Przejdź do zawartości

Mącznica alpejska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mącznica alpejska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

wrzosowate

Rodzaj

Arctous

Gatunek

mącznica alpejska

Nazwa systematyczna
Arctous alpina (L.) Nied.
H.G.A.Engler & K.A.E.Prantl, Nat. Pflanzenfam. 4(1): 48 (1889)[3]

Mącznica alpejska (Arctous alpina) – gatunek roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Występuje w strefie okołobiegunowej półkuli północnej oraz na obszarach górskich dalej na południu w strefie umiarkowanej. Zasięg obejmuje północną część Ameryki Północnej (Alaska i Kanada), północną Europę oraz góry dalej na południu (Pireneje, Alpy, Karpaty, góry półwyspu bałkańskiego) oraz północną Azję sięgając po południowe Chiny[3]. W Polsce gatunek ten nie występuje[4]. Rośnie w tundrze, w piętrze alpejskim w górach oraz w borealnych lasach iglastych[5].

Owoce są jadalne w stanie surowym i po przetworzeniu. Są kwaśne i obróbka poprawia ich walory smakowe. Rośliny w postaci rozdrobnionej i roztartej oraz wywarów wykorzystywane były lokalnie jako lecznicze (np. przy chorobach reumatycznych). Liście mają właściwości narkotyczne – odurzenie powoduje wdychanie dymu[6]. Roślina bywa uprawiana w ogrodach skalnych[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kwiaty mącznicy alpejskiej
Liście mącznicy alpejskiej jesienią
Mącznica alpejska w barwach jesiennych
Pokrój
Niska, płożąca i silnie rozgałęziona krzewinka, osiągająca od kilku do ok. 20, rzadko 40 cm wysokości. Pędy są nagie, na przekroju okrągłe, z korą brązową, łuszczącą się papierzasto[8][5].
Liście
Sezonowe[5], jesienią przebarwiające się na intensywnie czerwony kolor[7], zachowujące się na pędach przez zimę. Ogonki liściowe do 4 mm długości, oskrzydlone. Blaszki nieco skórzaste, jajowate i owalne, karbowano-piłkowane. Osiągają 2–5 cm długości[5][8].
Kwiaty
Obupłciowe, zebrane w liczbie od 2 do 7 w kwiatostany groniaste. Osadzone na szypułkach do 5 mm długości. Działki kielicha w liczbie 5, są jajowate, wolne i trwałe. Osiągają ok. 1 mm długości. Płatki w liczbie 5 są zrośnięte w urnowatą koronę o długości ok. 4 mm[5], tylko na szczycie z krótkimi wolnymi łatkami długości 0,5 mm[8]. Korona jest biała, kremowa, żółta lub zielona. Pręcików jest 10, są schowane w koronie, nitki ich są u nasady spłaszczone i owłosione, pylniki są czerwone, otwierają się dwoma szczytowymi porami. Zalążnia jest 4–10-komorowa[5], z pojedynczymi zalążkami w komorach[8], zwieńczona główkowatym znamieniem[5].
Owoce
Kuliste, soczyste, nagie, początkowo czerwone, dojrzałe są fioletowoczarne pestkowce[5], o średnicy 6–9 mm[8]. Zawierają 4–5 pestek[5].

Uprawa

[edytuj | edytuj kod]

Rozmnażana jest za pomocą nasion, ew. z sadzonek wiosną lub latem. Wymaga stanowisk słonecznych, gleby kwaśnej, przepuszczalnej i kamienistej[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2024-01-12] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2024-01-12] (ang.).
  3. a b Arctous alpina (L.) Nied., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-13].
  4. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 35, ISBN 978-83-62975-45-7.
  5. a b c d e f g h i Arctous alpina (Linnaeus) Niedenzu, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2024-01-13].
  6. Ken Fern, Arctous alpina, [w:] Temperate Plants Database [online], temperate.theferns.info [dostęp 2024-01-14].
  7. a b c Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3 popr. i uzup, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 505, ISBN 978-83-01-13434-1.
  8. a b c d e Arctous alpina (Linnaeus) Niedenzu, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2024-01-13].