Mikulińce
49°23′N 25°36′E/49,383333 25,600000
 Fragment ruin zamku w Mikulińcach | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon |
rejon tarnopolski | ||||
| Prawa miejskie | |||||
| Powierzchnia |
4 km² | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3551 | ||||
| Kod pocztowy |
48120 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
BO | ||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 49°23′N 25°36′E/49,383333 25,600000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Mikulińce (ukr. Мику́линці / Mykułynci) – osiedle typu miejskiego w rejonie tarnopolskim obwodu tarnopolskiego, 18 km na południe od Tarnopola i 13 km na północny zachód od Trembowli[2], nad rzeką Seret na Podolu na Ukrainie. Mikulińcom administracyjnie podlegają także: Wola (do 1939 r. Wola Mazowiecka), Konopkówka i Krzywki (odpowiednio ukr. Воля, Конопківка, Кривки). W okolicy znajduje się stacja kolejowa Mikulińce-Strusów, na linii z Tarnopola do Kopyczyniec.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Gród Mikulin wymieniany był w źródłach już w 1084 roku[3]. Po najazdach tatarskich w połowie XIII w. osada upadła, a na jej miejscu powstała wieś Mikulińce.
W 1349 roku Kazimierz Wielki przyłączył miejscowość do Polski, w 1370 znalazła się przejściowo pod panowaniem Węgier, ale już w 1387 roku Jadwiga Andegaweńska przywróciła Mikulińce Koronie Polskiej, w której pozostawały aż do 1772 r. (I rozbiór)[4].
Pierwsze wzmianki o browarze w miejscowości pochodzą z 1457 roku[5].
Właścicielem miasteczka był Krzysztof Strzemeski[6].
Aleksander Walewski, miecznik sieradzki, 1 maja 1723 sprzedał wielu posiadłości, m.in. klucz mikuliniecki, ks. Jerzemu Aleksandrowi Lubomirskiemu. Poprzednimi właścicielami Mikuliniec byli synowie Marianny z Koniecpolskich Walewskiej, wojewodzianki parnawskiej, oraz jej męża Zygmunta, kasztelana rozpirskiego, prawne sukcessorowie Jana Aleksandra Koniecpolskiego[7].
16 grudnia 1758 król August III potwierdził prawa miejskie, których później austriackie władze zaborcze nie podtrzymały.
Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Mikulińce trafiły pod zabór austriacki.
W 1840 roku hrabia Mieczysław Rey uruchomił browar.
Dokumentalna wzmianka o browarze w Mikulińcach znajduje się w szóstym tomie Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego, wydanym w 1885 roku w Warszawie. W innym dokumencie ,,Mówca Tarnopolskiego Związku Naukowego" z 1895 roku stwierdzono, że w okręgu tarnopolskim istniały trzy browary: we wsi Biała, w Tarnopolu i Mikulińcach. Wśród listy rzemieślników z miasta jest wspomniany właściciel browaru. Z ,,Podręcznika królestwa przemysłowego i handlowego Galicji" z 1906 r. dowiadujemy się o jego nazwisku - hrabia Mieczysław Rey. Lokalne piwo browarnicze było obowiązkowym napojem podczas lunchów, wieczorów i przyjęć dla lokalnej szlachty oraz gości[8].
W 1903 roku w mikulinieckiej twierdzy wybuchł pożar, wskutek którego ucierpiał także browar, dlatego w następnych latach następuje jego rekonstrukcja.
Na przełomie XIX i XX wieku około połowy – z 4 tysięcy mieszkańców – stanowili Żydzi, resztę głównie Polacy i w mniejszej ilości również Ukraińcy, a ponadto także Niemcy czy Ormianie.
W listopadzie 1918 Mikulińce znalazły się na obszarze proklamowanej przez Ukraińców Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. 27.11.1918 roku podczas wojny polsko-ukraińskiej doszło tu do przegranej przez polski oddział pułkownika Czesława Rybińskiego bitwy. W latach 1920–1939 miasto w powiecie tarnopolskim, województwo tarnopolskie. Liczba ludności spadła, miejscowość miała charakter letniskowy. W ramach reformy administracyjnej 1.08.1934 utworzono Gminę Mikulińce. Po agresji ZSRR na Polskę – obszar ten włączono do Ukraińskiej SRR i pozostawał pod okupacją sowiecką aż do 1941, czyli do momentu rozpoczęcia wojny Niemiec przeciwko ZSRR, po tym czasie aż do 1944 Mikulińce znajdowały się pod okupacją niemiecką.
5 lipca 1941 Ukraińcy urządzili tutaj pogrom zabijając 12 Żydów. Ponadto wiele osób zostało pobitych i ograbionych[9][10]. 6 lipca 1941 rozstrzelano 18 Żydów pod pretekstem rzekomej współpracy z władzą sowiecką. W roku 1942 Niemcy wywieźli miejscowych Żydów do obozów zagłady[10]. Po zakończeniu wojny władze radzieckie wysiedliły większość ludności polskiej na Dolny i Górny Śląsk, a miejscowość włączono w granice Związku Radzieckiego, w którym pozostawały już do jego upadku.
Podczas okupacji pozbawione praw miejskich i włączone do wiejskiej gminy Mikulińce[11].
Od 1991 roku Mikulińce są częścią państwa ukraińskiego.
Do 2020 w rejonie trembowelskim.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- ruiny zamku[12] z XVI w. Kiedy przywileje miastu na prawie magdeburskim nadawał w 1595 r. król Zygmunt III, w Mikulińcach istniał już zamek obronny wzniesiony przez Annę z Sieniawskich Jordanową. Potem na tej ziemi panowały słynne polskie rody – Koniecpolskich, Sieniawskich, Lubomirskich, Mniszchów, Konopków, Rejów[13]
- odrestaurowany barokowy kościół pw. Trójcy Przenajświętszej z 1779 roku wybudowany i uposażony przez Ludwikę z Mniszchów Potocką, będąca wdową po hetmanie wielkim koronnym – Józefie Potockim. Po upadku ZSRR zwrócony rzymskokatolickiej Archidiecezji Lwowskiej
- pałac, dawniej Konopków i Reyów, mieści obecnie sanatorium
- na przykościelnym cmentarzu zachowały się stare polskie nagrobki.
Ludzie związani z miastem
[edytuj | edytuj kod]- Jan Misiewicz – polski mieszkaniec Mikuliniec, który w latach 1941–1944 ukrywał 13 Żydów (uznany w 1976 roku za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata)[14]
- Edward Tabaczkowski – polski ksiądz katolicki
- Marcin Twardowski – „snycerz mikuliniecki”
- Marija Żylinska i Hryńko Bondażuk – ukraińskie rodzeństwo, które w latach 1943–1944 ukrywało w Mikulińcach Żydówkę Bronię Gewurz (Sprawiedliwi wśród Narodów Świata od 2012 roku)[15][16][17]
- Osoby urodzone w Mikulińcach
- Karol Hukan (1888-1958) – polski rzeźbiarz
- Czesław Krzyszowski (1922–2007) – polski doktor inżynier, żołnierz AK, generał dywizji Ludowego Wojska Polskiego
- Janusz Morgenstern (1922-2011) – polski reżyser i producent filmowy
- Bronisław Szczyradłowski (1887-1940) – ppłk WP, kawaler Orderu Virtuti Militari, prawnik, ofiara zbrodni katyńskiej
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.66
- ↑ https://ukraine.kingdom.kiev.ua/region/19/mykulynzi.php
- ↑ Микулинці [online], ukraine.kingdom.kiev.ua [dostęp 2021-01-12].
- ↑ Historia [online], brovar.org [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Historia [online], brovar.org [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Stanisław Józef Duńczewski, O familii Lubiczów Strzemeskich [w:] Herbarz Wielu Domow Korony Polskiey y W. X. Litewskiego, T. 2. 1757, s. 18
- ↑ Sadok Barącz, Pamiątki jazłowieckie, Lwów, 1862, s. 145-146. [dostęp 2017-02-28]
- ↑ Historia [online], brovar.org [dostęp 2024-04-24] (pol.).
- ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, I.A. Altman (gł. red.), Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 589
- ↑ a b Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, tom II, cz. A, Martin Dean, Mel Hecker (red.), United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, Bloomington/Indianapolis 2012, ISBN 978-0-253-00202-0, s. 806-807
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ Mikulince. [dostęp 2013-08-25].
- ↑ Mikulińce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 412.
- ↑ Misiewicz Jan. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-20]. (ang.).
- ↑ Zhilinskaya Maria ; Brother: Bondazuk Hrinko. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-20]. (ang.).
- ↑ ЖИЛІНСЬКА МАРІЯ. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-07-20]. (ukr.).
- ↑ БОНДАЖУК ГРИНЬКО. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-07-20]. (ukr.).
- ↑ Ukraińska kultura zagościła w Sędziszowie [online], Echo Dnia Świętokrzyskie, 28 grudnia 2011 [dostęp 2023-08-21] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan K. Ostrowski: Kościół pw. Św. Trójcy i klasztor Misjonarzy w Mikulińcach. [W:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Praca zbiorowa. T. 4. Cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. Kraków : Międzynarodowe Centrum Kultury, Drukarnia narodowa, 1996, s. 53—64. ISBN 83-85739-34-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Mikulińce ''z Wolą mazowiecką i Konopkówką'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 412.
- Zamek w Mikulińcach
- zdjęcia z Mikuliniec
- strona Browaru Mikulińce
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
- Kościół Św. Trójcy w Mikulińcach na filmie z drona.
