Przejdź do zawartości

Süleyman Demirel

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Süleyman Demirel
ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Süleyman Sami Demirel

Data i miejsce urodzenia

1 listopada 1924
İslamköy

Data i miejsce śmierci

17 czerwca 2015
Ankara

Prezydent Turcji
Okres

od 16 maja 1993
do 16 maja 2000

Przynależność polityczna

Partia Słusznej Drogi

Poprzednik

Hüsamettin Cindoruk (p.o.)

Następca

Ahmet Necdet Sezer

podpis
Odznaczenia
Order Orła Białego Wielki Order Króla Tomisława (Chorwacja) Order „Manas” Order Republiki (Mołdawia)

Süleyman Sami Demirel (ur. 1 listopada 1924 w İslamköy w prowincji Isparta, zm. 17 czerwca 2015 w Ankarze[1][2]) – turecki polityk i inżynier, lider Partii Sprawiedliwości(inne języki) oraz Partii Słusznej Drogi, wicepremier, minister i deputowany, pięciokrotnie premier Turcji (1965–1971, 1975–1977, 1977–1978, 1979–1980, 1991–1993) stojący na czele siedmiu rządów[1], w latach 1993–2000 prezydent Turcji.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W 1949 ukończył inżynierię lądową na Uniwersytecie Technicznym w Stambule. Pracował w generalnej dyrekcji geodezyjnej. Odbywał szkolenia w Stanach Zjednoczonych dotyczące zapór wodnych, systemów nawadniania i elektryfikacji, był stypendystą organizacji Eisenhower Fellowships. Od 1954 kierował departamentem zapór wodnych, a w 1955 został dyrektorem generalnym do spraw robót hydraulicznych. W latach 1962–1964 zajmował się działalnością konsultingową, był też wykładowcą na uczelni technicznej ODTÜ w Ankarze[1].

W 1962 dołączył do zarządu głównego Partii Sprawiedliwości, zrezygnował jednak w 1963. W 1964, po śmierci lidera tej formacji generała Ragıpa Gümüşpali, został wybrany na nowego przewodniczącego partii[1]. Stał na jej czele do czasu delegalizacji w październiku 1981[3]. Od lutego do października 1965 pełnił funkcje wicepremiera i ministra stanu w rządzie Suata Hayriego Ürgüplü[1][4]. W 1965 po raz pierwszy uzyskał mandat deputowanego do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji. Odnawiał go w trzech kolejnych wyborach, zasiadając w parlamencie do 1980[5].

Wybory z 1965 zakończyły się zwycięstwem jego formacji. Od 27 października 1965 do 26 marca 1971 Süleyman Demirel po raz pierwszy sprawował urząd premiera[1][6]. Ustąpił na skutek zamachu stanu przeprowadzonego przez wojskowych[1]. Jego formacja pozostała w opozycji także po wyborach z 1973, w których zwycięstwo odniosła Republikańska Partia Ludowa[1][7]. Jej lider Bülent Ecevit, po powodzeniu inwazji na Cypr, ustąpił z funkcji premiera, próbując doprowadzić do wzmocnienia swojego ugrupowania w przedterminowych wyborach[7]. Ostatecznie do wyborów jednak nie doszło, a nową koalicję rządową zorganizował jego ówczesny główny przeciwnik polityczny – Süleyman Demirel[1][7], który 31 marca 1975 powrócił na urząd premiera[6]. Funkcję tę lider Partii Sprawiedliwości pełnił do 21 czerwca 1977, a następnie od 21 lipca 1977 do 5 stycznia 1978 oraz od 12 listopada 1979 do 12 września 1980[6].

Pod koniec lat 70. Turcja zmagała się z kryzysem gospodarczym, bezrobociem i inflacją, a także z przemocą polityczną ze strony środowisk skrajnej lewicy i skrajnej prawicy. Doszło do zamachów na osoby publiczne, w 1980 zamordowany został były premier Nihat Erim[1]. We wrześniu 1980 tureccy wojskowi przejęli władzę, dokonując zamachu stanu. Süleyman Demirel przez pewien czas pozostawał w areszcie, był następnie objęty pozbawieniem praw publicznych, które przywrócono mu w 1987[1]. W międzyczasie w 1983 jego stronnicy powołali Partię Słusznej Drogi, którą kierował w latach 1987–1993[3]. W 1987 i 1991 ponownie był wybierany na posła do tureckiego parlamentu[5]. 20 listopada 1991 kolejny raz objął urząd premiera, który sprawował do 16 maja 1993[6]. Tegoż dnia został zaprzysiężony na urząd prezydenta, który sprawował przez siedmioletnią kadencję do 16 maja 2000[1][6].

Był żonaty z Nazmiye Demirel[8].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l Süleyman Demirel [online], biyografya.com [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  2. Stephen Kinzer, Suleyman Demirel, Former Prime Minister of Turkey, Dies at 90 [online], nytimes.com, 16 czerwca 2015 [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  3. a b Leaders of Turkey [online], zarate.eu [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  4. Ürgüplü Hükümeti Bakanlar Kurulu 20-2-1965–27-10-1965, tbmm.gov.tr [zarchiwizowane 2006-01-10] (tur.).
  5. a b Süleyman Sami Demirel [online], tbmm.gov.tr [dostęp 2023-04-16] (tur.).
  6. a b c d e Rulers: Countries T: Turkey [online], rulers.org [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  7. a b c Bülent Ecevit [online], cidob.org [dostęp 2023-04-16] (hiszp.).
  8. Nazmiye Demirel hayata gözlerini yumdu [online], mynet.com, 27 maja 2013 [dostęp 2023-04-16] (ang.).
  9. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 października 1993 r. o nadaniu orderu (M.P. z 1993 r. nr 65, poz. 576).
  10. Odluka o dodjeli Ordena kralja Tomislava [online], narodne-novine.nn.hr, 29 lipca 1994 [dostęp 2023-06-25] (chorw.).
  11. Указ Президента Кыргызской Республики от 13 ноября 1998 года УП № 357 «О награждении орденом „Манас” I степени С. Демиреля» [online], minjust.gov.kg, 13 listopada 1998 [dostęp 2023-06-25] (ros.).
  12. УКАЗ № 2070 от 01-11-2004 о награждении Его Превосходительства господина Сулеймана Демиреля орденом «Ordinul Republicii» [online], legis.md, 5 listopada 2004 [dostęp 2023-06-25] (ros.).