Nierównowaga fiskalna

Nierównowaga fiskalna – przeciwieństwo równowagi fiskalnej, utożsamiana najczęściej z sytuacją, w której wydatki sektora finansów publicznych nie znajdują pokrycia w dochodach tego sektora (deficyt budżetowy). Utrzymujące się deficyty budżetowe znajdują swoje odzwierciedlenie w narastaniu długu publicznego.

Na skalę nierównowagi fiskalnej wpływ mają cykl koniunkturalny oraz czynniki systemowe, strukturalne (m.in. polityka podatkowa, mechanizmy indeksacyjne wydatków publicznych, ramy instytucjonalne sektora finansów publicznych, w tym reguły fiskalne).

Termin „nierównowaga fiskalna” jest używany także w kontekście przenoszenia realizacji zadań publicznych z poziomu sektora rządowego na sektor samorządowy (decentralizacja). W literaturze przedmiotu wyróżnia się w tym zakresie nierównowagę:

• pionową, w przypadku występowania luki między możliwościami uzyskania dochodów przez jednostki samorządu terytorialnego a wydatkami na sfinansowanie nałożonych na nie zadań. Lukę to wypełniają transfery pieniężne (dotacje, subwencje) z budżetu centralnego do jednostek samorządowych (pionowa korekta nierównowagi fiskalnej);
• poziomą, gdy poszczególne jednostki sektora samorządowego mają odmienne możliwości wygospodarowania funduszy, a przez to różne możliwości ich spożytkowania na niezbędne mieszkańcom usługi. Może to wiązać się np. z różnicami w zakresie osiąganych wpływów podatkowych lub różnymi kosztami zapewnienia tych samych usług publicznych. Nierównowaga ta z reguły jest wyrównywana poprzez transfery z budżetu państwa lub bogatszych jednostek samorządowych (np. „janosikowe”) na rzecz uboższych samorządów (pozioma korekta nierównowagi fiskalnej).

Zobacz też

• federalizm fiskalny
• numeryczna reguła fiskalna

Bibliografia

• Guziejewska B., Pionowa i pozioma nierównowaga fiskalna w warunkach polskiej decentralizacji, Samorząd Terytorialny, 9/2006, s. 5–15
• Jajko B., Dług publiczny a równowaga fiskalna, CeDeWu, Warszawa 2008
• A.A. Moździerz A.A., Nierównowaga finansów publicznych, Warszawa: PWE, 2009 .
• Owsiak S., Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 295–329