Lodowiec Beardmore’a
83°45′S 171°00′E/-83,750000 171,000000 Widok z Lodowca Beardmore’a na Oliver Bluffs z odsłoniętymi osadami formacji Meyer Desert[1] (2016) | |
| Terytorium | |
|---|---|
Położenie na mapie Antarktyki  | |
| 83°45′S 171°00′E/-83,750000 171,000000
| |
Lodowiec Beardmore’a (ang. Beardmore Glacier)[2] – lodowiec w Górach Transantarktycznych w Antarktydzie Wschodniej.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwany przez Ernesta Shackletona (1874–1922) na cześć przemysłowca Williama Beardmore’a (1856–1936), szczodrego patrona wyprawy Shackletona[3]. Według Smitha (2014) Shackleton początkowo nazwał lodowiec Great Glacier, a dopiero później przemianował go na Beardmore Glacier[4]. Fiennes (2021) natomiast wspomina, że Shackleton obiecał żonie przemysłowca Elspeth Beardmore nazwać lodowiec na jej cześć, stąd niektórzy autorzy uważali, że nazwa lodowca upamiętnia żonę[5].
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Lodowiec Beardmore’a oddziela Góry Królowej Aleksandry od Gór Królowej Maud w Górach Transantarktycznych w Antarktydzie Wschodniej[6]. Mierzy około 200 km długości i 40 km szerokości, należy do największych lodowców górskich na Ziemi[6].
Spływa z Płaskowyżu Polarnego ku północy do Lodowca Szelfowego Rossa pokrywającego południowe Morze Rossa[6].
Późniejsze badania w rejonie tego lodowca pozwoliły znaleźć skamieniałe drewno oraz skamieniałości dinozaurów, gadów ssakokształtnych, paproci i koralowców, dowodzące, że dawniej klimat Antarktydy znacznie różnił się od współczesnego[6].
Na Górze Kirkparticka sąsiadującej z tym lodowcem, na wysokości ok. 4100 m n.p.m. w osadach formacji Hanson odkryto także dwa wcześniej nieznane gatunki dinozaurów, drapieżnego kriolofozaura i roślinożernego glacjalizaura[7].
W 2016 roku w osadach formacji Meyer Desert Oliver Bluffs przy lodowcu znaleziono skamieniałe szczątki nieznanego wcześniej gatunku chrząszcza, który żył w środkowym miocenie ok. 14–20 milionów lat temu nazwanego Antarctotrechus balli[1].
Na relatywnie niewielkim fragmencie lodowca (3×7 km), gdzie występuje niebieski lód, znaleziono ponad 1500 meteorytów[8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Dolina lodowca stanowi jedną z „bram” w Górach Transantarktycznych, umożliwiających dostęp do Płaskowyżu Polarnego.
Lodowiec został odkryty w grudniu 1909 roku przez wyprawę Nimroda (1907–1909) pod dowództwem Ernesta Shackletona (1874–1922)[3]. Wyprawa Shackletona przeszła lodowcem w drodze na biegun południowy[3]; tamtędy też wycofała się po nieudanej próbie zdobycia bieguna[9].
W 1911 roku również tą trasą przedostała się zmierzająca w stronę bieguna południowego Ekspedycja Terra Nova pod dowództwem Roberta F. Scotta (1868–1912)[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Ashworth i Erwin 2016 ↓.
- ↑ KSNG 2006 ↓, s. 24.
- ↑ a b c SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and New Zealand Gazetteer ↓.
- ↑ Smith 2014 ↓.
- ↑ Fiennes 2021 ↓.
- ↑ a b c d e Encyclopædia Britannica ↓.
- ↑ Smith i Pol 2007 ↓.
- ↑ Liggett i inni 2015 ↓, s. 26.
- ↑ Mills 2003 ↓, s. 596.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ashworth AC, Erwin TL. Antarctotrechus balli sp. n. (Carabidae, Trechini): the first ground beetle from Antarctica. „ZooKeys”. 635, s. 109–122, 2016. DOI: 10.3897/zookeys.635.10535. (ang.).
- Antarktyka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2022-04-16].
- Beardmore Glacier (New Zealand Gazetteer). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
- Fiennes, Ranulph: Shackleton: How the Captain of the newly discovered Endurance saved his crew in the Antarctic. Penguin UK, 2021. ISBN 978-1-4059-3803-7. [dostęp 2022-04-16]. (ang.).
- Liggett, Daniela, Storey, Bryan, Cook, Yvonne, Meduna, Veronika: Exploring the Last Continent: An Introduction to Antarctica. Springer, 2015. ISBN 978-3-319-18947-5. [dostęp 2022-04-19]. (ang.).
- Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2022-04-16]. (ang.).
- Smith, Michael: Shackleton: By Endurance We Conquer. Simon and Schuster, 2014. ISBN 978-1-78074-573-2. [dostęp 2022-04-16]. (ang.).
- Smith, Nathan D., Pol, Diego. Anatomy of a basal sauropodomorph dinosaur from the Early Jurassic Hanson Formation of Antarctica. „Acta Palaeontologica Polonica”. 52 (4), s. 657–674, 2007. (ang.).
- Beardmore Glacier, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-04-16] (ang.).