Skaliczek
| Pronolagus | |||
| Lyon, 1904[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – skaliczek rdzawobrązowy (P. randensis) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
skaliczek | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Lepus crassicaudatus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1832 | |||
| Gatunki | |||
| |||
Skaliczek[2] (Pronolagus) – rodzaj ssaków z rodziny zającowatych (Leporidae).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w wyłącznie skalistych siedliskach[3] Afryki, głównie jej południowej części[4][5].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 380–560 mm, długość ogona 35–135 mm, długość ucha 60–110 mm, długość tylnej stopy 57–125 mm; masa ciała 1,4–3,1 kg[4]. Przestrzeń mezopterygoidalna (mesopterygoid space) zawsze węższa niż najmniejsza długość podniebienia twardego. Żłobienia na przedniej stronie górnych siekaczy głównych niewypełnione cementem. U osobników dorosłych brak kości międzyciemieniowej[3]. Tylne kończyny tylko nieco dłuższe od przednich. Ogon jednolitej, rudej lub rudoczarnej barwy. Spód ciała i kończyny z zauważalnym rudym lub czerwonawym zabarwieniem[6]. Plemniki o stosunkowo długich akrosomach. Zestaw chromosomów 2n = 42. Od przedstawicieli rodzaju Bunolagus odróżnia je m.in. brak ciemnobrązowego pasa ciągnącego się od dolnej krawędzi szczęki ku nasadzie ucha[3].
Biologia i ekologia i zasięg
[edytuj | edytuj kod]Charakteryzują się zdolnością do biegania i skakania wśród kamieni i skał. Tworzą małe kolonie, co może mieć związek z ograniczoną powierzchnią zajmowanych przez nie habitatów. Należą do gniazdowników i wydają na świat mało liczebne mioty. Ich gniazda wymoszczone są sierścią[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1904 roku amerykański przyrodnik Marcus Ward Lyon na łamach Smithsonian Miscellaneous Collections[1]. Na gatunek typowy Lyon wyznaczył (oryginalne oznaczenie) skaliczka natalskiego (P. crassicaudatus).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Pronolagus: gr. προνο- prono- „przed”, od προνοεω pronoeō „przewidzieć”[7]; λαγoς lagos „zając”[8].
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Roberts w 1951 roku wyróżnił 6 gatunków z tego rodzaju, zaś Ellerman i współpracownicy w 1953 roku tylko trzy[3]. Trzy współcześnie żyjące gatunki wyróżnia także Mammal Species of the World[5], jednak część współczesnych autorów wynosi do rangi niezależnego gatunku jeszcze P. saundersiae[9][6], który według Mammal Species of the World stanowi podgatunek P. rupestris[5]. Wersja podziału z czterema żyjącymi współcześnie gatunkami przedstawia się następująco[10][11][12][2][6]:
- Pronolagus randensis H.L. Jameson, 1907 – skaliczek rdzawobrązowy
- Pronolagus crassicaudatus (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1832) – skaliczek natalski
- Pronolagus rupestris (A. Smith, 1834) – skaliczek rudonogi
- Pronolagus saundersiae Hewitt, 1927 – skaliczek przylądkowy
Opisano również gatunek wymarły z wczesnego plejstocenu Angoli[13]:
- Pronolagus humpatensis Şen & Pickford, 2022
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b M.W. Lyon. Classification of the Hares and their allies. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 45 (1445), s. 416, 1904. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 59. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d K. Collins: Lagomorpha. W: John D. Skinner, Christian T. Chimimba: The Mammals of the Southern African Sub-region. Cambridge University Press, 2005, s. 63–64.
- ↑ a b S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Leporidae (Hares and Rabbits). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 109–111. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ a b c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Pronolagus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-02].
- ↑ a b c d David C. D. Happold: Volume III: Rodents, Hares and Rabbits. W: Jonathan Kingdon, David Happold, Thomas Butynski, Michael Hoffmann, Meredith Happold, Jan Kalina: Mammals of Africa. Bloomsbury, 2013, s. 712.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 185.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 119.
- ↑ T.J. Robinson, M.F. Child, C.M. Matthee, Pronolagus saundersiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-11-05] (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-27]. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 184. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ Ş. Şen & M. Pickford. Red rock hares (Leporidae, Lagomorpha) past and present in southern Africa, and a new species of Pronolagus from the early Pleistocene of Angola. „Communications of the Geological Survey of Namibia”. 24, s. 82, 2022. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).