Przejdź do zawartości

Marihuana

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Susz kwiatów konopi indyjskich
Kwiatostan konopi indyjskich

Marihuana (z hiszp. marihuana[1]; z hindi गांजा trl. gāndźā) – susz pozyskiwany z roślin z rodzaju konopi (Cannabis), zawierający substancje psychoaktywne, stosowany głównie w celach rekreacyjnych i leczniczych[2]. Do jej produkcji wykorzystuje się suszone i czasem sfermentowane żeńskie kwiatostany (niejednokrotnie z niewielką domieszką liści). Za działanie psychotropowe marihuany odpowiada głównie tetrahydrokannabinol (THC), który jest jednym z 483 znanych składników rośliny[3], włączając w to 65 innych kannabinoidów[4]. Są one agonistami receptorów kannabinoidowych[5].

Marihuana oddziałuje zarówno na psychikę, jak i cały ustrój człowieka. Powoduje tzw. „haj” lub uczucie „skamienienia”. W zależności od wielkości zażytej dawki, powoduje różne efekty[6], wliczając ogólny wpływ na myślenie i percepcję, trudności z koncentracją, chwilowe zaniki pamięci krótkotrwałej, zaburzone poczucie czasu, zaburzenia motoryczne[7], relaksację[8], wzrost apetytu (tzw. „gastrofaza”[9]). Objawy pojawiają w ciągu kilku minut od rozpoczęcia palenia, a w przypadku zjedzenia potrawy przyrządzonej z marihuaną – od 30 do 60 minut[7][10]. Efekt trwa od dwóch do sześciu godzin, w zależności od ilości narkotyku[10]. W wysokich dawkach mogą się pojawić zaburzenia psychiczne obejmujące psychozę, halucynacje, paranoję, urojenia, szczególnie ksobne, czasem połączone z lękiem bądź paniką[7][11]. Opisywane efekty fizyczne to wzrost tętna, trudności z oddychaniem, nudności, zaburzenia zachowania u dzieci, których matki zażywały marihuanę w ciąży[7]. Krótkotrwałe stosowanie może przynosić objawy w postaci suchości w ustach, zaczerwienia oczu i poczucia paranoi bądź lęku[12][13]. Skutkami długotrwałego stosowania jest uzależnienie, obniżone zdolności poznawcze, szczególnie u osób które rozpoczęły stosowanie w okresie młodzieńczym, przewlekły kaszel i podatność na infekcje dróg oddechowych[14]. Istnieje silna zależność między zażywaniem marihuany a ryzykiem wystąpienia psychozy[15][16], choć trwają dyskusje, co jest przyczyną, a co efektem[17].

Zastosowania w medycynie

[edytuj | edytuj kod]

Według stanu na rok 2021, marihuana wykazuje zastosowanie w medycynie w szerokim zakresie[18][19][20]. Kannabinoidy zawarte w kwiatostanach konopi pomagają w złagodzeniu skutków chorób psychiatrycznych oraz skutków ubocznych chemioterapii i radioterapii, ale przede wszystkim marihuana może być stosowana w leczeniu: Układu immunologicznego, chorób z zakresu reumatologii, dermatologii, ginekologii i endokrynologii, problemów gastrologicznych, problemów ze snem oraz chorób neurologicznych między innymi choroba Alzheimera, zespół Tourette’a czy choroba Parkinsona[21][22]. Kiedy zawodzi standardowe leczenie, kannabinoidy są zaaprobowane do leczenia anoreksji, zapalenia stawów, jaskry[23] i migreny[24].

Zaleca się zaprzestania zażywania marihuany w ciąży[25].

Nudności i wymioty

[edytuj | edytuj kod]

Medyczna marihuana wydaje się być do pewnego stopnia skuteczna w leczeniu nudności i wymiotów indukowanych chemioterapią (CINV)[26][23] i może być godną rozważenia opcją u osób niepoddających się standardowemu leczeniu[27]. Badania porównawcze wykazały, że kannabinoidy są skuteczniejsze w leczeniu CINV niż niektóre konwencjonalne leki przeciwwymiotne, takie jak prochlorperazyna, prometazyna i metoklopramid[28], ale kannabinoidy są rzadziej stosowane z powodu wywoływanych przez nich skutków ubocznych: zawrotów głowy, dysforii i halucynacji[29][30]. Długotrwałe stosowanie marihuany może być przyczyną nudności i wymiotów znanych pod nazwą zespołu niepowściągliwych wymiotów pokannabinoidowych[31].

W 2016 roku w przeglądzie stworzonym przez organizację Cochrane stwierdzono, że kannabinoidy są „prawdopodobnie efektywne” w leczeniu nudności i wymiotów indukowanych chemioterapią u dzieci, ale przy ich stosowaniu występuje wysoki odsetek działań niepożądanych (głównie senność, zawroty głowy, zaburzenia nastroju i podwyższony apetyt)[32]. Rzadziej odnotowywano „problemy ze wzrokiem, hipotensję ortostatyczną, skurcze mięśniowe, świąd, roztargnienie, halucynacje, suchość w ustach”[32].

Nowotwory

[edytuj | edytuj kod]

Wpływ kannabinoidów na nowotwory i ich właściwości lecznicze wciąż są słabo poznane[33]. Brak jest solidnych badań klinicznych z grupą kontrolną, które byłyby dowodem na to, że za pomocą kannabinoidów można bezpiecznie i efektywnie leczyć guzy[33]. Większość z przeprowadzonych dotychczas badań odbywała się na komórkach in vitro lub zwierzętach, a tylko w kilku przypadkach leczeniu poddano niewielkie grupki pacjentów cierpiących na nowotwory[33]. Kannabinoidy nie stanowią jednego, uniwersalnego leku, bowiem różne kannabinoidy mają różny wpływ na odmienne typy nowotworów[33]. Mogą także wywoływać działania niepożądane, a nawet powodować wzrost komórek nowotworowych[34].

W badaniach na myszach i pojedynczych pacjentach udowodniono, że tetrahydrokannabinol hamuje czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego[35]. W badaniach przedklinicznych zastosowanie THC na niektórych nowotworach pozwalało na zredukowanie wzrostu guza oraz ograniczenie liczby komórek nowotworowych. Przeprowadzone badania dotyczą m.in. glejaka mózgu[36], raka piersi[37], raka jelita grubego[38], raka skóry[39].

Leczenie bólu

[edytuj | edytuj kod]

Przegląd systematyczny i metaanaliza randomizowanych badań klinicznych wykazały ograniczony efekt leczniczy kannabinoidów w leczeniu przewlekłego bólu w kilku spośród badanych schorzeń[40]. Badania dotyczące leczenia bólu neuropatycznego są obiecujące, jednak potwierdzenie ich skuteczności w przewlekłym leczeniu bólu wymaga dalszych eksperymentów[40][41].

Przegląd z 2014 roku znalazł ograniczone i słabe dowody na to, że palenie marihuany pomaga w leczeniu przewlekłego, nienowotworowego bólu[42]. Metaanaliza z 2015 wykazała, że inhalacje z medycznej marihuany skutecznie leczyły ból neuropatyczny u jednego na pięciu do sześciu pacjentów[43]. Kolejne badanie z 2015 roku przedstawiło ograniczoną skuteczność kannabinoidów w leczeniu bólu neuropatycznego w połączeniu ze standardowymi analgetykami[44].

Preparaty nabiximolu (sativex) były badane pod kątem możliwości leczenia bólu nowotworowego. Trzy badania wykazały skuteczność i bezpieczeństwo leku[45][46][47], jednak w badaniach trzeciej fazy preparat nie osiągnął pierwszorzędowego punktu końcowego[48]. W terapii zaawansowanych nowotworów, w których ból nie ustępował po podaniu opioidów, różnica między sativexem a placebo była statystycznie nieistotna[48].

Badanie z 2011 uznało marihuanę za generalnie bezpieczną w leczeniu bólu u chorych onkologicznych[49] i wydają się bezpieczniejsze od opioidów w opiece paliatywnej[50].

HIV/AIDS

[edytuj | edytuj kod]

Brak jest wystarczających dowodów na bezpieczeństwo i efektywność stosowania marihuany i kannabinoidów w leczeniu pacjentów z HIV/AIDS lub jadłowstrętem w przebiegu AIDS. Według stanu na rok 2013, istniejące badania nie mają znaczenia klinicznego z powodu stronniczości autorów, zbyt małych grup pacjentów uczestniczących w próbach badawczych i braku długoterminowych doświadczeń[51].

Stwardnienie rozsiane

[edytuj | edytuj kod]

Preparat Sativex jest dopuszczonym do obrotu w Polsce i na świecie preparatem medycznej marihuany, stosowanym w łagodzeniu umiarkowanych lub ciężkich objawów spastyczności u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, z brakiem odpowiedzi na inne leki łagodzące objawy spastyczności[52]. Jest lekiem dostępnym na receptę Rpw (lek narkotyczny)[52].

Kliniczne dowody na jego skuteczność wciąż pozostają niepewne. Spośród dwóch wstępnych badań trzeciej fazy poświęconych leczeniu pacjentów ze stwardnieniem rozsianym, pierwsze wykazało redukcję spastyczności o 1.2 punktu na skali od 0 do 10 (w porównaniu do 0.6 po zastosowaniu placebo), drugie wykazało redukcję o 1 punkt (przy 0.8 pod wpływem placebo). Tylko pierwsze badanie osiągnęło statystyczną istotność[53]. W 2009 roku metaanaliza 6 badań wykazała duże rozbieżności w skuteczności u różnych pacjentów, ze statystycznie nieistotną tendencją do zmniejszania spastyczności[54]. Przegląd systematyczny z 2014 Amerykańskiej Akademii Neurologii wykazał, że nabiximole są „prawdopodobnie efektywne” przeciwko spastyczności, bólowi i zaburzeń mikcji, ale nie wykazują skuteczności przeciwko drżeniom[55].

Inne preparaty

[edytuj | edytuj kod]

Marinol jest pierwszym syntetycznym (a więc nie pozyskiwanym z konopi czy marihuany) tetrahydrokannabinolem (dronabinol) zaaprobowanym przez amerykańską Agencję Żywności i Leków. Początkowo uzyskał rejestrację jako lek przeciwwymiotny u pacjentów poddawanych chemioterapii z powodu nowotworu, u których konwencjonalne leczenie nudności okazało się nieskuteczne. Następnie wskazania rozszerzono i obecnie Marinol stosowany jest w leczeniu anoreksji w przebiegu AIDS[56]. Lek wytwarzany jest w postaci kapsułek, dostępny w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Obecnie[kiedy?] bada się go jako lek na zespół jelita drażliwego i przewlekłe bóle[57].

Kolejnym syntetycznym kannabinoidem jest nabilon – budową chemiczną zbliżony do THC, dostępny jako Cesamet[58]. Jest lekiem przeciwwymiotnym – z tymi samymi ograniczeniami co Marinol. Liczne badania wykazują umiarkowaną skuteczność w leczeniu fibromialgii[59] i stwardnienia rozsianego[60].

W 2006 roku w Europie do leczenia otyłości został wprowadzony rimonabantantagonista receptora kannabinoidowego typu 1 (CB1)[61]. W 2008 roku, po dwóch latach klinicznych obserwacji został wycofany z rynku z powodu efektów ubocznych – zaburzeń depresyjnych i lękowych, a także nasilonych nudności i zawrotów głowy[61]. Stosowanie rimonabantu wiązało się z 1,4 raza większym ryzykiem ciężkich działań niepożądanych w porównaniu do placebo[61]. Pacjenci przyjmujący rimonabant 2,5 raza częściej przerywali leczenie z powodu depresyjnych zaburzeń nastroju w stosunku do grupy kontrolnej[61].

Marihuana jako używka

[edytuj | edytuj kod]
Skala oceny szkodliwości konopi i innych używek

W raporcie z 2010 Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC) szacowało, że 2,9–4,3% światowej populacji w wieku 15–64 lat (129–191 mln osób) używało marihuany w roku 2008, przy czym w Ameryce Północnej współczynnik ten oszacowano na 9,9%, a w Europie Zachodniej i Środkowej na około 7,7%[62].

Przeprowadzone dotąd badania nie dają pewnych rezultatów co do kwestii szkodliwości oraz skutków długotrwałego przyjmowania marihuany. Pośród propagatorów i użytkowników popularna jest opinia o jej niskiej, względem innych środków, szkodliwości. Badania przeprowadzone przez Światową Organizację Zdrowia potwierdzają tę tezę, pod względem zdrowotnym uznając spożycie konopi za mniej szkodliwe niż konsumpcję legalnych używek: tytoniu oraz alkoholu. Zdania na temat możliwości uzależnienia fizycznego są podzielone[63][64]. Systematyczne zaś zażywanie powoduje wystąpienie tolerancji odwrotnej[63].

Pośród przeciwników popularne są opinie o jej wysokiej szkodliwości. Badania prowadzone przez zespół: T.H.M. Moore, S. Zammit, A. Lingford-Hughes, T.R.E. Barnes, P.B. Jones, M. Burke, G. Lewis potwierdzają tę tezę. Przy przewlekłym stosowaniu pojawiają się objawy zespołu amotywacyjnego: zaburzenia snu, zespół apatyczny z dominującym brakiem działania, ograniczenie kontaktów z ludźmi, zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi, zaburzenia w przyswajaniu nowych wiadomości, myślenie porozrywane i magiczne, upośledzenie zdolności rozwiązywania problemów i planowania przyszłości, zanik zainteresowań, zaburzenia percepcji czasu, doznań, krytycyzmu, lęk. Występują również objawy fizjologiczne przewlekłego stosowania, zróżnicowane w zależności od płci zażywających osób[65][66].

Debata nad kwestią etyki spożycia i legalizacji marihuany nabiera znaczenia w USA i wielu krajach europejskich, w tym w Polsce. Związane jest to z czynną rolą ruchów oraz ugrupowań politycznych, w których interesie leży coraz częściej status prawny i odbiór społeczny używki.

Działanie

[edytuj | edytuj kod]

W krótkim czasie po przyjęciu THC oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy powodując umiarkowane zaburzenia percepcji, euforię oraz poczucie głębokiego relaksu. Pobudzenie receptorów CB1 obecnych w strukturach związanych z kontrolą pobierania pokarmu oraz w jądrze półleżącym przegrody powoduje zwiększenie łaknienia i motywacji do jedzenia[67][68], wywołując tzw. gastrofazę.

Podczas palenia marihuany może wystąpić zjawisko synestezji[69]. Synestezja polega na wzajemnym przenikaniu się wrażeń zmysłowych, dźwięk przybiera kształty, kolor zyskuje zapach itd.

Efekty doświadczane po spożyciu marihuany są indywidualne i zależne od ilości, rodzaju oraz jakości surowca, sposobu przyjmowania, a także genów, organizmu czy ogólnej sytuacji. Najczęstsze z nich, to:

  • polepszenie nastroju, euforia
  • tymczasowe upośledzenie pamięci krótkotrwałej, pobudzenie wyobraźni
  • „otwarcie zmysłów”, wzmocnienie percepcji, wzmożona wrażliwość na bodźce
  • osłabienie koncentracji
  • zaburzenia w percepcji czasu
  • zwiększone łaknienie (slang gastrofaza[70])

U mężczyzn stosujących marihuanę stwierdzono podwyższony poziom testosteronu w surowicy[71].

Sposoby przyjmowania

[edytuj | edytuj kod]
Skręt z marihuaną

Marihuana najczęściej przyjmowana jest drogą wziewną – poprzez palenie jej suszu w skrętach lub szklanych naczyniach, często z domieszką tytoniu. Opracowany został też waporyzator – urządzenie elektryczne, w którym marihuana podgrzewana jest do temperatury powodującej odparowanie THC, lecz poniżej temperatury zapłonu[72]. Wachlarz metod jest jednak szeroki – od ciasteczek, przez nalewki, po tabletki.

Palenie

[edytuj | edytuj kod]

Do palenia suszu (kwiatostanu) używa się szklanych naczyń (lufki, bonga), fajek lub bibułek (tak zwanych bletek), z których następnie rolowane są jointy.

Jedzenie

[edytuj | edytuj kod]
Ciasto z zawartością marihuany

Kannabinole dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych, na przykład alkoholu i tłuszczach, będąc jednocześnie nierozpuszczalnymi w wodzie. Aby potrawa nie sprawiała problemów przy jedzeniu, nie powinna zawierać części roślinnych, które w przypadku konopi są bardzo włókniste. Dlatego też większość potraw z marihuaną oparta jest na tłustym mleku lub maśle, w którym uprzednio gotuje się części rośliny. Oprócz zwykłego mlecznego wywaru przyrządza się również puddingi, czekolady, ciasta, rzadziej zapiekanki i tosty.

Zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

Duże dawki THC powodują skłonność do objadania się, a jednorazowe przedawkowanie objawia się wzmożoną sennością. Według części badaczy częste stosowanie marihuany przejawia się zespołem amotywacyjnym.

Być może palenie marihuany ma również wpływ na powstawanie ginekomastii[73][74].

Trudno porównać działanie kannabinoidów do alkoholu, czy nikotyny, ponieważ oddziaływają one na mózg w zupełnie odmiennych od THC mechanizmach.

  • bezpośrednia toksyczność kannabinoidów jest bardzo niska[75][76][77], należy mieć przy tym na uwadze drogę podania. Wraz z dymem oprócz THC do organizmu dostarczanych jest wiele substancji szkodliwych i rakotwórczych – podobnie jak w papierosach.
  • w kwestii uzależnienia psychicznego, WHO (za Hall i wsp.[64]) twierdzi, że prawdopodobieństwo uzależnienia wynosi 10–30% w zależności od częstości i ilości zażywanej marihuany[78]. Potencjał uzależnienia się od marihuany jest niższy niż od alkoholu, a nawet od kofeiny[79][80][81].
  • szacuje się, że dla osiągnięcia dawki śmiertelnej konieczne byłoby wypalenie ponad 20 tys. jointów o masie 0,9 g każdy w ciągu 15 min[potrzebny przypis]; nie potwierdzono przypadków śmiertelnych spowodowanych stosowaniem marihuany[82][83].

Tetrahydrokanabinol zawarty w marihuanie ma silną tendencję do kumulacji w organizmie. Jego okres półtrwania wynosi 50–60 godzin a metabolity są wykrywane nawet przez 14 dni od podania dawki jednorazowej. W ciągu 90 dni usunięta jest każda ilość THC z organizmu. Kumulacja THC nie jest toksyczna[63].

Wpływ na zdrowie psychiczne

[edytuj | edytuj kod]

Stosowanie marihuany może doprowadzić do uzależnienia psychicznego[84][85].

Na podstawie badań kilkuset par bliźniaków zleconych przez amerykański Narodowy Instytut Nadużywania Narkotyków (NIDA) wykazano, że osoby, które zaczęły palić marihuanę przed 17 rokiem życia, są 3,5 raza bardziej narażone na podjęcie prób samobójczych w przyszłości niż osoby, które zaczęły palić później[86]. Inni badacze konkludują, że samobójstwa są skutkami problemów zdrowotnych, finansowych lub rodzinnych, a używki są od nich „ucieczką”, a nie ich przyczyną[87].

Wpływ nadmiernego palenia na układ oddechowy

[edytuj | edytuj kod]

Wśród osób palących marihuanę przypadki nadmiernego jej spożycia występują rzadko, niemniej mogą one mieć negatywne konsekwencje dla organizmu palacza w związku z obecnością substancji smolistych[potrzebny przypis]. Częste palenie dużych ilości marihuany, szczególnie w połączeniu z tytoniem, wpływa negatywnie na układ oddechowy i może wywoływać objawy przewlekłego zapalenia oskrzeli w postaci kaszlu, odkrztuszania plwociny i duszności[88][89].

Niektóre badania wskazują, że palenie dużej ilości marihuany może zwiększać ryzyko powstania raka płuca[90][91], jednak część badań nie potwierdza tego zjawiska[92][93]. Prawdopodobnie palenie niewielkich ilości marihuany nie zwiększa ryzyka raka płuc, ale nie ma dowodów na brak szkodliwości niewielkich dawek marihuany[94].

Marihuana a prowadzenie pojazdów

[edytuj | edytuj kod]

Według części źródeł, istnieje zwiększone ryzyko udziału w wypadkach pojazdów mechanicznych, ponieważ marihuana zmienia ocenę upływu czasu i utrudnia podejmowanie decyzji związanych z zachowaniem się na drodze. Pojawiają się też zaburzenia koncentracji i postrzegania[95][96]. Inne źródła z kolei, zwłaszcza badania statystyczne i badania eksperymentalne zdają się zaprzeczać tezie, że palenie marihuany ma istotny wpływ na zdolność do prowadzenia samochodów lub sugerują, że jest on zdecydowanie mniejszy niż picie alkoholu[97][98].

Stanowiska organizacji światowych

[edytuj | edytuj kod]

Raport WHO

[edytuj | edytuj kod]

W 1995 Światowa Organizacja Zdrowia przygotowała raport pt. Implikacje zdrowotne używania konopi: Analiza porównawcza zdrowotnych i psychologicznych skutków używania alkoholu, konopi, nikotyny i opiatów[99]. Brytyjski periodyk popularnonaukowy New Scientist ujawnił w numerze z lutego 1998 roku fakt zatajenia jednego z rozdziałów tego dokumentu. W ocenzurowanym rozdziale autorzy porównują naukowo udokumentowane zagrożenia płynące z używania marihuany z zagrożeniami, jakie niesie ze sobą stosowanie alkoholu i nikotyny oraz nielegalnych opiatów. Wykazują oni, że tam, gdzie ryzyko istnieje, nie jest ono poważniejsze, niż w przypadku nikotyny i alkoholu. Przeciwnikami raportu byli szef WHO Nakajima, który odszedł na emeryturę w czerwcu 1998 r. oraz dyrektor wydziału narkotyków dr Yoshida[100][101].

Stanowiska organizacji naukowych ze Stanów Zjednoczonych

[edytuj | edytuj kod]

Amerykańskie Towarzystwo Medyczne uważa, że marihuana to niebezpieczny narkotyk, którego sprzedawanie nie powinno być dozwolone[102], natomiast Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych sprzeciwia się używaniu marihuany, z wyjątkiem wskazań medycznych i pod kontrolą lekarza[103]. W 2011 roku Massachusetts Medical Society wydało oświadczenie, w którym sprzeciwia się paleniu marihuany w celach rekreacyjnych[104].

W 2008 roku Amerykańskie Kolegium Lekarskie w swoim oświadczeniu nie zajęło stanowiska ani „za”, ani „przeciw” legalizacji marihuany[105], lecz w 2011 roku Kalifornijskie Towarzystwo Medyczne poparło legalizację marihuany[106].

Rola marihuany w religiach i ruchach religijnych

[edytuj | edytuj kod]

Marihuana jest obecna wśród wielu wyznań świata już od tysiącleci. Przed epoką wieków średnich była uznawana za środek komunikacji ze światem duchowym, za „posłańca” umożliwiającego łączność ze światem nadprzyrodzonym.

Wyznawców islamu obowiązuje nałożony przez Proroka Mahometa kategoryczny zakaz spożywania alkoholu. Wyparta używka zastąpiona została przez tytoń i marihuanę. W niektórych lokalach na wschodzie do dziś spotkać możemy tubylców delektujących się sziszą – tradycyjną fajką wodną zawierającą tytoń, czasem z domieszką konopi. Spożywanie marihuany cieszy się cichym przyzwoleniem władz, oficjalnie jednak szariat zabrania wszelkiego rodzaju używek, włącznie z tytoniem i marihuaną.

Hinduizm

[edytuj | edytuj kod]

Według wierzeń hinduskich, Bóg Śiwa miał przynieść marihuanę z Himalajów dla ludzkiego wyzwolenia i rozrywki[107]. W dziele Bhagawadgita, Kryszna stwierdza: „Jestem zielem leczniczym” (9.16). W Indiach od tysięcy lat sadhu – mistycy i asceci, oddający cześć Śiwie i jego małżonce, Kali, wykorzystują marihuanę do medytacji. Palenie jest także powszechnym rytuałem w świątyniach poświęconych Hanumanowi.

Ruch Rastafari

[edytuj | edytuj kod]

Ruch Rastafari włączył marihuanę do swoich obrzędów. „Ganja” jest używana przez rasta w celu ułatwienia członkom ruchu medytacji, podczas której zgłębiać mogą charakter samego siebie, jak i otaczającego ich świata[108]. Rasta wskazują także na źródła biblijne (Księga Rodzaju 1:12, 1:29-31, 9:3; Księga Jeremiasza 6:20), które to mają mówić o tym, że Jah uczynił całą roślinność (w tym ganję) dla człowieka, aby ten z niej korzystał i o tym, że była ona wykorzystywana w celach religijnych przez starożytnych Żydów.

Sytuacja prawna

[edytuj | edytuj kod]
Legalność posiadania niewielkich ilości marihuany:

     Legalne / zasadniczo legalne

     Nielegalne, ale zdepenalizowane

     Nielegalne, ale często nieegzekwowane

     Nielegalne

     Brak danych

W Szwajcarii istnieje zróżnicowanie wśród kantonów.

W niektórych kantonach Szwajcarii marihuana jest legalna. Znajduje się ona tam w sprzedaży w tzw. coffeeshopach. Podobnie jak alkohol jest obłożona akcyzą i dostępna od 18 lat (podczas gdy alkohol od 16). W kantonach tych legalna jest również uprawa konopi na potrzeby własne, rodziny czy też przyjaciół.

W Holandii marihuana nie jest legalna, ale jest tolerowana. Oznacza to, że pod pewnymi warunkami organy rządowe i prawne nie prześladują użytkowników.

W Polsce i prawie na całym świecie można mieć nasiona (nie zawierają one substancji psychoaktywnych), ale uprawa jest zabroniona. Wyjątek stanowi uprawa odmian włóknistych na potrzeby przemysłu włókienniczego, chemicznego i celulozowo-papierniczego oraz nasiennictwa (jednak potrzebne jest zezwolenie).

W niektórych stanach USA[109] i krajach UE np. w Czechach[110], Portugalii[111], Włoszech marihuana została zdepenalizowana, dozwolone jest posiadanie niewielkich ilości (3–10 g).

W większości pozostałych krajów UE np. Francji[112] posiadanie zostało częściowo zdepenalizowane, tj. posiadanie marihuany w „niewielkich ilościach” (3–10 g) jest karane jedynie mandatem.

Większość krajów postkomunistycznych oraz kraje skandynawskie są aktualnie jedynymi państwami w UE, w których posiadanie marihuany jest przestępstwem zagrożonym karą więzienia.

Belgia

[edytuj | edytuj kod]

W Belgii prawo pozwala uprawiać na użytek własny jedną roślinę lub mieć do 3 gramów substancji[113].

Czechy

[edytuj | edytuj kod]

Czechy od 1 stycznia 2010 roku zliberalizowały politykę narkotykową, określając uprawę 5 roślin na własny użytek oraz posiadanie do 15 gramów substancji za wykroczenie, a nie przestępstwo[114].

Od 2 kwietnia 2013 roku marihuana dostępna jest w czeskich aptekach na receptę wydawaną przez lekarzy, w przypadkach ciężkich chorób takich jak stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy AIDS. Sprowadzana jest z Holandii, lecz od 2014 roku wytwarzają ją licencjonowani plantatorzy na terenie Czech[115].

Holandia

[edytuj | edytuj kod]

W Holandii zarówno posiadanie, jak i sprzedaż w tzw. coffee shopach jest tolerowane, lecz prawnie nadal nielegalne. Obowiązuje jednorazowy limit zakupu do 5 gramów. Jednocześnie jest to ilość, którą można mieć przy sobie. Uprawianie roślin jest w Holandii nielegalne i zabronione (poza uprawą na użytek własny, maksymalnie do 5 roślin)[116]. Właściciele coffee shopów nie mogą sprzedawać marihuany z prywatnych upraw. Większość coffee shopów podporządkowuje się temu prawu. Większym ograniczeniem dla właścicieli jest określona ilość marihuany, która w danym momencie może znajdować się w sklepie.

Polska

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym aktem prawnym w Polsce, który dotyczy substancji psychoaktywnych jest ustawa z 22 czerwca 1923 roku[117]. Zabrania się w nim „wytwarzania, przeróbki, przywozu i wywozu, przechowywania, handlu [...] opium leczniczego, opium do palenia, haszyszu, morfiny, kokainy, heroiny”. Groziła za to kara więzienia „od dwóch tygodni do jednego roku” oraz grzywna „od pięćdziesięciu tysięcy do pięciu milionów marek” oraz konfiskata nielegalnych środków[118][119].

19 lutego 1925 roku, Polska, reprezentowana przez doktora Witolda Chodźkę podpisała Międzynarodową Konwencję do Spraw Opium zawartą w ramach Ligi Narodów[120]. Konwencja nakłada na strony (rozdział 3, artykuł 5) obowiązek, aby ograniczyć wykorzystywanie substancji (wymienione w rozdziale 1, artykule 1, wśród nich jest marihuana, opium, morfina, kokaina) wyłącznie do celów medycznych i naukowych[121]. Weszła w życie w 1928 roku[122].

Pierwszą ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii wprowadzono w Polsce w 1985 roku[123] w związku z przystąpieniem do międzynarodowych konwencji narkotykowych ONZ z 1961 roku[124][125]. Pierwszym aktem prawnym w III RP, w którym zostaje wymieniona marihuana[potrzebny przypis], jest Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 24 kwietnia 1997 roku[126].

W Polsce zarówno import, produkcja, pośrednictwo w sprzedaży, jak i samo posiadanie marihuany jest nielegalne i stanowi przestępstwo, zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. z późniejszymi zmianami – o przeciwdziałaniu narkomanii[127].

1 lutego 2016 roku poseł Piotr Marzec w imieniu klubu Kukiz'15 złożył projekt ustawy legalizującej używanie marihuany do celów medycznych. 22 czerwca 2017 Sejm przyjął ustawę dopuszczającą stosowanie marihuany w celach medycznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Według ustawy konopie będą mogły być wykorzystywane do wytwarzania preparatów farmaceutycznych tak, by lekarze mogli ordynować sporządzenie leku recepturowego w aptece. Surowiec ma być sprowadzany z zagranicy[128].

Polską politykę wobec marihuany jako represyjną krytykowali niektórzy przedstawiciele środowiska akademickiego i medycznego, m.in. Marek Balicki[129][130], Jerzy Vetulani[131][132] i Krzysztof Krajewski[133][134]. Zwracali oni uwagę na negatywne skutki ścigania indywidualnych użytkowników marihuany, wszczynania wobec nich postępowań karnych, umieszczania w zakładach karnych oraz związanych z tym konsekwencji (m.in. brak możliwości podjęcia pracy w zawodzie nauczyciela, sędziego, stygmatyzacja społeczna), niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem substancji nabytej nielegalnie na czarnym rynku (możliwe zanieczyszczenie substancji, brak kontroli produkcji). Zauważali, że w krajach, w których zalegalizowano marihuanę, nie zaobserwowano ani znaczącego spadku ani wzrostu jej użycia, co według nich obala argument, że legalizacja marihuany prowadzi do zwiększenia skali jej konsumpcji. Zauważali, że na rynku legalnie dostępny jest m.in. alkohol, określany często jako twardy narkotyk. Sugerowali możliwość liberalizacji prawa narkotykowego poprzez np. depenalizację marihuany (Krajewski) lub jej legalizację i uregulowanie przez państwo sprzedaży dla pełnoletnich użytkowników wraz z nałożeniem akcyzy (Vetulani).

Według sondażu przeprowadzonego przez firmę Kantar dla Stowarzyszenia Wolne Konopie 27% grupy reprezentatywnej zdecydowanie uważa, że nie powinno się karać, a 28% jest za raczej niekaraniem za posiadanie niewielkich ilości na własny użytek[135][136].

Od 7 lipca 2017 roku medyczna marihuana jest legalna w Polsce. Roślina jest wydawana pacjentom wyłącznie na podstawie odpowiedniej recepty[137].

Od 24 marca 2022 w Polsce jest legalna marihuana, w której suma zawartości delta-9-tetrahydrokannabinolu oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego (kwasu delta-9-THC-2-karboksylowego) w kwiatowych lub owocujących wierzchołkach roślin, z których nie usunięto żywicy, nie przekracza 0,3%[138]. Jest to tak zwana marihuana CBD[139]. Od tamtej pory w Polsce rozwinął się przemysł produktów z CBD[140].

Stany Zjednoczone

[edytuj | edytuj kod]

Stany Zjednoczone są krajem, który rozpoczął wojnę z narkotykami (termin spopularyzował prezydent Richard Nixon) i zgodnie z ustawą federalną z 1970 r. uprawa, handel oraz posiadanie marihuany jest karane więzieniem, ale nie we wszystkich stanach (patrz mapka powyżej).

Wiele stanów od lat 90. XX wieku pozwalało jednak na uprawę i sprzedaż tzw. medycznej marihuany. Osoba cierpiąca na pewne choroby mogła zgłosić się po receptę do lekarza, a na jej podstawie mogła zgodnie z prawem stanowym kupić marihuanę w specjalnym punkcie oraz ją mieć. W 2010 r. w samej Kalifornii istniało około 1000 takich punktów – dwukrotnie więcej niż liczba lokali coffee shop w Holandii. Stan taki był sprzeczny z prawem federalnym i policja federalna (FBI) do 2009 roku wykonała około 100 kontroli punktów sprzedaży medycznej marihuany[potrzebny przypis]. W tym samym roku przedstawiciel administracji Baracka Obamy, dyrektor Biura ds. Narodowej Polityki Nadzoru Narkotykowego (White House Office of National Drug Control Policy) Gil Kerlikowske oświadczył o zaprzestaniu używania pojęcia „wojna z narkotykami” jako nieproduktywnego, a prokurator generalny Eric Holder oznajmił na konferencji prasowej, że osoby powołujące się na zgodne z prawem stanowym recepty medyczne nie będą ścigane z prawa federalnego za posiadanie marihuany[141].

W Kalifornii w połowie lat 1990., po długoletniej kampanii, dopuszczono stosowanie marihuany w celach medycznych[142]. W Kalifornii podczas wyborów do Kongresu w 2010 roku przeprowadzono referendum o legalizacji marihuany – stosunkiem 43% do 56% projekt został odrzucony. Posiadanie od 28 g marihuany pozostało nielegalne i zagrożone jest grzywną w wysokości 100 $[143][144]. Niemniej spożycie rekreacyjne stopniowo dekryminalizowano, a pod koniec 2017 r. zalegalizowano uprawę i posiadanie na własny użytek do 30 g lub do sześciu krzaczków oraz spożywanie niewielkich ilości przez osoby, które ukończyły 21 lat. Od 1 stycznia 2018 r. Kalifornia zezwoliła natomiast na nieograniczoną uprawę i sprzedaż konopi w celach komercyjnych, przy czym do 2023 r. wielkość upraw nie może przekraczać 0,4 ha na zewnątrz lub 0,2 ha pod zadaszeniem[142].

6 listopada 2012 roku Waszyngton stał się pierwszym stanem legalizującym zażywanie marihuany nie tylko w celach medycznych[145]. Od 1 stycznia 2014 roku marihuana stała się legalna również w stanie Kolorado. Można ją zakupić na tych samych zasadach co alkohol[146][147]. Warunkiem dostępu do używki jest przekroczony wiek 21 lat, ilość marihuany nie może przekraczać 1 uncji (ok. 28 gramów)[148].

Od pierwszego lipca, stan Oregon oficjalnie zalegalizował marihuanę do celów rekreacyjnych. Każdy mieszkaniec stanu Oregon, który ukończył 21 lat może teraz legalnie mieć około 220 g w prywatnej rezydencji lub do 14 g w miejscu publicznym. Mieszkańcy Oregonu mogą także uprawiać do czterech roślin na własny użytek. Oregon liczy na podobne zyski co Kolorado czy Waszyngton, które w 2014 zalegalizowały marihuanę do celów rekreacyjnych. Od tego czasu można tam kupić marihuanę w sklepach ze specjalna licencją, a stany zarabiają miliony dolarów z podatków od jej sprzedaży[149].

Następnym stanem po Oregonie, w którym zalegalizowano marihuanę, jest Alaska. Od 24 lutego 2015 pełnoletni mieszkańcy Alaski mogą legalnie mieć marihuanę w ilościach do 30 g, palić ją w domu oraz uprawiać do 6 roślin na własny użytek. Wciąż karane jest palenie w miejscach publicznych oraz prowadzenie pojazdów pod wpływem marihuany. Legalizacja marihuany to efekt referendum przeprowadzonego na początku listopada 2014 roku. Mieszkańcy stanu poparli wówczas stosunkiem głosów 53 proc. do 47 proc. inicjatywę koalicji libertarianów, konserwatywnych republikanów programowo dążących do ograniczania uprawnień rządu wszędzie, gdzie się da, i oczywiście – palaczy[150].

Coraz więcej Amerykanów opowiada się za legalizacją marihuany w USA. W roku 2017, aż 64% Amerykanów zagłosowało za pełną legalizacją marihuany[151][152][153].

W 2021 roku Gubernator stanu Nowy Jork Andrew Cuomo podpisał ustawę legalizującą użycie marihuany w celach rekreacyjnych. Ustawa zezwala na uprawę roślin w domach oraz posiadanie przy sobie do trzech uncji konopi indyjskich oraz 24 uncji koncentratu konopi. Nowe przepisy ustanawiają system licencjonowania i opodatkowania sprzedaży rekreacyjnej marihuany dorosłym w wieku powyżej 21 lat, co ma na celu rozwój gospodarki Nowego Jorku.[154]

Urugwaj

[edytuj | edytuj kod]

Urugwaj jest pierwszym państwem na świecie, które zalegalizowało uprawę, handel i zażywanie marihuany. W 2012 r. rozpoczęto kampanię społeczną oswajania obywateli z projektem legalizacji marihuany, stosowne prawo uchwalono w 2014 r., a zmiany weszły w życie w pełni w 2017 roku[155]. Na mocy ustawy niższej izby parlamentu od 1 kwietnia 2014 roku[156] możliwa jest sprzedaż marihuany w kilkudziesięciu wskazanych aptekach, do których surowiec jest dostarczany przez jednego z dwóch licencjonowanych producentów w ilości ok. 4 t rocznie. Każdy pełnoletni obywatel Urugwaju, zarejestrowany na poczcie (w tym odciski palców) w państwowej bazie danych, może posadzić sześć krzaków i zbierać rocznie nie więcej niż 480 gramów z jednego[155] oraz kupić do 40 gramów marihuany miesięcznie. Urugwajczycy mogą również powoływać kluby palaczy liczące od 15[156] do 50 osób, w ramach których uprawiać można do 99 krzewów rocznie i palić marihuanę jedynie w tym klubie[155]. Analitycy wskazują, że są to rozwiązania prawne idące znacznie dalej, niż zastosowane w którymkolwiek państwie europejskim[156].

Kanada

[edytuj | edytuj kod]

17 października 2018 r. zalegalizowano stosowanie marihuany do celów rekreacyjnych dla osób powyżej 18 lub 19 lat (w zależności od prowincji i terytorium). Dopuszczono posiadanie do 30 g produktu i uprawę do czterech roślin w domu (w niektórych prowincjach lub terytoriach uprawy domowej nie dopuszczono)[157].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Marijuana. Merriam-Webster Dictionary. [dostęp 2011-08-26]. (ang.).
  2. Marihuana, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-30].
  3. Russo EB, Cannabis and Cannabinoids: Pharmacology, Toxicology, and Therapeutic Potential, Routledge, 2013, s. 28, ISBN 978-1-136-61493-4.
  4. Newton DE, Marijuana: a reference handbook, Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO., 2013, s. 7, ISBN 978-1-61069-149-9.
  5. Iovanna J, Ismailov U, Pancreatology: From Bench to Bedside, Springer., 2009, s. 40, ISBN 978-3-642-00152-9.
  6. Katarzyna Dąbrowska, Ewa Miturska, Jacek Moskalewicz, Łukasz Wieczorek. Co mówią wyniki badań o szkodliwości zażywania marihuany? Przegląd badań. „Serwis Informacyjny Narkowania”. 3, 2012. 
  7. a b c d „DrugFacts: Marijuana”. National Institute on Drug Abuse, US National Institutes of Health. 1 December 2019. Przywrócono 20 January 2020.
  8. Geraint B. Osborne, Curtis Fogel, Understanding the motivations for recreational marijuana use among adult Canadians, „Substance Use & Misuse”, 43 (3–4), 2008, 539–72, discussion 573–9, 585–7., DOI10.1080/10826080701884911, PMID18365950.
  9. Maciej Widawski, Małgorzata Kowalczyk, Slang UG: słownik slangu studentów Uniwersytetu Gdańskiego, 2010.
  10. a b Riviello RJ, Manual of forensic emergency medicine. A guide for clinicians, Sudbury, Mass.: Jones and Bartlett Publishers., 2010, s. 41, ISBN 978-0-7637-4462-5.
  11. D’Souza DC, Sewell RA, Ranganathan M, Cannabis and psychosis/schizophrenia: human studies, „European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience”, 259 (7), 2009, s. 413–31, DOI10.1007/s00406-009-0024-2, PMID19609589, PMCIDPMC2864503.
  12. „Marijuana intoxication: MedlinePlus Medical Encyclopedia”. Nlm.nih.gov. Przywrócono 12 July 2013.
  13. Crippa JA i inni, Cannabis and anxiety: a critical review of the evidence, „Human Psychopharmacology”, 24 (7), 2009, s. 515–23, DOI10.1002/hup.1048, PMID19693792.
  14. „Commonly Abused Drugs Charts: Marijuana (Cannabis)”. National Institute on Drug Abuse, US National Institutes of Health. 22 lipca 2019. Przywrócono 20 stycznia 2020.
  15. F Markus Leweke i inni, Therapeutic Potential of Cannabinoids in Psychosis, „Biological Psychiatry”, 79 (7), 2016, s. 604–12, DOI10.1016/j.biopsych.2015.11.018, PMID26852073, Cytat: Epidemiological data indicate a strong relationship between cannabis use and psychosis and schizophrenia beyond transient intoxication with an increased risk of any psychotic outcome in individuals who had ever used cannabis.
  16. MB Ortiz-Medina i inni, Cannabis consumption and psychosis or schizophrenia development, „The International Journal of Social Psychiatry”, 64 (7), 2018, s. 690–704, DOI10.1177/0020764018801690, PMID30442059, Cytat: Cannabis use doubles the risk of developing psychosis in vulnerable people..
  17. Charles Ksir, Carl L. Hart, Cannabis and Psychosis: a Critical Overview of the Relationship, „Current Psychiatry Reports”, 18 (2), 2016, s. 12, DOI10.1007/s11920-015-0657-y, PMID26781550.
  18. Łukasz Wieczorek, Katarzyna Dąbrowska, Janusz Sierosławski, Raport z badania pt. „Używanie kannabinoidów w celach medycznych” [online], Ministerstwo Zdrowia, Instytut Psychiatrii I Neurologii, 2021 [dostęp 2024-06-10] (pol.).
  19. PCML, Medyczna marihuana - przegląd najnowszych badań [online], Pomorskie Centrum Marihuany Leczniczej, 15 maja 2022 [dostęp 2024-06-10] (pol.).
  20. Jarosław Gośliński, Leczenie medyczną marihuaną - fakty i mity [online], Zwrotnikraka.pl, 25 czerwca 2022 [dostęp 2024-06-10] (pol.).
  21. Marihuana lecznicza - w jakich chorobach stosować? Medicana [online], medicana.pl, 14 grudnia 2020 [dostęp 2024-06-10] (pol.).
  22. Marihuana medyczna – na czym polega leczenie konopiami? [online], www.doz.pl [dostęp 2024-06-10] (pol.).
  23. a b Sachs J, McGlade E, Yurgelun-Todd D (October 2015). „Safety and Toxicology of Cannabinoids”. Neurotherapeutics. 12 (4): 735–46. doi:10.1007/s13311-015-0380-8. PMC 4604177. PMID 26269228.
  24. „Sex(ism), Drugs, and Migraines: Distillations Podcast and Transcript, Episode 237”. Distillations. Science History Institute(inne języki). 15 stycznia 2019. Przywrócono 28 sierpnia 2019.
  25. American College of Obstetricians Gynecologists Committee on Obstetric Practice (July 2015). „Committee Opinion No. 637: Marijuana Use During Pregnancy and Lactation”. Obstetrics and Gynecology. 126 (1): 234–8. doi:10.1097/01.AOG.0000467192.89321.a6. PMID 26241291.
  26. Borgelt LM, Franson KL, Nussbaum AM, Wang GS (February 2013). „The pharmacologic and clinical effects of medical cannabis” (PDF). Pharmacotherapy. 33 (2): 195–209. doi:10.1002/phar.1187. PMID 23386598.
  27. Grotenhermen F, Müller-Vahl K (July 2012). „The therapeutic potential of cannabis and cannabinoids”. Deutsches Arzteblatt International. 109 (29–30): 495–501. doi:10.3238/arztebl.2012.0495. PMC 3442177. PMID 23008748.
  28. Bowles DW, O’Bryant CL, Camidge DR, Jimeno A (July 2012). „The intersection between cannabis and cancer in the United States”. Critical Reviews in Oncology/Hematology (Review). 83 (1): 1–10. doi:10.1016/j.critrevonc.2011.09.008. PMID 22019199.
  29. Wang T, Collet JP, Shapiro S, Ware MA (June 2008). „Adverse effects of medical cannabinoids: a systematic review”. CMAJ (Review). 178 (13): 1669–78. doi:10.1503/cmaj.071178. PMC 2413308. PMID 18559804.
  30. Jordan K, Sippel C, Schmoll HJ (September 2007). „Guidelines for antiemetic treatment of chemotherapy-induced nausea and vomiting: past, present, and future recommendations”. The Oncologist (Review). 12 (9): 1143–50. doi:10.1634/theoncologist.12-9-1143. PMID 17914084.
  31. Nicolson SE, Denysenko L, Mulcare JL, Vito JP, Chabon B (May–June 2012). „Cannabinoid hyperemesis syndrome: a case series and review of previous reports”. Psychosomatics (Review, case series). 53 (3): 212–9. doi:10.1016/j.psym.2012.01.003. PMID 22480624.
  32. a b Phillips RS, Friend AJ, Gibson F, Houghton E, Gopaul S, Craig JV, Pizer B (February 2016). „Antiemetic medication for prevention and treatment of chemotherapy-induced nausea and vomiting in childhood” (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2: CD007786. doi:10.1002/14651858.CD007786.pub3. PMID 26836199.
  33. a b c d Arney, Kat (25 July 2012). „Cannabis, cannabinoids and cancer – the evidence so far”. Cancer Research UK. Ostatnia aktualizacja: październik 2019.
  34. Stefan Hart, Oliver M. Fischer, Axel Ullrich, Cannabinoids induce cancer cell proliferation via tumor necrosis factor alpha-converting enzyme (TACE/ADAM17)-mediated transactivation of the epidermal growth factor receptor., „Cancer Research”, 64 (6), 2004, DOI10.1158/0008-5472.can-03-3720, PMID15026328 [dostęp 2020-04-16].
  35. Cannabinoids Inhibit the Vascular Endothelial Growth Factor Pathway in Gliomas. American Association for Cancer Research, 2004-08-15. [dostęp 2013-02-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-10)]. (ang.).
  36. Gliomas/Cancer.
  37. María M Caffarel i inni, Cannabinoids reduce ErbB2-driven breast cancer progression through Akt inhibition, „Molecular Cancer”, 9 (196), BioMed Central, 2010, DOI10.1186/1476-4598-9-196, PMID20649976, PMCIDPMC2917429 [dostęp 2013-02-20] (ang.).
  38. Gabriella Aviello i inni, Chemopreventive effect of the non-psychotropic phytocannabinoid cannabidiol on experimental colon cancer., „Journal of Molecular Medicine”, 90 (8), US National Library of Medicine. National Institutes of Health, 2012, s. 925–934, DOI10.1007/s00109-011-0856-x, PMID22231745 [dostęp 2013-02-20] (ang.).
  39. Inhibition of skin tumor growth and angiogenesis in vivo by activation of cannabinoid receptors. American Society for Clinical Investigation., 2003-01-01. [dostęp 2013-02-20]. (ang.).
  40. a b J. Aviram, G. Samuelly-Leichtag, Efficacy of Cannabis-Based Medicines for Pain Management: A Systematic Review and MetaAnalysis of Randomized Controlled Trials, „Pain Physician”, www.painphysicianjournal.com, 2017, ISSN 2150-1149 [dostęp 2020-04-16].
  41. Shannon M. Nugent i inni, The Effects of Cannabis Among Adults With Chronic Pain and an Overview of General Harms: A Systematic Review, „Annals of Internal Medicine”, 167 (5), 2017, s. 319–331, DOI10.7326/M17-0155 [dostęp 2020-04-16].
  42. Kahan M, Srivastava A, Spithoff S, Bromley L (December 2014). „Prescribing smoked cannabis for chronic noncancer pain: preliminary recommendations”. Canadian Family Physician. 60 (12): 1083–90. PMC 4264803. PMID 25500598.
  43. Andreae MH, Carter GM, Shaparin N, Suslov K, Ellis RJ, Ware MA, Abrams DI, Prasad H, Wilsey B, Indyk D, Johnson M, Sacks HS (December 2015). „Inhaled Cannabis for Chronic Neuropathic Pain: A Meta-analysis of Individual Patient Data”. The Journal of Pain. 16 (12): 1221–1232. doi:10.1016/j.jpain.2015.07.009. PMC 4666747. PMID 26362106.
  44. Deshpande A, Mailis-Gagnon A, Zoheiry N, Lakha SF (August 2015). „Efficacy and adverse effects of medical marijuana for chronic noncancer pain: Systematic review of randomized controlled trials”. Canadian Family Physician. 61 (8): e372–81. PMC 4541447. PMID 26505059.
  45. Portenoy, Russell K.; Ganae-Motan, Elena Doina; Allende, Silvia; Yanagihara, Ronald; Shaiova, Lauren; Weinstein, Sharon; McQuade, Robert; Wright, Stephen; Fallon, Marie T. (2012-05-01). „Nabiximols for opioid-treated cancer patients with poorly-controlled chronic pain: a randomized, placebo-controlled, graded-dose trial”. The Journal of Pain. 13 (5): 438–449. doi:10.1016/j.jpain.2012.01.003. ISSN 1528-8447. PMID 22483680.
  46. Lynch, Mary E.; Cesar-Rittenberg, Paula; Hohmann, Andrea G. (2014-01-01). „A double-blind, placebo-controlled, crossover pilot trial with extension using an oral mucosal cannabinoid extract for treatment of chemotherapy-induced neuropathic pain”. Journal of Pain and Symptom Management. 47 (1): 166–173. doi:10.1016/j.jpainsymman.2013.02.018. ISSN 1873-6513. PMID 23742737.
  47. Jeremy R. Johnson i inni, An open-label extension study to investigate the long-term safety and tolerability of THC/CBD oromucosal spray and oromucosal THC spray in patients with terminal cancer-related pain refractory to strong opioid analgesics, „Journal of Pain and Symptom Management”, 46 (2), 2013, s. 207–218, DOI10.1016/j.jpainsymman.2012.07.014, ISSN 1873-6513, PMID23141881, OCLC 818882612.
  48. a b George Underwood, Late-stage failure for Otsuka and GW cancer pain drug [online], www.pharmafile.com, 9 stycznia 2015 [dostęp 2020-04-16].
  49. Lynch ME, Campbell F (November 2011). „Cannabinoids for treatment of chronic non-cancer pain; a systematic review of randomized trials”. British Journal of Clinical Pharmacology (Review). 72 (5): 735–44. doi:10.1111/j.1365-2125.2011.03970.x. PMC 3243008. PMID 21426373.
  50. Carter GT, Flanagan AM, Earleywine M, Abrams DI, Aggarwal SK, Grinspoon L (August 2011). „Cannabis in palliative medicine: improving care and reducing opioid-related morbidity”. The American Journal of Hospice & Palliative Care (Review). 28 (5): 297–303. doi:10.1177/1049909111402318. PMID 21444324.
  51. Lutge EE, Gray A, Siegfried N (April 2013). „The medical use of cannabis for reducing morbidity and mortality in patients with HIV/AIDS”. The Cochrane Database of Systematic Reviews (Review). 4 (4): CD005175. doi:10.1002/14651858.CD005175.pub3. PMID 23633327.
  52. a b Sativex w bazie leków mp.pl [online] [dostęp 2020-04-16].
  53. Schubert-Zsilavecz, M, Wurglics, M, Neue Arzneimittel 2011/2012 (w języku niemieckim).
  54. Shaheen E Lakhan, Marie Rowland, Whole plant cannabis extracts in the treatment of spasticity in multiple sclerosis: a systematic review, „BMC Neurology”, 9 (59), 2009, DOI10.1186/1471-2377-9-59, PMID19961570, PMCIDPMC2793241.
  55. Barbara S. Koppel i inni, Systematic review: efficacy and safety of medical marijuana in selected neurologic disorders: report of the Guideline Development Subcommittee of the American Academy of Neurology, „Neurology”, 82 (17), 2014, s. 1556–1563, DOI10.1212/WNL.0000000000000363, ISSN 1526-632X, PMID24778283, PMCIDPMC4011465, OCLC 960771045.
  56. strona internetowa leku Marinol. marinol.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-01)]..
  57. Świat Nauki, grudzień 2011, s. 14.
  58. Sativex® receives Qualifying Notice for approval in Canada for the relief of Cancer Pain [online], GW Pharmaceuticals, 22 października 2007 [zarchiwizowane z adresu 2012-07-29] (ang.).
  59. Fine PG, Rosenfeld MJ (2013). „The endocannabinoid system, cannabinoids, and pain”. Rambam Maimonides Medical Journal (Review). 4 (4): e0022. doi:10.5041/RMMJ.10129. PMC 3820295. PMID 24228165.
  60. Wissel J, Haydn T, Müller J, Brenneis C, Berger T, Poewe W, Schelosky LD (October 2006). „Low dose treatment with the synthetic cannabinoid Nabilone significantly reduces spasticity-related pain: a double-blind placebo-controlled cross-over trial”. Journal of Neurology (Research article). 253 (10): 1337–41. doi:10.1007/s00415-006-0218-8. PMID 16988792.
  61. a b c d Amir H. Sam, Victoria Salem, Mohammad A. Ghatei, Rimonabant: From RIO to Ban, „Journal of Obesity”, 2011, DOI10.1155/2011/432607, PMID21773005, PMCIDPMC3136184 [dostęp 2020-04-15].
  62. UNODC: World Drug Report 2010. [dostęp 2012-01-03]. (ang.).
  63. a b c Jarosław Kosiaty (Akademia Medyczna w Warszawie): Narkotyki i Ty. narkotyk.co. [dostęp 2010-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-15)]. (pol.).
  64. a b W. Hall, L. Degenhardt, M. Lynskey, The health and psychological effects of cannabis use, National Drug and Alcohol Research Centre University of New South Wales, 2001 (Monograph Series No. 44), s. 73, ISSN 1322-5049 (ang.).
  65. Kanabinole – słownik psychologiczny.
  66. Późne powikłania stosowania kanabinoli [online], Medycyna Praktyczna, 10 sierpnia 2009 [zarchiwizowane z adresu 2009-08-15].
  67. Rafael Maldonado, Olga Valverde, Participation of the opioid system in cannabinoid-induced antinociception and emotional-like responses, „European Neuropsychopharmacology”, 13 (6), 2003, s. 401–410, DOI10.1016/j.euroneuro.2003.08.001, PMID14636956.
  68. Bogusława Pietrzak, Agnieszka Dunaj, Karolina Piątkowska. Rola układu kannabinoidowego w patogenezie oraz poszukiwaniu nowych możliwości farmakoterapii zespołu zależności alkoholowej. „Postepy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”. 65, s. 606–615, 16 września 2011. Zakład Farmakodynamiki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. [zarchiwizowane z adresu 2012-03-13]. 
  69. Sebastin Marincolo: High: Insights on Marijuana. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
  70. Maciej Widawski (red. nauk.): Slang UG: słownik slangu studentów Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2010. ISBN 978-83-7326-776-3.
  71. J.E. Thistle i inni, Marijuana use and serum testosterone concentrations among U.S. males, „Andrology”, 5 (4), 2017, s. 732–738, DOI10.1111/andr.12358, PMID28395129, PMCIDPMC5660879 (ang.).
  72. Dale Gieringer, Joseph St. Laurent, Scott Goodrich, Cannabis Vaporizer Combines Efficient Delivery of THC with Effective Suppression of Pyrolytic Compounds, „Journal of Cannabis Therapeutics”, 4 (1), 2004, s. 7–27, DOI10.1300/J175v04n01_02 (ang.).
  73. Pharmacological Reviews of Marijuana. [dostęp 2010-01-13].
  74. Gerd. Herold: Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005, s. 942. ISBN 83-200-3322-5.
  75. Morral AR, McCaffrey DF, Paddock SM. Reassessing the marijuana gateway effect. „Addiction” nr. 97 strony: 493-504. 2002.
  76. Marijuana Policy Project. mpp.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-03)]..
  77. The Report of the Canadian Government Commission of Inquiry into the Non-Medical Use of Drugs – 1972.
  78. World Health Organization – Health Implications of Cannabis – Table of Contents. [dostęp 2012-12-13]. (ang.).
  79. Robert S. Gable, Safety Ratio and Dependence Potential of Psychoactive Drugs [online], politicsofsin.50megs.com [dostęp 2017-12-10].
  80. Albert a.k.a. Tigr <[email protected]>, Active/Lethal Dose Ratio and Dependence Potential of Drugs – Tigr.net [online], tigr.net [dostęp 2017-12-10] (ang.).
  81. Anna Dietrich-Muszalska, Uzależnienie od substancji psychoaktywnych (SPA).
  82. Robin Room, Benedikt Fischer, Wayne Hall, Simon Lenton, Peter Reuter: The Global Cannabis Commision Raport „Cannabis Policy: Moving Beyond Stalemate”. The Beckley Foundation, 2008, s. 23.
  83. Harold Kalant, Adverse effects of cannabis on health: an update of the literature since 1996, „Progress in Neuro-Psychopharmacology & Biological Psychiatry”, 28 (5), 2004, s. 849–863, DOI10.1016/j.pnpbp.2004.05.027, PMID15363608.
  84. Fakty i mity o marihuanie. Mit 1 – marihuana nie uzależnia. zielonemity.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-27)]..
  85. Kanabinole – słownik psychologiczny.
  86. Twin Study Links Marijuana Abuse, Suicide, And Depression.
  87. Anita Młodożeniec, Włodzimierz A. Brodniak. Ryzyko zachowań samobójczych w chorobach psychicznych. „Psychiatria w Praktyce Klinicznej”. 1 (2), s. 82–92, 2008. ISSN 1899-5071. [dostęp 2012-12-13]. (pol.). 
  88. National Institute on Drug Abuse (NIDA) – InfoFacts: Marijuana. nida.nih.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-23)]..
  89. S.H. Barsky i inni, Histopathologic and molecular alterations in bronchial epithelium in habitual smokers of marijuana, cocaine, and/or tobacco, „Journal of the National Cancer Institute”, 90 (16), 1998, s. 1198–1205, DOI10.1093/jnci/90.16.1198, PMID9719080.
  90. Li Rita Zhang i inni, Cannabis smoking and lung cancer risk: Pooled analysis in the International Lung Cancer Consortium, „International Journal of Cancer”, 136 (4), 2015, s. 894–903, DOI10.1002/ijc.29036, PMID24947688, PMCIDPMC4262725.
  91. M. Underner i inni, Cannabis et cancer bronchique, „Revue Des Maladies Respiratoires”, 31 (6), 2014, s. 488–498, DOI10.1016/j.rmr.2013.12.002, PMID25012035 (fr.).
  92. Donald P. Tashkin, Effects of marijuana smoking on the lung, „Annals of the American Thoracic Society”, 10 (3), 2013, s. 239–247, DOI10.1513/AnnalsATS.201212-127FR, PMID23802821.
  93. Y.H. Huang, Z.F. Zhang, D.P. Tashkin, B. Feng i inni. An epidemiologic review of marijuana and cancer: an update. „Cancer Epidemiol Biomarkers Prev”. 24 (1), s. 15–31, Jan 2015. DOI: 10.1158/1055-9965.EPI-14-1026. PMID: 25587109. 
  94. Manish Joshi, Anita Joshi, Thaddeus Bartter, Marijuana and lung diseases, „Current Opinion in Pulmonary Medicine”, 20 (2), 2014, s. 173–179, DOI10.1097/MCP.0000000000000026, PMID24384575.
  95. Olaf H. Drummer, Drugs and Accident Risk in Fatally-Injured Drivers.
  96. How Does Marijuana Affect Driving? – odpowiedź w about.com.
  97. Marijuana And Actual Driving Performance Executive Summary National Highway Traffic Safety Administration By Robbe HWJ, O’Hanlon JF, November 1993.
  98. Cannabis driving danger measured, BBC News.
  99. pełny tekst raportu (ang.).
  100. World Health Organization Accused of Suppressing Finding That Marijuana Is Relatively Safe.
  101. BBC News: Cannabis 'safer than alcohol and tobacco'.
  102. H-95.998 AMA Policy Statement on Cannabis [online], American Medical Association [dostęp 2015-05-24] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-24] (ang.).
  103. American Academy of Family Physicians: Marijuana. [dostęp 2015-05-24].
  104. Massachusetts Medical Society: MMS Testimony Concerning S 1161 An Act to Regulate the Medical Use of Marijuana by Patients Approved by Physicians and Certified by the Department of Public Health. 2011-08-04. [dostęp 2015-05-24].
  105. American College of Physicians: Supporting Research into the Therapeutic Role of Marijuana. 2008. [dostęp 2015-05-24].
  106. California Medical Association: Cannabis and the Regulatory Void. 2011. [dostęp 2012-03-10].
  107. Cannabis and Religion – Hindus and Rastas. [dostęp 2012-12-18]. (ang.).
  108. Pete Brady, Rasta religion. To many Jamaicans, ganja is the Tree of Life [online], Cannabis Culture Magazine, 8 września 2002 [dostęp 2012-12-18] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-28] (ang.).
  109. Marihuana w Stanach coraz bardziej legalna [online], Newsweek.pl, 12 stycznia 2010 [dostęp 2012-12-17] [zarchiwizowane z adresu 2012-05-21].
  110. Po marihuanę do Czech [online], Newsweek.pl, 4 stycznia 2010 [dostęp 2012-12-17] [zarchiwizowane z adresu 2012-05-08].
  111. Monika Rębała, Marihuana będzie legalna [online], Newsweek.pl, 9 grudnia 2009 [dostęp 2012-12-17] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-02].
  112. Tim Boekhout van Solinge: Cannabis in France. The Centre for Drug Research, Uniwersytet Amsterdamski. [dostęp 2012-12-17].
  113. Cour d’Arbitrage. justice.belgium.be. (fr. • niderl.).
  114. Vláda povolila pět rostlin konopí a 40 houbiček, za víc bude vězení (cz.).
  115. juz-kupic-w-aptece/ Czechy: marihuanę można już kupić w aptece. wprost.pl.
  116. Marcin Mróz: Marihuana: między dekryminalizacją a legalizacją. Przegląd wybranych rozwiązań – Czechy, Holandia, Hiszpania, Urugwaj i Kalifornia. Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu, 3 grudnia 2012. s. 4. [dostęp 2012-12-06].
  117. Dz.U. z 1923 r. nr 72, poz. 559
  118. Internetowy System Aktów Prawnych.
  119. Monika Abucewicz „Narkomania w Polsce jako problem społeczny w perspektywie konstrukcjonistycznej. Część pierwsza: okres międzywojenny”.
  120. Dz.U. z 1927 r. nr 108, poz. 920)
  121. Albania – International Convention, Adopted by the Second Opium Conference (League of Nations), and Protocol relating thereto. Signed at Geneva, February 19, 1925.
  122. UNTC [online], treaties.un.org [dostęp 2017-11-25].
  123. Dz.U. z 1985 r. nr 4, poz. 15
  124. Single Convention on Narcotic Drugs, 1961 [online], International Narcotics Control Board [zarchiwizowane z adresu 2008-07-05] (ang.).
  125. Gazeta konopna – SPLIFF: Nieodrobiona lekcja: 10 lat Prohibicji w Polsce.
  126. Dz.U. z 1997 r. nr 75, poz. 468
  127. Dz.U. z 2023 r. poz. 172
  128. Maciej Wernio: Sejm zalegalizował medyczną marihuanę. Przeciw tylko dwie osoby. noizz.pl, 2017-06-22. [dostęp 2017-06-22]. (pol.).
  129. Marek Balicki: Totalna walka z narkotykami okazała się porażką [online], Wyborcza.pl, 17 stycznia 2014 [dostęp 2018-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-12].
  130. Przemka Hirniaka: Balicki: W zbiorowej świadomości podejście do narkotyków regulują emocje. narkopolityka.pl, 1 marca 2012. [dostęp 2018-06-09].
  131. Sławomir Zagórski: Zło tkwi w nas, nie w substancji. Magazyn Gazety Wyborczej, 5 listopada 2001. [dostęp 2018-02-20].
  132. Nie zdarzają się przypadki, żeby po marihuanie mąż bił żonę. tokfm.pl, 17 września 2012. [dostęp 2012-09-29]. (pol.).
  133. Kaja Puto: Wygrać wojnę z dopalaczami? Jest sposób – dekryminalizacja marihuany. Krytyka Polityczna, 16 grudnia 2017. [dostęp 2018-06-09].
  134. Dlaczego nie ma sensu karać za posiadanie? Prof. Krzysztof Krajewski. Wiem co ćpiem, 4 czerwca 2018. [dostęp 2018-06-09].
  135. Sondaż Kantaru! Wyborcy PIS i PO nie chcą kar za używanie marihuany. wolnekonopie.org. [dostęp 2020-07-19]. (pol.).
  136. Damian Sobczyk: Polacy zdecydowanie przeciw karaniu za posiadanie marihuany! Mamy wyniki sondażu Kantar!. wiemcocpiem.pl. [dostęp 2020-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-19)]. (pol.).
  137. Dz.U. z 2017 r. poz. 1458
  138. Dz.U. z 2022 r. poz. 763
  139. CBD: What You Need to Know. [dostęp 2023-10-16].
  140. Mateusz Klinowski. Medyczne konopie i problematyka regulacji produktów CBD. „Przegląd Prawa Medycznego”. 4 (2), s. 4-62, 2022. 
  141. Gary Fields: White House Czar Calls for End to ‘War on Drugs’. The Wall Street Journal, 2009-05-14. (ang.).
  142. a b Magda Działoszyńska, Konopna rewolucja w Kalifornii. Najbogatszy stan USA od 1 stycznia legalizuje uprawę i sprzedaż marihuany, „wyborcza.pl”, 29 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-29] (pol.).
  143. Peter Henderson: Most Californians oppose legalizing marijuana: poll. reuters.com, 2010-10-06. [dostęp 2012-08-19]. (ang.).
  144. Po referendum. Kalifornia przeciwna legalizacji spożycia marihuany [online], Gazeta.pl, 3 listopada 2010 [dostęp 2012-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03] (pol.).
  145. Laura L. Myers: Marijuana goes legal in Washington state amid mixed messages. Agencja Reutera, 2012-12-07. (ang.).
  146. Marihuana legalna w Kolorado. Rzeczpospolita, 2014-01-01.
  147. Marihuana jak alkohol. Historyczny przepis wchodzi w życie. Wprost, 2014-01-01.
  148. 2 states legalize pot, but don’t 'break out the Cheetos’ yet. CNN, 2012-11-08. (ang.).
  149. Piotr Milewski, Legalna marihuana: Alaska się zieleni [online], Newsweek.pl, 25 lutego 2015 [dostęp 2016-02-29] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-26] (pol.).
  150. What’s Legal Oregon – In Oregon, it’s legal for adults 21 and older to possess and use recreational marijuana (from approved medical marijuana dispensaries)... but there are limits. [online], What’s Legal Oregon [dostęp 2016-02-29] (ang.).
  151. Inc. Gallup, Record-High Support for Legalizing Marijuana Use in U.S., „Gallup.com” [dostęp 2018-01-01] (ang.).
  152. Geoffrey Rowland, Poll: 64 percent of Americans support legalizing marijuana, „TheHill”, 25 października 2017 [dostęp 2018-01-01].
  153. Tom Angell, Poll: Legal Marijuana Support At Record High In U.S., „Forbes” [dostęp 2018-01-01] (ang.).
  154. Nowy Jork legalizuje użycie marihuany [online], www.tvp.info, 1 kwietnia 2021 [dostęp 2021-04-01] (pol.).
  155. a b c Maciej Stasiński, Urugwaj wprowadza legalną marihuanę. Kto się zarejestruje, może hodować sześć krzaczków [online], wyborcza.pl, 11 lipca 2017 [dostęp 2017-07-13].
  156. a b c Urugwaj zalegalizował marihuanę. tvp.info, 2013-12-11. [dostęp 2013-12-11]. (pol.).
  157. Kanadyjczycy będą mogli legalnie kupować marihuanę – Alkohole/używki [online], www.portalspozywczy.pl [dostęp 2018-10-18] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]