Przejdź do zawartości

James FitzJames (1. książę Berwick)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
James FitzJames
Ilustracja
Herb
Herb Domu FitzJames
Rodzina

FitzJames

Data i miejsce urodzenia

21 sierpnia 1670
Moulins

Data i miejsce śmierci

12 czerwca 1734
Philippsburg

Ojciec

Jakub II (VII) Stuart

Matka

Arabella Churchill

Żona

1.ż.: Honora Burke
2.ż.: Anna Bulkeley

Dzieci

z Honorą Burke:
James FitzJames
z Anną Bulkeley:
Henry James Fitzjames
Henriette de Fitzjames
François Fitz-James
Henry Fitzjames
Charles de Fitzjames
Laure Anne de Fitzjames
Marie Emilie de Fitzjames
Edouard de Fitzjames
Anne Sophie de Fitzjames
Anne de Fitzjames

Odznaczenia
Order Podwiązki (Wielka Brytania) Order Złotego Runa (Hiszpania) Order Ducha Świętego (Francja)
Filip V wynagradzający ks. Berwicka po zwycięstwie pod Almansą (mal. J.-A.-D. Ingres)

James FitzJames, 1st Duke of Berwick-upon-Tweed (ur. 21 sierpnia 1670, zm. 12 czerwca 1734) – wódz francuski.

Nieślubny syn króla Anglii i Szkocji Jakuba II i VII (jako księcia Yorku) i jego metresy Arabelli Churchill, siostry księcia Marlborough[1]. W 1695 poślubił Honorę Burke, wdowę po Patricku Sarsfieldzie (zm. w 1698). Drugi związek małżeński z Anną Bulkeley zawarł w 1700. Jego synem był James Francis FitzJames, hrabia Tinmouth (1696-1738)

Młodość i służba w armii cesarskiej

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Moulins we Francji, jeszcze przed objęciem tronu przez ojca. Jego edukacją i wychowaniem zajmowali się jezuici. Osiągnąwszy wiek młodzieńczy rozpoczął karierę wojskową od służby pod wodzą Karola Lotaryńskiego, uczestnicząc wraz z nim w oblężeniu Budy. W 1687 jego ojciec nadał mu tytuł księcia Berwick, a także barona Bosworth oraz hrabiego Tinmouth. Wyróżniony wśród arystokracji nowymi tytułami, wrócił na Węgry, gdzie wziął udział w bitwie pod Nagyharsány (12 sierpnia 1687).

Wygnanie z Anglii i służba w armii francuskiej

[edytuj | edytuj kod]

Po powrocie do Anglii został gubernatorem Portsmouth. Jakub II zamierzał uczynić go także kawalerem Orderu Podwiązki, wkrótce jednak został obalony i zmuszony do ucieczki przez sukcesora – Wilhelma Orańskiego. Wraz z usuniętym monarchą Berwick udał się na wygnanie. Potem brał udział w wojnie irlandzkiej, uczestnicząc też w bitwie nad rzeką Boyne. Po przegranej wojnie i ostatecznym wygnaniu ojca (1688) wstąpił w 1692 do armii francuskiej. W jej szeregach walczył w bitwie pod Steenkerke i w bitwie nad Landen. W tej ostatniej pojmany jako jeniec, wymieniony został później za księcia Ormonde'a.

Marszałek Francji

[edytuj | edytuj kod]

Jako żołnierza wysoko ceniono go za odwagę, zdolności i uczciwość. Wyróżniał się służąc w armii francuskiej podczas hiszpańskiej wojny sukcesyjnej, czego następstwem były liczne nagrody i zaszczyty. Po zwycięskiej wyprawie na Niceę w 1706 otrzymał godność marszałka Francji.

Zwycięstwa i honory

[edytuj | edytuj kod]

25 kwietnia 1707 Berwick odniósł walne i decydujące zwycięstwo pod Almansą, gdzie jako Anglik na czele armii francuskiej pobił hrabiego Galwaya – Francuza na czele armii angielskiej. Po bitwie tej od króla Filipa V otrzymał Order Złotego Runa i stworzony umyślnie dla niego tytuł księcia Liria y Jérica, a od francuskiego monarchy Ludwika XIV – tytuł książęcy (duc) de Fitz-James, wchodząc zarazem w szeregi parów Francji. Monarcha hiszpański mianował go również namiestnikiem Aragonii.

Później dowodził wojskami Burbonów we Flandrii, a następnie w Piemoncie. Od 1712 roku znów aktywny w Hiszpanii, gdzie ostatnim znaczącym wydarzeniem wojny sukcesyjnej był szturm na Barcelonę dokonany pod jego wodzą 11 września 1714 po długim i żmudnym oblężeniu.

Ostatnie lata i żołnierska śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Wkrótce potem wyznaczono go na wojskowym gubernatorem Gujenny, gdzie pełniąc tę funkcję nawiązał przyjacielskie kontakty z Monteskiuszem, masonem, słynnym filozofem i pisarzem epoki Oświecenia. W 1718 ponownie wkroczył na czele wojsk do Hiszpanii, tym razem walcząc przeciw Filipowi V podczas wojny Hiszpanii z Czwórprzymierzem.

Po zakończeniu tej kampanii, podczas wieloletniego okresu pokoju Berwick nie pełnił służby wojskowej aż do 1733 r., kiedy mianowano go wodzem armii francuskiej nad Renem w trakcie polskiej wojny sukcesyjnej. 12 czerwca następnego roku poniósł przypadkowo śmierć od kuli armatniej podczas oblężenia nadreńskiej twierdzy Philippsburg.

Z obydwu małżeństw pozostawił po sobie dzieci: Honorę Burke i Annę Bulkely. Synem był James FitzJames, 2. książę Berwick (1696-1738) – arystokrata i dyplomata hiszpański.

Potomkowie nosili tytuły zarówno książąt francuskich (duc de Fitz-James), jak i hiszpańskich (duques de Liria y Jérica [Xérica]).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Przedrostek Fitz pochodzi od zniekształconego francuskiego fils (syn). W Anglii stosowano go zwyczajowo dla określenia nielegalnych synów monarchy, którym (ze względu na matkę) brakowało rodowego nazwiska (por. José Luis Hernández Galvi: El arma secreta de los borbones. El inglés que decidió el trono de España [w] "Revista Historia de Iberia Vieja" nr 107 (2014), s. 56–61).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Charles Petrie: The Marshal Duke of Berwick: The Picture of an Age. London: Eyre & Spottiswoode, 1953.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]