Język wolio
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
65 tys. (2004) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | wlo | ||
| IETF | wlo | ||
| Glottolog | woli1241 | ||
| Ethnologue | wlo | ||
| WALS | wlo | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język wolio, także: baubau[1][2], buton (a. butung)[2] – język austronezyjski używany na wyspie Buton w Indonezji. Według danych z 2004 roku posługuje się nim 65 tys. osób, mieszkańców prowincji Celebes Południowo-Wschodni[2].
Jego użytkownicy zamieszkują również inne regiony kraju (ich liczebność jest nieznana). Nazwa „Buton” odnosi się zarówno do tego języka, jak i grupy etnicznej Wolio. Poza regionem Buton to ogólna nazwa różnych grup ludności z prowincji Celebes Południowo-Wschodni. Czasami ludność Buton jest mylnie utożsamiana z Badżawami (Bajau), ze względu na skojarzenie z tradycjami morskimi[2].
Jeden z najbardziej istotnych języków regionu, o własnej tradycji literackiej i znaczeniu ponadlokalnym[3][4]. Jest blisko spokrewniony z językiem kamaru[5]. Jest dość odrębny od pozostałych języków wyspy Buton i okolic (nie wykazano, by był genealogicznie bliski językowi muna)[6][7]. Przypuszczalnie jego związki zostały zatarte wskutek kontaktu z innymi językami[7].
Został opisany w postaci opracowań gramatycznych: The Wolio Language: Outline of Grammatical Description and Texts (1952)[8], Struktur Bahasa Wolio (1983)[9] oraz słowników: Kamus Wolio – Indonesia (1985)[10], Kamus Bahasa Wolio (Wolio-English-Indonesian) (1987)[11].
Rozwinął piśmiennictwo na bazie alfabetu arabskiego. Historyczny język sułtanatu Baubau (Buton)[2][4][7]. Dawniej służył jako lingua franca wyspy Buton (w tej roli został w ogromnej mierze wyparty przez język narodowy)[12]. Wykazuje wpływy słownikowe innych języków (m.in. malajskiego, arabskiego i niderlandzkiego)[13]. Dodatkowo wchodził w kontakt z różnymi językami wschodniej Indonezji, takimi jak ternate, makasarski i bugijski[7]. Sama nazwa „buton” jest zapożyczeniem z języka ternate[14]. Niegdyś był zapisywany również makasarskim pismem lontara, aczkolwiek w ograniczonym zakresie[7][15].
Jego użycie w roli języka pisanego zanikało już w latach 50. XX w.; przyczyniał się do tego wpływ języka malajskiego i alfabetu łacińskiego[15]. Według doniesień z 2010 r. i danych Ethnologue (wyd. 22, 2019) na obszarach miejskich jest wypierany przez język indonezyjski. Na terenach wiejskich pozostaje w użyciu również wśród najmłodszego pokolenia[2][12]. Podjęto działania na rzecz ochrony tego języka (jest nauczany w szkołach w mieście Bau-Bau), ale jego obecność w przestrzeni publicznej jest ograniczona[12]. Pismo arabskie (zwane buri wolio) występuje na tablicach ulicznych i szyldach[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Wolio. Glottolog 4.6. [dostęp 2024-08-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-08-19)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Wolio, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
- ↑ Abas, Shaidy i Jaya 1985 ↓, s. viii.
- ↑ a b Abas i in. 1983 ↓, s. 4.
- ↑ David Mead: Kamaru. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-18)]. (ang.).
- ↑ Berg 1991 ↓, s. 22.
- ↑ a b c d e Anceaux, Grimes i Berg 1995 ↓, s. 574.
- ↑ Anceaux 1952 ↓.
- ↑ Abas i in. 1983 ↓.
- ↑ Abas, Shaidy i Jaya 1985 ↓.
- ↑ Johannes C. Anceaux, Wolio Dictionary (Wolio - English - Indonesian) = Kamus Bahasa Wolio (Wolio - Inggris - Indonesia), Dordrecht: Foris Publications, 1987, ISBN 90-6765-214-8, OCLC 231952617 (ang. • indonez.).
- ↑ a b c David Mead: Wolio. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-18)]. (ang.).
- ↑ Anceaux 1952 ↓, s. 1.
- ↑ Leontine E. Visser. The Historical Paths of Sahu Ceremonial Textiles. „Archipel. Études interdisciplinaires sur le monde insulindien”. 98, s. 121–150, 2019. DOI: 10.4000/archipel.1560. ISSN 0044-8613. OCLC 8599457798. Cytat: The island was their “market” or butu in Ternate language. Thus the island became known as Buton. (ang.).
- ↑ a b Anceaux 1952 ↓, s. 2.
- ↑ Ridwan Maulana: Aksara-aksara di Nusantara: Seri Ensiklopedia. Banguntapan, Bantul, Yogyakarta: Samudra Biru, 2021, s. 173. ISBN 978-623-261-195-5. OCLC 1257314755. (indonez.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Husen Abas i inni, Struktur Bahasa Wolio, Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1983, OCLC 561289707 [dostęp 2023-05-23] (indonez.).
- Husen Abas, Shaidy, Lukmanulhakim Jaya, Kamus Wolio-Indonesia, Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1985, OCLC 610031863 [dostęp 2023-05-23] (indonez.).
- Johannes Cornelis Anceaux, The Wolio Language: Outline of Grammatical Description and Texts, The Hague: N.V. Re Nederlandse Boek-en Steendrukkerij, 1952, OCLC 220568613 (ang.).
- Johannes Cornelis Anceaux, Charles E. Grimes, René van den Berg, Wolio, [w:] Darrell T. Tryon (red.), Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Berlin–New York: Mouton de Gruyter, 1995 (Trends in Linguistics. Documentation 10), s. 573–584, DOI: 10.1515/9783110884012.1.573, ISBN 978-3-11-088401-2, OCLC 896406022 (ang.).
- René van den Berg, Muna Dialects and Munic Languages: Towards a Reconstruction, [w:] Ray Harlow (red.), VICAL 2: Western Austronesian and contact languages: Papers from the Fifth International Conference on Austronesian Linguistics, Auckland: Linguistic Society of New Zealand, 1991, s. 21–51, ISBN 0-908928-00-9, OCLC 59606647 [dostęp 2024-08-19] (ang.).