Pieniążnica szerokoblaszkowa

Pieniążnica szerokoblaszkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	incertae sedis
Rodzaj	pieniążnica
Gatunek	pieniążnica szerokoblaszkowa
	Nazwa systematyczna
	Megacollybia platyphylla (Pers.) Kotl. & Pouzar; Česká Mycol. 26: 220 (1972)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pieniążnica szerokoblaszkowa (Megacollybia platyphylla (Pers.) Kotl. & Pouzar) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców (Agaricales)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Megacollybia, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1796 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus platyphyllus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1972 r. František Kotlaba i Zdeněk Pouzar, przenosząc go do rodzaju Megacollybia^[1].

Synonimów naukowych ma ponad 20. Niektóre z nich^[2]:

Agaricus grammocephalus Bull. 1793
Agaricus platyphyllus Pers. 1796
Agaricus platyphyllus var. platyphyllus Pers. 1796
Agaricus platyphyllus var. repens Fr. 1838
Agaricus repens Fr. 1815
Agaricus tenuiceps Cooke & Massee 1891
Clitocybula platyphylla (Pers.) E. Ludw. 2001
Collybia grammocephala (Bull.) Quél. 1886
Collybia platyphylla (Pers.) P. Kumm. 1871
Gymnopus platyphyllus (Pers.) Murrill 1916
Hydropus platyphyllus (Pers.) Kühner 1980
Oudemansiella platyphylla (Pers.) M.M. Moser 1983
Tricholoma tenuiceps (Cooke & Massee) Massee 1911
Tricholomopsis platyphylla (Pers.) Singer 1939

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1987 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka szerokoblaszkowa, pieniążek szerokoblaszkowy i monetka szerokoblaszkowa^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–15 cm, u młodych okazów półkulisty, później płasko-wypukły, na koniec płaski i promieniście popękany. Często posiada niewielki i tępy garb. Powierzchnia z wyraźnymi, powrastanymi włókienkami, barwa brązowoszara, oliwkowa, szarobrązowa, dymnobrązowa^[4]^[5].

Blaszki

Bardzo szerokie, rzadkie i zatokowato wycięte. Mają kolor od białego do brudnobiałego, czasami są w dolnej części żyłkowane^[5]. Mają ząbkowane lub karbowane ostrza i są zaokrąglone przy trzonie^[6]. Często między blaszkami przebywają skoczogonki^[5].

Trzon

Wysokość 6–15 cm, grubość 1–2 cm. Jest podłużnie włóknisty, początkowo białawy, potem szarobrązowy, jaśniejszy niż kapelusz^[4]. W nasadzie trzonu występują duże ryzomorfy, które mogą osiągać długość nawet kilku metrów. Przerastają one drewno i glebę, a owocniki pojawiają się często dopiero w pewnej odległości od materii organicznej, którą odżywia się grzyb^[5].

Miąższ

Biały i dość łykowaty. Cienki, tak że kapelusz widziany pod słońce jest prześwitujący. Smak łagodny, zapach niewyraźny^[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki niemal kuliste, gładkie, o rozmiarach 7–8 × 6–7 μm^[6].

Występowanie i siedlisko

Pieniążnica szerokoblaszkowa jest szeroko rozprzestrzeniona w Europie i Ameryce Środkowej. Poza tymi dwoma kontynentami stanowiącymi główny obszar jej występowania opisano także jej stanowiska w Ameryce Środkowej i Japonii^[7]. W Europie Środkowej gatunek dość pospolity^[5], w Polsce również^[8].

Występuje w różnego typu lasach, częściej w liściastych. Owocniki pojawiają się od maja do października, na mocno spróchniałym drewnie (najczęściej liściastym). Rośnie na próchniejącym drewnie drzew liściastych i iglastych, najczęściej na drewnie buka. Czasami wyrasta na zagrzebanym w ziemi drewnie, sprawiając wrażenie, jak gdyby rósł na ziemi^[5].

Znaczenie

Saprotrof^[3]. W niektórych atlasach grzybów uważany jest za grzyb niejadalny lub nawet trujący^[6]. Istotnie, ma on marne walory smakowe, ale jeden, dwa egzemplarze dodane do potrawy mogą uzupełnić jej smak^[5].

Gatunki podobne

drobnołuszczak jeleni (Pluteus cervinus). Ma blaszki wolne, w starszych owocnikach zmieniające barwę na mięsnoróżową, kruchy miąższ oraz łososioworóżowy wysyp zarodników^[8]. Na cystydach ma rogowate wyrostki i ma gęściejsze blaszki^[4].
lejkóweczka postrzępiona (Clitocybula lacerata). Rośnie w górach na martwym drewnie świerków, zwykle w kępkach i ma mniejsze owocniki o nieco lejkowatym kształcie^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-18] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-10-20] .
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c TillT. R.Lohmeyer TillT., UteU. Kũnkele UteU., Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3 .
↑ ^a ^b ^c BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .
↑ Discover Life [online] [dostęp 2015-12-05] .
↑ ^a ^b ^c MarekM. Snowarski MarekM., Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-776-4 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-18] .

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-10-20] .

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[griz-4] TillT. R.Lohmeyer TillT., UteU. Kũnkele UteU., Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3 .

[gmin-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3 .

[gum-6] BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .

[disc-7] Discover Life [online] [dostęp 2015-12-05] .

[snow-8] MarekM. Snowarski MarekM., Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, ISBN 978-83-7073-776-4 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]