunezji i na Balearach

Zagrożenia i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Obniżanie się poziomu wód gruntowych, zaprzestanie ekstensywnego użytkowania łąk, co spowodowało ekspansję trzciny[8]. Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.

Kategorie zagrożenia:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-04] (ang.).
  3. Orchis palustris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105. 
  5. a b Anacamptis palustris na eMonocot [dostęp 2013-11-03].
  6. Bateman, Richard M.; Hollingsworth, Peter M.; Preston, Jillian; Yi-Bo, Luo; Prodgeon, Alec M. & Chase, Mark W.. Molecular phylogenetics and evolution of Orchidinae and selected Habenariinae (Orchidaceae). „Bot. J. Linn. Soc.”. 142(1), s. 1–40, 2003. DOI: 10.1046/j.1095-8339.2003.00157.x. 
  7. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  8. a b c d e f g h i j k Romuald Olaczek (red.): Czerwona Księga Roślin Województwa Łódzkiego.. Łódź: Ogród Botaniczny w Łodzi. Uniwersytet Łódzki., 2011. ISBN 978-83-920604-3-7.
  9. Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
  10. a b c Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  11. Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  12. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.