Pilczyce
Pilczyce (niem. Pilsnitz) − osiedle w północno-zachodniej części Wrocławia, położone na terenach dawnej dzielnicy Fabryczna. Administracyjnie część większego osiedla Pilczyce - Kozanów - Popowice Północne. W granicach miasta od 1928. Położone jest na północ od Gądowa Małego, na południe od Kozanowa i na zachód od Parku Zachodniego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Początkowo osada wymieniona jest jako Pylsech i Pylzech oraz Pilzec. Po raz pierwszy miejscowość zanotowana w łacińskim dokumencie z 1208 jako Pilzcz. Później także 1245 Pilzez, 1291 Pilczicz, 1295-1305 Pilsicz[1][2], 1309 Pilzicz, 1314 Pilsiz, 1324 Pilsicz, 1360 Pylsisz, w 1715 w formie Pilssnitz[3].
Prawdopodobnie pierwotnie nosiła nazwę Pilszec, być może od występowania popielicowatych, gryzoni dawniej zwanych pilchami[4][3].
Wieś (do 1928)
[edytuj | edytuj kod]
Własność kapituły wrocławskiej, w 1208 połączona przez Henryka Brodatego z sąsiednim Kozanowem. W 1291 bp Tomasz II z powodu długów sprzedał wieś by ulokować ją na prawie niemieckim. Jednak rok później umarł i lokacja ta nastąpiła dopiero w 1353. Był tu wtedy 12,5-łanowy folwark. Już siedem lat później, w 1360 r. część Pilczyc przeszła w posiadanie wrocławskiej komandorii Joannitów jako lenno biskupie.
W miejscowym dworku podczas marszu na Wrocław sylwestra 1740 spędzał Fryderyk II Wielki[5].
W 1795 r. wieś miała 206 mieszkańców, dwór, folwark, karczmę, szkołę, młyn wodny i 43 domy. W połowie XIX w liczyła 303 mieszkańców, działały tam młyn i cegielnia. W 1910 Pilczyce liczyły 406 mieszkańców[6]. Pozostałością po działających tu cegielniach i wyrobiskach gliny są poniemieckie tzw. "glinianki pilczyckie". Jest to kilka niewielkich stawów w okolicznym lesie i jeden, duży zbiornik wodny[7].
Z Pilczycami związana jest napisana w 1898 farsa "Der Herr von Pilsnitz" autorstwa wrocławskiego dramatopisarza, pochodzenia żydowskiego, Maxa Kempnera[8].
Na terenie Pilczyc i Maślic znajdował się majątek rodowy i pałac von Woyrschów. Obecnie Dolnośląski Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 12 przy ul. Dworskiej 8. W agrafie głównego portalu wejściowego do pałacu znajduje się herb von Woyrschów[9]. Najważniejszym przedstawicielem tej rodziny związanym z Pilczycami był feldmarszałek pruski Remus von Woyrsch (1847-1920). Tutaj się urodził i wychował i również zamieszkał po przejściu w stan spoczynku. Na jego cześć nazwano ulicę Woyrsch Str. (obecnie ulica Hutnicza)[10][11].
Osiedle
[edytuj | edytuj kod]Po przyłączeniu do Wrocławia zabudowę Pilczyc w latach 30. XX w. prowadziło Siedlungsgesellschaft Breslau wg standardowych projektów typu Zeilenbau[12] architektów Paula Heima i Alberta Kemptera[13]. Były to głównie dwu- i trzy- lub czteropiętrowe domy wielorodzinne z wspólnymi ogrodami lub zielonymi dziedzińcami na tyłach. Była tam drewniana kaplica św. Konrada[14].
Armia Czerwona zdobyła osiedle w dniach 1-2 IV 1945. W wyniku walk Pilczyce zostały w znacznym stopniu zniszczone. Odbudowane po wojnie, z czasem znacznie się rozbudowały. Zamieszkany teren ograniczony jest Ślęzą, ulicą Pilczycką, Parkiem Zachodnim i ulicą Lotniczą. Na północ od osiedla rozciąga się Las Pilczycki, sięgający aż do Odry, przy Śluzach Rędzin, naprzeciw Wyspy Rędzińskiej.
Na terenie osiedla działa Parafia pw. Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny erygowana w 1945[15]. W latach 80. przy gliniance pilczyckiej wybudowano osiedle mieszkaniowe z wielkiej płyty.
Do Pilczyc można dotrzeć tramwajami: 3, 10, 20, 31, 32, 33 i autobusami: 101, 102, 103, 104, 123,127, 128, 136, oraz nocnymi: 243, 245, 246, 253.
W związku z powierzeniem miastu współorganizacji Mistrzostw Europy w roku 2012 nad rzeką Ślęzą wybudowano piłkarski Stadion Miejski dla 42 771 widzów (przy alei Śląska 1).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
- ↑ a b Paul Hefftner: Ursprung und Bedeutung der Ortsnamen im Stadt und Landkreise Breslau. Breslau: Ferdinand Hirt, 1910, s. 127-128.
- ↑ Antkowiak Zygmunt: Wrocław od A do Z. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1991. ISBN 83-04-03723-8. s. 252 "Osada wymieniona jest jako Pylsech i Pylzech, w 1245 zaś jako Pilzec. Wniosek z tego, że pierwotnie nosiła nazwę Pilszec, być może od występowania pilchów, czyli gryzoni będących łącznikiem pomiędzy myszą a wiewiórkokształtnymi."
- ↑ Thomas Carlyle: History of Friedrich II of Prussia V 12 by Thomas Carlyle Part 1 out of 4. [dostęp 2008-10-14]. (ang.). "The march was of the swiftest,--swifter even than had been expected;--which, as Silesia is all ringing glass, becomes more achievable than lately. But certain regiments outdid themselves in marching; "in three marches, near upon seventy miles,"--with their baggage jingling in due proximity. Through Glasersdorf, thence through Parchwitz, Neumarkt, Lissa, places that will be better known to us;--on Saturday, last night of the Year, his Majesty lodged at a Schloss called Pilsnitz, five miles to west of Breslau; and van-ward regiments, a good few, quartered in the Western and Southern suburbs of Breslau itself; suburbs decidedly glad to see them, and escape conflagration."
- ↑ Gemeindeverzeichnis Deutschland 1900. [dostęp 2008-10-14]. (niem.). "1910 Pilsnit 406"
- ↑ Piotr Kierzkowski: Pilczyce, glinianki i żaby. [dostęp 2008-10-14]. (pol.). "Kompleks zbiorników wodnych zwany "pilczyckimi gliniankami" leży między ulicami Lotniczą i Pilczycką, na wysokości mostu Maślickiego na rzece Ślęzy. Kompleks składa się z dwóch rodzajów zbiorników - jednego dużego, o powierzchni ok. 50000 m 2 oraz kilku mniejszych, każdy nie większy niż 1500 m.2. Są one pozostałością po poniemieckich wyrobiskach gliny - kiedyś na Pilczycach była cegielnia. Obecnie, rzecz jasna, nie ma po niej śladu, zostały tylko doły wypełnione wodą. Duży zbiornik znajduje się na terenie osiedla mieszkaniowego, najbliższe otoczenie stanowią parkingi, place zabaw i wysokie budynki mieszkalne. Brzeg jest częściowo obetonowany, a częściowo piaszczysty, z bardzo niewielką ilością roślinności brzegowej (głównie są to młode wierzby, wyrastające wprost z wody). Małe stawki natomiast to całkiem odmienna bajka. Leżą w lesie, który od strony zachodniej przylega do dużego zbiornika. Mają piaszczyste brzegi, są płytkie, częściowo zarośnięte szuwarami i roślinnością podwodną."
- ↑ Adalbert von Hanstein: Jewish Encyclopedia. [dostęp 2008-10-14]. (ang.). "KEMPNER, MAX German author; born at Breslau March 5, 1863. He began his literary career when twenty-five, with a volume of poems, "Buch der Liebe," published in 1888. His next venture was "Warbeck," a tragedy, published in 1891. Then followed "Briefe der Zeitgenossen" (1892); [...]"Der Herr von Pilsnitz" (farce, 1898);"
- ↑ Herb nad głównym portalem pałacu - szukam informacji o tym obiekcie.. [dostęp 2024-12-15].
- ↑ Historische Stadtpläne von Breslau. [dostęp 2008-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 stycznia 2009)]. (niem.).
- ↑ Konrad Fuchs: Remus von Woyrsch. Kulturportal West Ost. [dostęp 2015-10-15]. (niem.). "Woyrsch, Remus von, Generalfeldmarschall * 1847, 04.02. Pilsnitz, Breslau † 1920, 06.08. Pilsnitz"
- ↑ Housing Prototypes - glossary. [dostęp 2008-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (10 grudnia 2008)]. (ang.). "zeilenbau German term, translates as building in a line; usually applied to housing slabs several stories high, arranged in parallel rows open at the ends in an east-west orientation, type commonly associated with functionalist/neue sachlichkeit housing projects of the 1920’s beginning in Germany but used in many countries. Also used as a pejorative term to describe any organization of minimalist housing slabs arranged in parallel, open-ended rows; also applied to a single minimalist east/west slab with blank ends and minimal detail."
- ↑ Rafał Eysymont, Thomas Urban: Breslau im Luftbild der Zwischenkriegszeit. Wrocław: Via Nova, 2008. ISBN 978-83-60544-27-3. s. 126 "[...] Die Fotografie enstand 1925, lange vor dem 1930 erfolgten Baubeginn der von Paul Heim und Albert Kempter entworfenen Siedlung Breslau-Pilsnitz an der Woyrschstrasse (ulica Hutnicza) und Richthofenstrasse (ulica Górnicza). Im Oberen Bildteil sieht man das Vorwerk"
- ↑ OSIEDLA WROCŁAWIA P. [dostęp 2008-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 czerwca 2008)]. (pol.). "Osiedle w dzielnicy Fabryczna, na wschodnim brzegu Ślęzy, od wschodu graniczy z Kozanowem i parkiem Zachodnim. Pilczyce przyłączono do Wrocławia w 1928. Na wschód od glinianek w latach 30 wzniesiono osiedle mieszkaniowe , z drewnianą kaplicą św. Konrada. Osiedle uszkodzone w 1945. Po wojnie wzniesiono kaplicę a w latach 80 wybudowano kościół Macierzyństwa NMP. Ok. 1980 w pobliżu glinianek powstało Osiedle Mieszkaniowe "Pilczyce" i dom pomocy społecznej."
- ↑ Archidiecesja Wrocławska - dekanaty i parafie. [dostęp 2008-10-14]. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Pilczyce na zdjęciach archiwalnych i współczesnych
- granice wrocławskich osiedli - załącznik do uchwały nr XXXI/2280/04 Rady Miejskiej Wrocławia z 9 grudnia 2004, Pilczyce-Kozanów-Popowice Pn. na str.23
