Lemuria czarna

Lemuria czarna
	Eulemur macaco
	(Linnaeus, 1766)
	; Samica
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	lemurowate
Rodzaj	lemuria
Gatunek	lemuria czarna
Synonimy
	Lemur macaco Linnaeus, 1766; Lemur macaco macaco Linnaeus, 1766; Lemur macaco niger Schreber, 1775; Lemur (Macaro) E.A.W. Zimmermann, 1780; Lemur mococo É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803; Lemur leucomystax Bartlett, 1863;
	Lemur macaco Linnaeus, 1766; Lemur macaco macaco Linnaeus, 1766; Lemur macaco niger Schreber, 1775; Lemur (Macaro) E.A.W. Zimmermann, 1780; Lemur mococo É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803; Lemur leucomystax Bartlett, 1863;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lemuria czarna^[8], lemur mokok^[9]^[10], akumba^[10] (Eulemur macaco) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1766 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Lemur macaco^[1]. Miejsce typowe to Madagaskar (łac. Habitat in Madagascar)^[1]^[11]^[12]. Holotyp nieznany, Linneusz swój opis oparł na tekstach wcześniejszych autorów^[1].

Na całym obszarze Rezerwatu specjalnego Manongarivo w jego południowej części występują mieszańce z lemurią błękitnooką (E. flavifrons)^[13], dawniej uznawaną za podgatunek lemurii czarnej^[2]. Mieszańce przypominają E. flavifrons kolorem futra i brakiem kępek uszu, ale mają jasnobrązowe oczy^[13]. Populacje w Parku Narodowym Sahamalaza, na północ od rzeki Andranomalaza, różnią się kolorem futra i widocznymi kępkami uszu w porównaniu z populacjami z północnej części zasięgu występowania^[13].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[13].

Etymologia

Eulemur: gr. ευ eu „typowy, dobry, prawdziwy”; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)^[14].
macaco: afrykańska nazwa dla małp^[15].

Zasięg występowania

Lemuria czarna występuje w północno-zachodnim Madagaskarze od rzeki Mahavavy na południe do rzeki Andranomalaza, przy czym wschodnia granica jest słabo zdefiniowana, ale prawdopodobnie występuje w masywie górskim Tsaratanana; dodatkowe populacje występują w lasach półwyspu Ampasindava, na przybrzeżnych wyspach Nosy Be i Nosy Komba oraz w lasach przybrzeżnych na północny wschód od Ambanji (w tym na półwyspie prowadzącym do Nosy Faly)^[13]. Introdukowany na małą wysepkę Nosy Tanikely^[13].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 39–45 cm, długość ogona 51–65 cm; masa ciała 1,9–2 kg^[16]^[17]. Silnie zaznaczony dymorfizm płciowy spowodował, że przez wiele lat samce i samice uważane były za przedstawicieli różnych gatunków. Futro samców jest zwykle czarne, a samic rude z białym brzuchem.

Ekologia i zachowanie

Lemuria czarna prowadzi zarówno dzienny, jak i nocny tryb życia^[2]. Całe życie spędzają na drzewach, po których bardzo sprawnie się poruszają. Zjadają pokarm roślinny (owoce, kwiaty i nektar) oraz zwierzęcy. Ciąża trwa 120–129 dni. Samica rodzi jedno, rzadziej dwa młode. Lemuria czarna żyje 20–25 lat.

Status zagrożenia i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów lemuria czarna od 2020 roku klasyfikowana jest jako gatunek zagrożony (EN, ang. endangered). Wcześniej była zaliczana do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)^[7].

Gatunek ten, jak wszystkie Lemuridae spp., jest objęty konwencją CITES (załącznik I)^[18].

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Lemur macaco Linnaeus, 1766.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 44. (łac.).
↑ ^a ^b ^c N. Schwitzer, W. Kaumanns, P. C. Seitz, C. Schwitzer. Cathemeral activity patterns of the blue-eyed black lemur Eulemur macaco flavifrons in intact and degraded forest fragments. „Endangered Species Research”. 3, s. 239–247, 2007. DOI: 10.3354/esr00045.
↑ J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Die Affen und Fledenthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1775, s. ryc. xla. (niem.).
↑ E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 215. (niem.).
↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 35. (fr.).
↑ E. Bartlett. Description of a New Species of Lemur. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1862, s. 347, ryc. xli, 1862. (ang.).
↑ ^a ^b R.R. Andriantsimanarilafy, C. Borgerson, T. Clarke, I.C. Colquhoun, A. Cotton, G. Donati, T.M. Eppley, R. Heriniaina, M. Irwin, S. Johnson, R.A. Mittermeier, E. Patel, F.B. Ralainasolo, H. Randrianasolo, G. Randriatahina, J. Ratsimbazafy, M. Ravaloharimanitra, J. Razafindramanana, C. Schwitzer, E. Stone, S. Volampeno & P. Wright 2020, Eulemur macaco, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-25] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 30. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 101. ISBN 83-01-14344-4.
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Eulemur macaco. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-25].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Eulemur macaco (Linnaeus, 1766). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 152. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ E.L. Simons, Y. Rumpler. Eulemur: New generic name for species of Lemur other than Lemur catta. „Comptes Rendus de l’Acadèmie des Sciences”. Série III. 307, s. 550, 1988. Paris. (fr. • ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
↑ Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 136. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 96. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2008. [dostęp 2008-12-27]. (ang.). Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)

Bibliografia

B. Lundrigan & D. Davis: Eulemur macaco. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-05-11]. (ang.).

[4] Niepoprawna późniejsza pisownia Lemur macaco Linnaeus, 1766.

[Linnaeus-1] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 44. (łac.).

[schwitzer-2] N. Schwitzer, W. Kaumanns, P. C. Seitz, C. Schwitzer. Cathemeral activity patterns of the blue-eyed black lemur Eulemur macaco flavifrons in intact and degraded forest fragments. „Endangered Species Research”. 3, s. 239–247, 2007. DOI: 10.3354/esr00045.

[Schreber-3] J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Die Affen und Fledenthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1775, s. ryc. xla. (niem.).

[zim-5] E.A.W. von Zimmermann: Geographische Geschichte des Menschen, und der allgemein verbreiteten vierfüßigen Thiere. Cz. 2. Leipzig: Weygand, 1780, s. 215. (niem.).

[geo-6] É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 35. (fr.).

[Bartlett-7] E. Bartlett. Description of a New Species of Lemur. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1862, s. 347, ryc. xli, 1862. (ang.).

[iucn-8] R.R. Andriantsimanarilafy, C. Borgerson, T. Clarke, I.C. Colquhoun, A. Cotton, G. Donati, T.M. Eppley, R. Heriniaina, M. Irwin, S. Johnson, R.A. Mittermeier, E. Patel, F.B. Ralainasolo, H. Randrianasolo, G. Randriatahina, J. Ratsimbazafy, M. Ravaloharimanitra, J. Razafindramanana, C. Schwitzer, E. Stone, S. Volampeno & P. Wright 2020, Eulemur macaco, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-25] (ang.).

[Cichocki&inni-9] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 30. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-10] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[pwn-11] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 101. ISBN 83-01-14344-4.

[Wilson&Reeder-12] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Eulemur macaco. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-25].

[mdd-13] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Eulemur macaco (Linnaeus, 1766). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-06]. (ang.).

[Burgin&inni-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 152. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Simons&Rumpler-15] E.L. Simons, Y. Rumpler. Eulemur: New generic name for species of Lemur other than Lemur catta. „Comptes Rendus de l’Acadèmie des Sciences”. Série III. 307, s. 550, 1988. Paris. (fr. • ang.).

[Palmer-16] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).

[Schwitzer&inni-17] Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 136. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-18] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 96. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[19] CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2008. [dostęp 2008-12-27]. (ang.). Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]