Przejdź do zawartości

Pieniądze brytyjskie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Srebrne monety Jerzego V z lat 1928 - 1936; od lewej od góry: floren, półkorona, poniżej od lewej: sześciopensówka, szyling, trzypensówka

Od XVIII wieku walutą Wielkiej Brytanii jest funt szterling (pound sterling), który od 15 lutego 1971 jest równy 100 pensom (pence).

Monety Jerzego VI z 1948 r; od lewej od góry 2x szyling (angielski, szkocki), dwa szylingi, półkorona, poniżej od lewej: sześciopensówka, pens, pół-pensa, farthing

Zwyczajowo na awersie każdej monety brytyjskiej znajduje się popiersie obecnie panującego monarchy.

Dawny system

[edytuj | edytuj kod]

Wcześniej jeden funt był równy 20 szylingom, zaś jeden szyling (shilling) - 12 pensom (pence). Jeszcze wcześniej 1 pens dzielił się na dwie półpensówki (halfpenny) lub na 4 ćwiartki (farthings).

Funt oznaczany był symbolem "£", szyling literą "s.", pens "d." Obecnie, dla rozróżnienia między "starym" pensem a nowym, stosuje się oznaczenie tego ostatniego "p."; szyling wyszedł z użycia, a oznaczenie funta symbolem "£" pozostało bez zmian. Przykładowo zapis £2 5s. 3d. lub analogicznie "2/5/3" oznaczał: "2 funty, 5 szylingów, 3 pensy". Jeżeli podano tylko dwie cyfry, oznaczało to szylingi i pensy, np. "5/3" oznacza to samo, co "5s. 3d.", czyli 5 szylingów i 3 pensy.

Wartość 5 szylingów (1/4 funta) odpowiadała koronie (crown), zaś pół korony stanowiły dwa szylingi i sześć pensów (2s. 6d.).

Ceny artykułów wysokiej jakości oraz honoraria przedstawicieli wolnych zawodów (lekarzy, adwokatów itp.) liczone były w gwineach. 1 gwinea (guinea, gn.) stanowiła funta i szyling, czyli 1gn. = £1 1s = 21s.

Decymalizacja

[edytuj | edytuj kod]

15 lutego 1971 roku dokonano decymalizacji funta, który od tej pory odpowiadał 100 „nowym” pensom. Wiązało się to z koniecznością zastąpienia dotychczas używanych monet, co nastąpiło jednak stopniowo. Już w 1968 roku w obiegu pojawiły się nowe monety 5- i 10-pensowe, które wyglądem jak i wartością odpowiadały dotychczasowym szylingom i florenom (monety te funkcjonowały równolegle przez ponad dwadzieścia lat). Rok później pojawiły się monety 50-pensowe, zastępujące banknoty 10-szylingowe, a z użycia wycofano półpensówki i półkorony. W 1971 roku zaprezentowane zostały nowe monety ½-, 1- i 2-pensowe, a z obiegu wycofane zostały stare 1- i 3-pensówki. Do 1980 roku wykorzystywane były stare 6-pensówki (odpowiadające 2,5 „nowym” pensom), do 1990 – szylingi, a jako ostatnie w 1993 roku wycofano floreny[1][2].

Monety i banknoty w użyciu przed i po decymalizacji, w latach 1967-1994[1][2][3][4]
Oznaczenie Wartość '67 '68 '69 '70 '71 '72 '73 '74 '75 '76 '77 '78 '79 '80 '81 '82 '83 '84 '85 '86 '87 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94
½d ~£0,0021 półpensówka (halfpenny)
1d ~£0,0042 pensówka (penny)
½p £0,005 półpensówka (halfpenny)
1p £0,01 pensówka (penny)
3d £0,0125 trzypensówka (threepence)
2p £0,02 dwupensówka (two pence)
6d £0,025 sześciopensówka (sixpence)
1/- £0,05 szyling (shilling)
5p pięciopensówka (five pence)
2/- £0,10 floren (florin)
10p dziesięciopensówka (ten pence)
2/6 £0,125 półkorona (half crown)
20p £0,20 dwudziestopensówka (twenty pence)
10/- £0,50 banknot 10-szylingowy (ten shillings)
50p pięćdziesięciopensówka (fifty pence)
£1 banknot 1-funtowy (one pound)
funt (one pound)
£5 banknot 5-funtowy (five pounds)
£10 banknot 10-funtowy (ten pounds)
£20 banknot 20-funtowy (twenty pounds)
£50 banknot 50-funtowy (fifty pounds)

Monety obecnego systemu

[edytuj | edytuj kod]

Obecnie w użyciu są następujące monety:

  • półpensówka (halfpenny), o wartości £0,005, w latach 19711984
  • pensówka (one penny), £0,01, od 1971 r.
  • dwupensówka (two pence), £0,02, od 1971 r.
  • pięciopensówka (five pence), £0,05 od 1968 r.
  • dziesięciopensówka (ten pence), £0,10, od 1968 r.
  • dwudziestopensówka (twenty pence), £0,20, od 1982 r.
  • dwudziestopięciopensówka (twenty-five pence), £0,25, 19711981, nie znajduje się w obiegu
  • pięćdziesięciopensówka (fifty pence), £0,50, od 1969 r.
  • moneta jednofuntowa (one pound), £1,00, od 1983 r. - do tego momentu krążył banknot o tym nominale
  • moneta dwufuntowa (two pounds), £2,00, od 1986 na specjalne okazje, od 1997 r. w normalnym obiegu
  • moneta pięciofuntowa (five pounds), £5,00, od 1990 r., nie znajduje się w obiegu
Cechy obecnych monet brytyjskich
Wartość Średnica
[ mm ]
Grubość
[ mm ]
Waga
[ g ]
Skład Brzeg
1 p. 20,32 1,52 (brąz)
1,65 (stal pokryta miedzią)
3,56 Brąz (do 1992)
stal pokryta miedzią (od 1992)
gładki
2 p. 25,90 1,85 (brąz)
2,03 (stal pokryta miedzią)
7,13 brąz (do 1992)
stal pokryta miedzią (od 1992)
gładki
5 p. 18,00 1,70 (miedzionikiel)
1,89 (stal pokryta niklem)
3,25 miedź z niklem (do 2011)
stal pokryta niklem (od 2012)
ząbkowany
10 p. 24,50 1,85 (miedzionikiel)
2,05 (stal pokryta niklem)
6,50 miedź z niklem (do 2011)
stal pokryta niklem (od 2012)
ząbkowany
20 p. 21,40 1,70 5,00 miedź z niklem gładki, siedmiokątny
25 p. 38,61 2,89 28,28 miedź z niklem ząbkowany, (nie spotykane w obiegu)
50 p. 27,30 1,78 8,00 miedź z niklem gładki, siedmiokątny
£1 22,50 3,15 9,50 nikiel z mosiądzem ząbkowany, z różnymi inskrypcjami
£2 28,40 2,50 12,00 wewnątrz miedź z niklem,
na zewnątrz nikiel z mosiądzem
ząbkowany z tekstem
STANDING ON THE SHOULDERS OF GIANTS
("stojąc na barkach olbrzymów" - słowa Izaaka Newtona)
£5 38,61 2,89 28,28 miedź z niklem gładki, (nie spotykane w obiegu)

Monety stosowane dawniej

[edytuj | edytuj kod]

Poniżej znajduje się lista stosowanych dawniej monet w Anglii. Do czasów zjednoczenia (1707 r.) w Szkocji niektóre monety miały inne wartości i wymiary.

Do grudnia 1717 r. gwinea stanowiła wartość od 20 do 30 szylingów; w tym roku ustanowiono ją na stałą wartość 21 szylingów.

Większość monet było wykonywanych ze srebra.

Monety oznaczone gwiazdką (*) miały być używane tylko w koloniach, ale były stosowane na całym obszarze Imperium Brytyjskiego.

Monety oznaczone dwiema gwiazdkami (**) od 1970 r. służyły jako monety o wartości 10p. (moneta 1 floren = 2s.) oraz jako monety 5p. (moneta 1 szyling). Równocześnie, w obiegu były nowe monety 10p. i 5p., które miały taki sam rozmiar jak stare monety 2s. i 1s. W 1990 r. i 1993 r. wprowadzono nowe monety 10p. i 5p., mniejsze od wcześniej używanych, zaś stare (2s. i 1s.) wycofano.

Banknoty

[edytuj | edytuj kod]

Obecnie w obiegu znajdują się cztery banknoty o nominałach 5, 10, 20 i 50 funtów, emitowane przez Bank of England. Na awersie każdego z nich widnieje postać królowej Elżbiety II. (patrz: http://web.archive.org/web/20050525004928/http://www.bankofengland.co.uk/banknotes/current/index.htm). Od 2016 roku w obiegu występuje pierwszy brytyjski banknot polimerowy o nominale 5 funtów[5], natomiast od 14 września 2017 banknot polimerowy 10 funtów.

Banknoty Banku Anglii
nominał wymiary postać na rewersie kolor
£5 135 mm × 70 mm Elizabeth Fry (do 5 maja 2017 r.) turkusowy
£5 125mm × 65mm Winston Churchill (od 13 września 2016 r.) turkusowy
£10 142 mm × 75 mm Karol Darwin (do 1 marca 2018 r.) pomarańczowy
£10 132mm x 69 mm Jane Austen (od 14 września 2017 r.) pomarańczowy
£20 149 mm × 80 mm Edward Elgar (do 30 czerwca 2010 r.) fioletowy
£20 149 mm × 80 mm Adam Smith (od 13 marca 2007 r.) fioletowy
£20 139 mm × 73 mm Joseph Mallord William Turner (od 20 lutego 2020 r.) fioletowy
£50 156 mm × 85 mm John Houblon (do 30 kwietnia 2014 r.[6]) czerwony
£50 156 mm × 85 mm Matthew Boulton i James Watt (od 2 listopada 2011 r.) czerwony
£50 146 mm × 77 mm Alan Turing (od 23 czerwca 2021 r.) czerwony

Banknoty z Irlandii Północnej i Szkocji

[edytuj | edytuj kod]

Niektóre lokalne banki Szkocji i Irlandii Północnej emitują własne banknoty funta szterlinga. Nie są one jednak prawnym środkiem płatniczym, a jedynie rodzajem weksla (oficjalnie w krajach tych statusu prawnego środka płatniczego nie posiadają jednak żadne banknoty - nawet te emitowane przez Bank of England). Banknoty północnoirlandzkie i szkockie często nie są honorowane w Walii i Anglii i nie są przyjmowane w wielu kantorach poza Wielką Brytanią.

Pieniądze używane w terytoriach zależnych

[edytuj | edytuj kod]

Na wszystkich terytoriach zamorskich Wielkiej Brytanii: Wyspie Św. Heleny, Falklandach, Wyspie Man, Wyspach Normandzkich (w Guernsey i Jersey) oraz w Gibraltarze w obiegu znajdują się waluty - funty Św. Heleny, falklandzkie, Guernsey, Jersey, Man i gibraltarskie związane w stosunku 1:1 z brytyjskim funtem szterlingiem, ale zasadniczo samodzielnie emitowane przez rządy tych terytoriów. W praktyce jednak używane są równolegle z funtami brytyjskimi (np. bankomaty oferują możliwość wypłaty zarówno w funtach brytyjskich, jak i w funtach lokalnych), oraz (zwłaszcza na terytoriach położonych w Europie) z euro.

Zasadniczo funty terytoriów zależnych nie mogą być używane poza tymi terytoriami, w praktyce jednak banki brytyjskie - zwykle po zbadaniu legalności ich pochodzenia - akceptują je i wymieniają na funty brytyjskie.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b How Britain converted to decimal currency. BBC News, 2011-02-05. [dostęp 2017-08-05]. (ang.).
  2. a b Decimalisation. The Royal Mint. [dostęp 2017-08-05]. (ang.).
  3. Coin Designs and Specifications. The Royal Mint. [dostęp 2017-08-05]. (ang.).
  4. Withdrawn Banknotes Reference Guide. Bank of England. [dostęp 2017-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)]. (ang.).
  5. Getting Your Business Ready | Bank of England [online], www.bankofengland.co.uk [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-28] (ang.).
  6. News Release - Bank of England announces Houblon £50 banknote to be withdrawn on 30 April 2014 | Bank of England [online], www.bankofengland.co.uk [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-29] (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]