Oborniki Śląskie

Oborniki Śląskie
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Widok od strony południowej na ulice: Łąkową, gen. St. Maczka i Gierymskiego
Herb	Flaga
	Dewiza: Tu mi się podoba!
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	trzebnicki
Gmina	Oborniki Śląskie
Aglomeracja	wrocławska
Data założenia	XIII w.
Prawa miejskie	1945
Burmistrz	Arkadiusz Poprawa
Powierzchnia	14,41 km²
Wysokość	139 – 239[potrzebny przypis] m n.p.m.
Populacja (01.01.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 9027; 626,4 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 71
Kod pocztowy	55-120
Tablice rejestracyjne	DTR
	Położenie na mapie gminy Oborniki Śląskie Oborniki Śląskie
	Położenie na mapie Polski Oborniki Śląskie
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Oborniki Śląskie
	Położenie na mapie powiatu trzebnickiego Oborniki Śląskie
	51°17′55″N 16°54′06″E/51,298611 16,901667
TERC (TERYT)	0220014
SIMC	0987182
	Urząd miejskiul. Trzebnicka 1; 55-120 Oborniki Śląskie
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Oborniki Śląskie (niem. Obernigk, Bad Obernigk) – miasto w północno-wschodniej części województwa dolnośląskiego, w powiecie trzebnickim. Położone jest na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich nr 340 i nr 342, 23 km od centrum Wrocławia i 10 km od Trzebnicy. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Oborniki Śląskie. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego, obecnie jest jednym z miast aglomeracji wrocławskiej.

Nazwa

Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy określającej budynek gospodarczy dla bydła – obory^[3] co pozwala przypuszczać, że mieszkańcy zajmowali się hodowlą bydła. Wywód ten uznano za oficjalną etymologię nazwy. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości wymienia Obora podając jej znaczenie Gehöft, Viehhof czyli po polsku „zagroda”, „obora”^[3].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w polskiej formie Obora^[4]^[5].

Wzmianki te potwierdza również legenda o księżnej, która lubiła się kąpać w krowim mleku, a jej tabor znalazł tu wydajną łąkę dla mlekodajnych krów^[6].

Polską nazwę miejscowości w formie Obornik w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[7]. Niemcy zgermanizowali nazwę na Obernigk^[3], a później na Bad Obernigk w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie.

Istnieją także dwie inne teorie językoznawcze wywodzące pochodzenie nazwy od położenia. Historyk niemiecki Hugo Banke w swojej pracy Geschichte der evangelischen Kirchengemeinde Obernigk podał inny źródłosłów wywodząc nazwę od zlepka słów „O bor”, wywodzonych od słowa bór i mających wskazanie na charakter położenia osady i wskazania innych podań na temat zbierackiego charakteru utrzymania mieszkańców^[8] oraz słów „nicka” mających wskazywać na geograficzne położenie w niecce^[9]. Inna mało popularna teoria przywołuje źródłosłowie niemieckie wskazującego na położenie wśród wzgórz – Ober (górny), co zostało uznane za mało prawdopodobne.

Na przestrzeni wieków miejscowość nosiła następujące nazwy: Obora, Obornik, Obirnig, Obernig, Obernigk, Oborniki, Oborniki Śląskie. Pominięto tutaj okres podziału na Oborniki Dolne i Górne.

Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 19 maja 1946^[10].

Historia miasta

Pierwsze ślady działalności człowieka na terenach dzisiejszych Obornik Śląskich i najbliższej okolicy pochodzą z mezolitu i neolitu (cmentarzysko kurhanowe i ciałopalne kultury przedłużyckiej z epoki brązu).

Początki Obornik datuje się na ok. 1300, kiedy to najprawdopodobniej powstała wieś na prawie magdeburskim. Pierwsza pisemna wzmianka o Obornikach Śląskich pochodzi z roku 1305, dotyczy ona nałożenia na wieś Obora dziesięciny dla biskupa wrocławskiego. Na początku XIV w. wieś spod władzy biskupiej przeszła w skład włości księcia oleśnickiego Konrada I.

Przez 200 lat Oborniki należały do rodziny Schaubertów. Gdy odkryto źródła słabej szczawy żelazistej Karol Wolfgang Schaubert w 1835 roku rozpoczął budowę nowoczesnego uzdrowiska w północno-zachodniej części wsi. Wykorzystywało ono położenie (las Sittenwald), malowniczy krajobraz, wody, łagodny klimat. Odtąd Oborniki zaczęły przekształcać się w miejsce wypoczynku i uzdrowisko. Oborniki często jeszcze nazywane są „zielonymi płucami Wrocławia”.

Najbardziej znaną postacią, która mieszkała i była związana z Obornikami był urodzony w 1798 roku we Wrocławiu Karl von Holtei, poeta romantyczny, pisarz i aktor. Pisał o nich w swych wierszach i pismach. Jego imieniem nazwano Liceum Ogólnokształcące w Obornikach Śląskich. Na niewielkim wzgórzu znajduje się kamień-pomnik jemu poświęcony. Wzgórze to jest częścią „Góry Holtei’a” zwanej też „Belwederem” (217 m n.p.m.) (punkt widokowy, stalowy krzyż, pozostałości kurhanu z epoki brązu) i położone jest nieopodal kolejnego najwyższego wzniesienia w mieście noszącego nazwę „Grzybek” (202 m n.p.m.) nadaną mu z powodu lokalizacji w ponad 100-ha parku krajobrazowo-wypoczynkowym „Grzybek”. W parku znajduje się Polana Siedmiu Dębów, największy dąb ma obwód 4,9m. Inne wzniesienia na obszarze miasta to między innymi Żniwna Kopa, Bekasie Wzgórze, czy najwyższe wzniesienie miasta – Obornicka Góra.

Do rozwoju uzdrowiska przyczyniło się zakładanie nowych sanatoriów:

w 1880 r. zakład dla „chorych na nerwy i cierpiących na melancholię”.
w latach 1906–1913 zbudowano w parku sanatorium Friedrichshohe (byłe sanatorium Szarotka przy ul. Prusickiej)
położone w lesie sanatorium dla pacjentów z chorobami płuc Sanatorium „Leśne” (przy ul. Dunikowskiego),
sanatoria dla chorych na cukrzycę i z dolegliwościami układu krążenia,
przed wojną pijalnia oraz na terenie sanatorium „Leśnego” – ZOO.

W 1945 miejscowość została włączona do Polski. Jednocześnie otrzymała prawa miejskie, zaś jej urzędową nazwę ustalono na Oborniki Śląskie, dla odróżnienia od Obornik pod Poznaniem. Dotychczasową ludność miasta wysiedlono do Niemiec.

W czasie przemarszu nad Nysę Łużycką w mieście i okolicach stacjonowały oddziały 14 brygady Przeciwpancernej 2 Armii Wojska Polskiego. W 1945 roku mieścił się tu sztab 8 dywizji piechoty oraz 37 pułku artylerii lekkiej 2 Armii.

W 1970 roku odsłonięto pomnik ku czci 2 Armii Wojska Polskiego przed Urzędem Miasta i gminy^[11].

W 2005 r. Oborniki Śląskie obchodziły 60 lat od nadania praw miejskich i 700 lat od momentu powstania miejscowości.

Stacja Oborniki Śląskie na linii kolejowej E 59: Świnoujście-Szczecin-Poznań-Wrocław-Chałupki, stanowiącej element Transeuropejskiej Sieci Transportowej (TEN).

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[12]:

kościół par. pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, neogotycki, z l. 1898–1901, według projektu architekta Alexisa Langera
kościół ewangelicki, ob. rzym-kat. par. pw. św. Tadeusza Judy i św. Antoniego Padewskiego z 1906 r.; według projektu architektów Richarda Gaze i Alfreda Böttchera, ul. Trzebnicka 35
zespół sanatoryjny, zabudowa dawnego uzdrowiska, z XIX wieku, ul. Parkowa:
- sanatorium, ob. zakład opiekuńczy, ul. Parkowa 4, z l. 1905–1910
- sanatorium, ob. zakład opiekuńczy, ul. Parkowa 6, z 1870 r.
- dom opieki, ob. szkoła, ul. Parkowa 8, z 1870 r.
- dom zdrojowy, ob. dom mieszkalny, ul. Parkowa 14, z 1835 r.
- sanatorium, ob. dom mieszkalny, ul. Parkowa 16, z 1835 r., 1870 r.
- park zdrojowy, z l. 1835–1910
willa z ogrodem, ul. Dworcowa 21, z XIX/XX w.

inne zabytki:

dworzec kolejowy z XIX wieku, przebudowany, kategoria C
dom Panien Śląskich – ul. Trzebnicka, neobarokowa willa z dachem mansardowym, gdzie do roku 1950 przebywały siostry boromeuszki z Trzebnicy, opiekujące się chorymi w obornickich sanatoriach
poczta (Kaiserliches Postamt)
„zamek” z XIX wieku, dawniej pałac rodu Schaubertów neogotycki w stylu angielskim, architekt: Wilhelm Grapow (projektant wrocławskiego dworca kolejowego). Po wojnie pałacyk przejęty przez PGR i zmodernizowany, z części historycznej zachowała się właściwie tylko oktagonalna wieża. Usytuowany jest przy ulicy Podzamcze.
zabytkowy cmentarz niemiecki
grobowce starej części cmentarza parafialnego

zabytki nieistniejące:

stary kościół ewangelicki stał tu do 1912 r.

Edukacja i opieka

Przedszkole (ul. Sikorskiego) oraz filia (ul. Kasztanowa)
Żłobko-przedszkole (ul. Orkana)
Szkoła Podstawowa nr 2 im. ppor. Józefa Krysińskiego
Szkoła Podstawowa nr 3 imienia Jana Pawła II
Szkoła Podstawowa nr 1 imienia Polskich Laureatów Nagrody Nobla
Liceum Ogólnokształcące
Zaoczne Liceum Ogólnokształcące
Zespół Szkół Zawodowych
Zespół Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych
Dom Dziecka
Domy Pomocy Społecznej i Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
Ośrodki Szkolenia Kierowców i Nauki Jazdy
„Salonik Czterech Muz”
Obornicki Ośrodek Kultury
Biblioteka Miejska i Biblioteka Pedagogiczna
Niepubliczna Szkoła Muzyczna (ul. Kownackiego)

Wspólnoty wyznaniowe

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Rehau (Niemcy)
Emden (Niemcy) – miasto szkoły zaprzyjaźnionej z LO im. K. Holteia
Goslar (Niemcy)
Haps (Holandia)
Hayange (Francja)
Botticino (Włochy)
Husiatyn (Ukraina)

Znane osoby związane z Obornikami Śląskimi

Honorowi Obywatele Obornik Śląskich

Michael Abraham (2008 r.)^[15]
Elisabeth Bomhard (2006 r.)^[16]
Maria Gołda (2010 r.)^[17]
Brigitte Kessel (2006 r.)^[16]
Bronisław Komorowski (2008 r.)^[15]
Jadwiga Mikołajuk (2010 r.)^[17]
Aleksandra Natali-Świat (2008 r.)^[15]
Wiktor Odelski (2010 r.)^[17]
Wolfgang Polczykow (2006 r.)^[16]
Maria Rzechówka (2009 r.)^[18]

Zasłużeni dla Obornik Śląskich

Stanisław Czech (2006 r.)^[16]
Emilia Grabowska (2009 r.)^[18]
Stanisław Kusztal (2006 r.)^[16]
Bożena Przybylska (2006 r.)^[16]
prof. Józef Ryznar (2008 r.)^[15]
Kazimierz Wróbel (2006 r.)^[16]

Przypisy

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ ^a ^b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-05] (pol.).
↑ ^a ^b ^c HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 82, OCLC 456751858 (niem.).
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
↑ H. Markgraf, J.W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau, 1889
↑ A. Pudło, K. Pudło, Brzask II 1984, Oborniki Śląskie: Towarzystwo Miłośników Ziemi Trzebnickiej, 1984, Oborniki Śląskie. Od osady leśnej do miejscowości leczniczo-wypoczynkowej, str. 7–20
↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, str. 21
↑ Historie Dolnośląskich Miast: Oborniki Śląskie, wroclaw.naszemiasto.pl, 2012-08-10. [dostęp 2014-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-10)].
↑ ks. A. Kiełbasa, Oborniki Śląskie wczoraj i dziś, Trzebnica: WZGraf, 1985. Oborniki Śląskie dzieje miasta str. 21–24
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 801
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 174. [dostęp 2012-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Sanktuarium. judaiantoni.sds.pl [dostęp 2021-02-20]
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-22] .
↑ ^a ^b ^c ^d Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.oborniki-slaskie.pl [dostęp 2024-02-01] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.oborniki-slaskie.pl [dostęp 2024-02-01] .
↑ ^a ^b ^c Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.oborniki-slaskie.pl [dostęp 2024-02-01] .
↑ ^a ^b Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.oborniki-slaskie.pl [dostęp 2024-02-01] .

Linki zewnętrzne

Strona internetowa miasta Oborniki Śląskie
Strona Biuletynu Informacji Publicznej miasta
Obernigk Górny i Dolny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 322 .

[gus2022-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[populacja-2] GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-05] (pol.).

[Adamy-3] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 82, OCLC 456751858 (niem.).

[4] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online

[5] H. Markgraf, J.W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau, 1889

[6] A. Pudło, K. Pudło, Brzask II 1984, Oborniki Śląskie: Towarzystwo Miłośników Ziemi Trzebnickiej, 1984, Oborniki Śląskie. Od osady leśnej do miejscowości leczniczo-wypoczynkowej, str. 7–20

[7] Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, str. 21

[8] Historie Dolnośląskich Miast: Oborniki Śląskie, wroclaw.naszemiasto.pl, 2012-08-10. [dostęp 2014-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-10)].

[9] s. A. Kiełbasa, Oborniki Śląskie wczoraj i dziś, Trzebnica: WZGraf, 1985. Oborniki Śląskie dzieje miasta str. 21–24

[10] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[11] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 801

[12] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 174. [dostęp 2012-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[13] Sanktuarium. judaiantoni.sds.pl [dostęp 2021-02-20]

[14] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-22] .

[:0-15] Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.oborniki-slaskie.pl [dostęp 2024-02-01] .

[:1-16] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.oborniki-slaskie.pl [dostęp 2024-02-01] .

[:2-17] Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.oborniki-slaskie.pl [dostęp 2024-02-01] .

[:3-18] Biuletyn Informacji Publicznej [online], bip.oborniki-slaskie.pl [dostęp 2024-02-01] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Miasta	Oborniki Śląskie
Wsie	Bagno Borkowice Golędzinów Jary (do 1974 Jajków) Kotowice Kowale Kuraszków Lubnów Morzęcin Mały Morzęcin Wielki Niziny Nowosielce Osola Osolin Paniowice Pęgów Piekary Przecławice Raków Rościsławice Siemianice Uraz Wielka Lipa Wilczyn Zajączków
Integralne części wsi	Brzezno Małe Kierz Kokotów Pęgówek Podgóra Swaratowice

Miasta	Oborniki Śląskie Prusice Trzebnica Żmigród
Gminy miejsko-wiejskie	Oborniki Śląskie Prusice Trzebnica Żmigród
Gminy wiejskie	Wisznia Mała Zawonia

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Oborniki Śląskie (od 1945) Strupina (do 1945) Trzebnica
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Czeszów (do 1954) Łozina (od 1973) Oborniki Śląskie Prusice (od 1973) Skarszyn (do 1954) Skokowa (do 1954) Trzebnica Wisznia Mała Zawonia
Gromady (1954–72)	Czeszów (1954–71) Domanowice (1954–59) Kowale (1954–61) Kuźniczysko (1954–59) Ligota (1954–59) Łozina (1968–72) Łuczyna (1954–61) Oborniki Śląskie (1954–72) Osolin (1954–59) Pasikurowice (1960–68) Pawłowice (1954–59) Pawłów Trzebnicki (1954–59) Pęgów (1954–71) Piotrkowice (1954–59) Piotrkowiczki (1954–59) Prusice (← 1958–72) Psary (1954–61) Siedlec (1954–59) Skarszyn (1954–68) Skokowa (1954–72) Szewce (1954–59) Taczów Wielki (1954–59) Trzebnica (1954–72) Ujeździec Wielki (1960–72) Uraz (← 1955–61) Węgrów (1954–59) Wisznia Mała (1954–72) Zawonia (1954–72)