Rym średniówkowo-klauzulowy

Rym średniówkowo-klauzulowy – układ rymów, w którym współbrzmią ze sobą słowa stojące w średniówce i w klauzuli wersu.

Rymy średniówkowo-klauzulowe występują na przykład u Samuela Taylora Coleridge'a w poemacie Rymy o starym marynarzu:

The fair breeze blew, the white foam flew,

The furrow followed free;

We were the first that ever burst

Into that silent sea.

Rymy średniówkowo-klauzulowe zastosował w wierszu The Owl and the Pussy-cat Edward Lear:

Pussy said to the Owl, "You elegant fowl!

How charmingly sweet you sing!

O let us be married! too long we have tarried:

But what shall we do for a ring?"

They sailed away, for a year and a day,

To the land where the Bong-Tree grows

And there in a wood a Piggy-wig stood

With a ring at the end of his nose,

His nose,

His nose,

With a ring at the end of his nose.

Rymy średniówkowo-klauzulowe są obecne również w literaturze polskiej:

Po morzach wędrował – był kiedyś Farysem,

Pod palmą spoczywał, pod ciemnym cyprysem,

Z modlitwą Araba był w gmachach Khaaba,

Odwiedzał Proroka grobowce.

Koń jego arabski był biały bez skazy.

Siedmiokroć na koniu przeleciał step Gazy,

I stał przed kościołem, i kornym bił czołem,

Jak czynią w Solimie wędrowce.

(Juliusz Słowacki, Duma o Wacławie Rzewuskim)

Rymy średniówkowo-klauzulowe są stałym elementem strofy mickiewiczowskiej:

«Wyżej… w prawo… pomału, czekaj mego wystrzału,

Pierwej musi w łeb dostać pan młody»…

Kozak odwiódł, wycelił, nie czekając wystrzelił

I ugodził w sam łeb — wojewody.

(Adam Mickiewicz, Czaty)

Mickiewicz zastosował rymy średniówkowo-klauzulowe w wierszu Do B(ohdana) Z(aleskiego):

Słowiczku mój! a leć, a piej!

Na pożegnanie piej

Wylanym łzom, spełnionym snom,

Skończonej piosnce twej!

Słowiczku mój! twe pióra zzuj,

Sokole skrzydła weź,

I w ostrzu szpon, zołoto-stron

Dawidzki hymn tu nieś!

Bo wyszedł głos, i padł już los,

I tajne brzemię lat

Wydało płód! i stał się cud!

I rozraduje świat.

Omawiany układ rymowy Leopold Staff wykorzystał w Balladzie o złotych kulach. W drugiej zwrotce rymuję się w ten sposób słowa: włos : ros i kłos : trzos.

Natomiast Bolesław Leśmian wykorzystał rymowanie wewnętrzno-zewnętrzne w wierszu Zielony dzban:

Chmurzą się błękity, płacze deszcz obfity,

Na trawie w murawie leży dzban rozbity,

Dzban rozbity leży, leży, A śpi pod nim stu rycerzy, A wiatr znikąd ku nim bieży, Kurzawą okryty!

Rymy średniówkowo-klauzulowe stanowiły cechę wyróżniającą leoninu, czyli średniowiecznego heksametru.