Marcin Kalinowski (hetman)

Marcin Kalinowski
	; Portret Marcina Kalinowskiego - Kazimierz Wojniakowski
	; Kalinowa
Rodzina	Kalinowscy herbu Kalinowa
Data urodzenia	około 1605
Data i miejsce śmierci	2 czerwca 1652 ; Batoh
Ojciec	Walenty Aleksander Kalinowski
Matka	Elżbieta Struś
Żona	Helena Korecka
Dzieci	Samuel Jerzy Kalinowski

Marcin Kalinowski herbu Kalinowa (ur. około 1605, zm. 2 czerwca 1652 w Batohu) – hetman polny koronny w latach 1646–1652, wojewoda czernihowski od 16 marca 1635 do 1652, podkomorzy kamieniecki w latach 1628–1633, starosta bracławski w latach 1638–1643, starosta czernihowski w latach 1638–1648, starosta cykowski w latach 1623-1629, starosta karaczkowski w latach 1623-1629, starosta lityński w latach 1638-1646, starosta lubecki w latach 1638-1652, starosta trembowelski w latach 1645-1646, starosta łojowski w 1646 roku, starosta przemyski w latach 1651-1652^[1], rotmistrz królewski w 1633.

Poseł na sejm konwokacyjny 1632 roku z województwa podolskiego^[2]. Poseł na sejm 1633 i 1635 z województwa bracławskiego. Jako senator wziął udział w sejmach: 1637 (II), 1643, 1645, 1647 i 1650^[3].

Urodzony około 1605, pochodził z zamożnej rodziny szlacheckiej mającej swoje dobra w województwie bracławskim na Ukrainie. Syn Walentego Aleksandra Kalinowskiego starosty generalnego podolskiego, który zginął w bitwie pod Cecorą w 1620.

Po studiach w kraju kontynuował naukę w belgijskim Louvain. Ożenił się z Heleną Korecką.

W 1624 na czele ochotników brał udział w bitwie pod Martynowem z Tatarami. Jako właściciel licznych majątków posiadał wojsko prywatne, na czele którego brał czynny udział w tłumieniu powstań kozackich (bunt Pawluka i Huni 1637–1638) oraz w walkach z zagonami Tatarów (bitwa pod Ochmatowem w 1644).

W 1632 został podkomorzym podolskim. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 16 lipca 1632 roku^[4]. W 1635 mianowany pierwszym wojewodą czernihowskim, przez co uzyskał miejsce w izbie senatorskiej. W 1637 został wyznaczony senatorem rezydentem^[5]. Został także komisarzem królewskim do spraw granicznych z Rosją. Związany politycznie i rodzinnie z Jerzym Ossolińskim (syn Kalinowskiego, Samuel Jerzy, ożenił się z córką kanclerza, Urszulą Brygidą Ossolińską), zawdzięczał mu awans na hetmana polnego koronnego w listopadzie 1646. W przeciwieństwie do swego mentora był zwolennikiem zbrojnej rozprawy z Kozakami.

Skłócony z hetmanem wielkim koronnym Mikołajem Potockim, niepopularny wśród szlachty, dał się poznać jako nieudolny dowódca. Po wybuchu powstania Chmielnickiego w 1648 brał udział w bitwie pod Korsuniem w maju tego roku, gdzie wojska koronne poniosły klęskę, a obydwaj hetmani dostali się do kozackiej niewoli^[6]. Wolność za okupem hetman odzyskał dopiero w 1650.

Był nominalnym dowódcą lewego skrzydła w bitwie pod Beresteczkiem w czerwcu 1651 (faktycznie dowodził Jeremi Wiśniowiecki, przeciwnik ugody białocerkiewskiej).

5 września 1651 niedaleko Trypola, dowodzone przez niego chorągwie wciągnęły w zasadzkę i doszczętnie wybiły grupę trzech tysięcy Kozaków z grupy Wasyla Zołotarenki. Razem z Mikołajem Potockim zwolennik ugody białocerkiewskiej z Chmielnickim, czemu sprzeciwiał się Janusz Radziwiłł i Aleksander Koniecpolski^[7].

Po śmierci Mikołaja Potockiego, zostawszy wodzem naczelnym armii koronnej, prowadził działania zbrojne na Ukrainie. Otoczony w obozie pod Batohem przez armię kozacko-tatarską Bohdana Chmielnickiego, której usiłował przeszkodzić w marszu na Mołdawię w czerwcu 1652. Stoczona tam bitwa zakończyła się najpierw klęską Polaków i śmiercią hetmana polnego i jego syna, a następnie rzezią polskich jeńców.

Był katolikiem^[8].

Przypisy

↑ Urzędnicy podolscy XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Eugeniusz Janas, Witold Kłaczewski, Janusz Kurtyka, Anna Sochacka. Kórnik 1998, s. 207-208.
↑ Włodzimierz Kaczorowski, Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Opole 1986, s. 366.
↑ Leszek Andrzej Wierzbicki: Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 74.
↑ Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 352.
↑ Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 437.
↑ W bitwie tej hetman wielki koronny, Mikołaj Potocki, ustawnie się opił gorzałki, jako i w te czasy pijany w karycte siedział, a drugi polny hetman, Kalinowski, choć chciał co począć, nie barzo go posłuchano, a do tego wzroku dobrego nie miał, bo na staje nie widział dobrze, i kiedy na strzelanie z łuku kto od niego był, ledwo rozeznał, że to człowiek stoi. (Diariusz Bogusława Maskiewicza, w: Zbiór pamiętników historycznych..., Tom 5 1840, wydał Julian Ursyn Niemcewicz, s. 66n).
↑ W cieniu Beresteczka: działania militarne armii litewskiej przeciwko Kozakom w 1651 roku
↑ Petro Kulakovs'kij: Urzędnicy ziemscy Czernihowszczyzny i Siewierszczyzny (do 1648), w: Studia Źródłoznawcze = Commentationes T. 38 (2000), s. 65.

Linki zewnętrzne

Marcin Kalinowski (1605-1652) – niefortunny zalotnik [online], wilanow-palac.pl [dostęp 2006-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2012-04-12] .
Kalinovski [online], butschal.com [dostęp 2006-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2005-02-06] (ang.).
Drzewo genealogiczne rodziny Kalinowskich (herbu Kalinowa)
A page from the history of the Kalinowski Family [online] [dostęp 2006-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2006-02-08] (ang.).

[1] Urzędnicy podolscy XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Eugeniusz Janas, Witold Kłaczewski, Janusz Kurtyka, Anna Sochacka. Kórnik 1998, s. 207-208.

[2] Włodzimierz Kaczorowski, Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Opole 1986, s. 366.

[3] Leszek Andrzej Wierzbicki: Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 74.

[4] Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 352.

[5] Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 437.

[6] W bitwie tej hetman wielki koronny, Mikołaj Potocki, ustawnie się opił gorzałki, jako i w te czasy pijany w karycte siedział, a drugi polny hetman, Kalinowski, choć chciał co począć, nie barzo go posłuchano, a do tego wzroku dobrego nie miał, bo na staje nie widział dobrze, i kiedy na strzelanie z łuku kto od niego był, ledwo rozeznał, że to człowiek stoi. (Diariusz Bogusława Maskiewicza, w: Zbiór pamiętników historycznych..., Tom 5 1840, wydał Julian Ursyn Niemcewicz, s. 66n).

[7] W cieniu Beresteczka: działania militarne armii litewskiej przeciwko Kozakom w 1651 roku

[8] Petro Kulakovs'kij: Urzędnicy ziemscy Czernihowszczyzny i Siewierszczyzny (do 1648), w: Studia Źródłoznawcze = Commentationes T. 38 (2000), s. 65.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]