Przejdź do zawartości

Język urak lawoi’

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
basa Urak Lawoi’
Obszar

Tajlandia

Liczba mówiących

5 tys. (2012)

Pismo/alfabet

tajskie, łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO 3 zdecydowanie zagrożony
Ethnologue 7 wypierany
Kody języka
ISO 639-3 urk
IETF urk
Glottolog urak1238
Ethnologue urk
WALS url
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język urak lawoi’ (basa Urak Lawoi’)[1]język austronezyjski używany na wyspach u zachodniego wybrzeża Tajlandii, przez lud Urak Lawoi’. Według danych z 2012 roku posługuje się nim 5 tys. osób[2]. Terytorium tego języka obejmuje obszar od wyspy Phuket na północy po grupę wysp Adang na południu[3][4].

Należy do grupy języków malajskich, w klasyfikacji Ethnologue stanowi część tzw. makrojęzyka malajskiego[2]. Bywa też rozpatrywany jako odmiana (dialekt) języka malajskiego[5][1]. Pod względem słownictwa jest stosunkowo bliski innym językom malajskim. Zmiany dźwiękowe sprawiają jednak, że nie jest dobrze zrozumiały dla użytkowników standardowych odmian malajskiego z Malezji i Indonezji[6].

W urak lawoi’ występują zapożyczenia z różnych źródeł, takich jak tajski (właściwy), południowotajski i odmiany malajskiego[7]. Stwierdzono także obecność anglicyzmów, wśród których są zarówno zapożyczenia bezpośrednie, jak i wyrazy użyczone przez malajski[8][9]. Istnieje spora grupa leksyki pochodzącej z języków indyjskich (w tym sanskrytu), charakterystycznej dla języków malajskich[10][11]. Silnie ograniczony jest natomiast zasób zapożyczeń arabskich i perskich, zaczerpniętych zapewne z źródła malajskiego; ludność Urak Lawoi’ nie uległa bowiem islamizacji[12]. Urak lawoi’ nie jest językiem tonalnym, lecz cechę tonalności zachowują pewne pożyczki tajskie[13].

Zidentyfikowano trzy główne odmiany: dialekty wyspy Phuket (dwie odmiany: starszych i młodszych użytkowników) oraz dialekt z wysp Adang (południowy), które różnią się m.in. cechami fonologii[4][14]. Do tego pierwszego obszaru dialektalnego włączono też wyspy Phi Phi[15]. Dodatkowo istnieją pewne różnice językowe między miejscowościami[4]. W języku młodszego pokolenia zaznaczyły się wpływy składni tajskiej[14]. Według innej propozycji (J.Y. de Groot) można wyróżnić następujące dialekty: północny (wyspa Phuket), centralny (wyspy Lanta) i południowy (wyspy Lipe i Adang). Odmianę prestiżową i de facto standard stanowi dialekt północny[16]. Wszystkie odmiany są wzajemnie zrozumiałe[14][16].

Ludność Urak Lawoi’ bywa mylona z Mokenami, użytkownikami języka moken[17]. Są to jednak odrębne grupy etniczne, a urak lawoi’ to język wyraźnie bliższy malajskiemu[18][19]. Nazwa „Urak Lawoi’” oznacza „ludzie morza” (por. mal. orang laut)[3][20]. Tajskie określenia tej grupy etnicznej to chao le (ชาวเล) i chao nam (ชาวน้ำ); obie nazwy są też odnoszone do Mokenów i Moklenów[21].

Odnotowano zanik języka urak lawoi’ i rodzimej kultury[22]. Jest wypierany przez języki tajski i malajski[2][20]. Tajski bywa przekazywany jako język pierwszy[23][24].

Od lat 60. XX w. badania wśród Urak Lawoi’ prowadził misjonarz i językoznawca D.W. Hogan, który doprowadził do wypracowania ortografii urak lawoi’ i rozwoju literatury w tym języku[25][26]. Dostępne publikacje lingwistyczne obejmują materiały gramatyczne i słownikowe (1988)[27] oraz opis gramatyki (1999)[28].

Służy zasadniczo jako język mówiony[16]. Bywa zapisywany pismem tajskim lub alfabetem łacińskim; powstało szereg materiałów alfabetyzacyjnych dla ludności Urak Lawoi’[20].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b de Groot 2012a ↓, s. 10.
  2. a b c David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Urak Lawoi’, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
  3. a b Anderbeck 2012 ↓, s. 271.
  4. a b c Hogan i Pattemore 1988 ↓, s. 1.
  5. Steinhauer 2008 ↓.
  6. de Groot 2012b ↓, Abstract.
  7. Steinhauer 2008 ↓, s. 122, 138–139.
  8. de Groot 2012a ↓, s. 117–118.
  9. de Groot 2012b ↓, Influence from Bahasa Malaysia and English in Urak Lawoi’.
  10. de Groot 2012a ↓, s. 119.
  11. de Groot 2012b ↓, Influences from Indianization: Loans from Sanskrit.
  12. de Groot 2012b ↓, Influences from Islam: Arabic and Persian.
  13. Hogan i Pattemore 1988 ↓, s. 24.
  14. a b c Hogan i Pattemore 1999 ↓, s. 1.
  15. Hogan 1976 ↓, s. 284.
  16. a b c de Groot 2012a ↓, s. 19.
  17. Hogan i Pattemore 1988 ↓, s. 1–2.
  18. Hogan i Pattemore 1988 ↓, s. 2–4.
  19. de Groot 2012a ↓, przyp. 1, s. 7.
  20. a b c Bradley 2007 ↓, s. 404.
  21. de Groot 2012a ↓, s. 7.
  22. Steinhauer 2005 ↓, s. 82.
  23. de Groot 2012a ↓, s. 122.
  24. de Groot 2012b ↓, Grammatical Influences and Loanwords from Thai.
  25. Hogan 1976 ↓, s. 283.
  26. Hogan i Pattemore 1999 ↓, Special Note, s. ii.
  27. Hogan i Pattemore 1988 ↓.
  28. Hogan i Pattemore 1999 ↓.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]