Józef Archutowski

Józef Archutowski

Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	1 listopada 1879 Karolin k. Pułtuska
Data i miejsce śmierci	31 sierpnia 1944 Warszawa
Miejsce pochówku	cmentarz Powązkowski w Warszawie
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	1904
Odznaczenia

Mogiła zbiorowa księży na cmentarzu Stare Powązki

Józef Archutowski (ur. 1 listopada 1879 w Karolinie k. Pułtuska, zm. 31 sierpnia 1944 w Warszawie) – polski ksiądz rzymskokatolicki, teolog, biblista, profesor UJ i UW.

Życiorys

Pochodził z bogatej ziemiańskiej rodziny, właścicieli majątku Karolin (pow. pułtuski), syn Teofila (rozstrzelanego przez Niemców w Pułtusku jesienią 1939) i Emilii z Karwowskich. Jego brat, bł. Roman Archutowski – rektor warszawskiego Seminarium Duchownego, zginął w 1943 w Majdanku.

Do gimnazjum uczęszczał najpierw w Pułtusku, a następnie w Suwałkach. Studiował teologię i filozofię w Seminarium Duchownym w Warszawie (1898–1901) oraz w Cesarskiej Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu (1901–1904). Ponadto studiował na uniwersytetach w Niemczech i w Szwajcarii. Po przyjęciu w 1904 święceń kapłańskich był wikariuszem i katechetą parafii w Skierniewicach, Zgierzu, Łowiczu i Warszawie. W latach 1918–1920 był profesorem Pisma świętego Starego Testamentu i historii religii na KUL, od 1920 profesorem UJ (w latach 1924–1927 i 1931–1933 także dziekanem Wydziału Teologicznego). Pod koniec lat 20. odbywał liczne podróże po Europie, Bliskim Wschodzie i Egipcie, gdzie zapoznawał się z osiągnięciami ówczesnej archeologii, próbując uwzględnić je w toku swoich badań biblistycznych.

W latach 1935–1939 był kuratorem Młodzieży Wszechpolskiej na UJ. Dnia 20 lutego 1938 poświęcił sztandar krakowskiego oddziału MW.

W latach 1937–1939 wydawał „Przegląd Biblijny”. Przed wyborami do Rady Miasta Krakowa w 1938 został członkiem komitetu Polskiego Bloku Katolickiego. W Krakowie zorganizował, przy współudziale księży profesorów Piotra Stacha i bł. Franciszka Rosłańca, I Zjazd Biblistów Polskich (1938).

Po wybuchu II wojny światowej, aresztowany 6 listopada 1939 w gronie profesorów krakowskich w ramach akcji Sonderaktion Krakau wymierzonej przeciw inteligencji polskiej, został wywieziony do obozu Sachsenhausen. Uwolniony w 1940 m.in. dzięki interwencji Stolicy Apostolskiej. Po powrocie do Krakowa prowadził tajne nauczanie w klasztorze oo. Salwatorianów na Zakrzówku w Krakowie. Następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie był m.in. proboszczem parafii Nawiedzenia NMP na Nowym Mieście (od 1943), kanonikiem gremialnym warszawskiej kapituły metropolitalnej i wykładał na tajnym Wydziale Teologii Katolickiej UW.

Zginął podczas powstania warszawskiego 31 sierpnia 1944 w zbombardowanym kościele pp. Sakramentek na Rynku Nowego Miasta wraz z 35 zakonnicami i osobami cywilnymi. Został pochowany w mogile zbiorowej księży emerytów Warszawskiej Kapituły Metropolitalnej na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera 107–5,6–23-30).

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938),
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę (1938),
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę (1938).

Publikacje

• Gramatyka języka hebrajskiego, Warszawa 1908; 1925,
• Patrjarchat czy matrjarchat?, Warszawa 1910,
• Pan Jezus - Syn Człowieczy: Świadectwa Chrystusa Pana o swym Bóstwie, „Ateneum Kapłańskie”, 5 (1911), s. 101-121,
• Pan Jezus - Syn Boży: Świadectwa Chrystusa o swym Bóstwie, „Ateneum Kapłańskie”, 5 (1911), s. 293-294,
• Komisja biblijna o opowiadaniach historycznych w Biblii, „Ateneum Kapłańskie”, 6 (1912), s. 13-25,
• Stosunek św. Pawła do Jezusa Chrystusa, „Ateneum Kapłańskie”, 6 (1912), s. 289-303,
• Historja św. Starego Testamentu, Warszawa 1915,
• Królestwo Boie w nauczaniu Jezusa Chrystusa, „Ateneum Kapłańskie”, 13 (1916), s. 1-34,
• Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, Warszawa 1916,
• Co to jest Pismo św.?, Poznań 1922,
• Jezusa Chrystusa Kazanie na Górze. Komentarz Ewangelii św. Mateusza V-VII, Poznań 1923,
• Prorok Amos, osoba i działalność, „Kwartalnik Teologiczny Wileński”, 1923, s. 199-210; 1924, s. 344-355.
• Sługa Jahwy w Księdze Izajasza proroka, Kraków 1923,
• Monoteizm izraelski i jego geneza, Kraków 1924,
• Złorzeczenia w Psalmach, „Przegląd Powszechny”, 162 (1924), s. 210-227,
• Księga Przypowieści i mądrość egipska, „Ateneum Kapłańskie”, 20 (1927), s. 437-450,
• Rewizja tekstu Wulgaty, „Ateneum Kapłańskie”, 19 (1927), s. 113—125,
• Wstęp szczegółowy do Ksiąg św. Starego Testamentu, Kraków 1927,
• Pismo św. w tłumaczeniu Ks.J. Wujka, t. IV, Prorocy, Machabejskie, Poznań 1929
• Historyczność potopu, „Ateneum Kapłańskie”, 25 (1930), s. 14-27,
• O natchnieniu Pisma św., Kraków 1930,
• Szkoła biblijna w Jerozolimie (1890-1930), „Ateneum Kapłańskie”, 25 (1930), s. 335-356,
• Nad Morzem Martwym, Kraków 1932,
• Protoewangelja, „Ateneum Kapłańskie”, 19 (1933), s. 417-438,
• Kosmogonia biblijna w świetle starowschodnich opowiadań i nauki, Kraków 1934,
• Niewola babilońska, Kraków 1935,
• Uwagi o nowych przekładach Pisma św., Kraków 1936,
• Cztery ewangelie Pana Naszego Jezusa Chrystusa, Mikołów 1937,
• Nowa teoria uzupełniań w sprawie Pięcioksięgu, „Przegląd Biblijny”, 1 (1937), s. 1-16,
• I Zjazd biblistów polskich, „Przegląd Biblijny”, 1 (1937), s. 97-108,
• Historia i krytyka tekstu hebrajskiego Starego Testamentu, Kraków 1938,
• Kamień węgielny na Syonie, „Przegląd Biblijny”, 2 (1938), s. 12-25,
• Życie i ogólne poglądy O.M.J. Lagrange'a, „Przegląd Biblijny”, 2 (1938), s. 103-146,
• Prorok Amos, „Przegląd Biblijny”, 3 (1939), s. 1-29.

Bibliografia

• Michał Komar: Władysław Bartoszewski. Środowisko naturalne. Korzenie. Warszawa: Świat Książki, 2010. ISBN 978-83-247-1293-9. Brak numerów stron w książce
• Biogram na nieoficjalnych stronach parafii w Zegrzu. Ostatni dostęp: 2012-01
• Lista pamięci Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ostatni dostęp: 2012-01
• JoachimJ. Śliwa JoachimJ., Starożytny Egipt oczami Polaków. Słownik biograficzny egiptologów, archeologów i badaczy pokrewnych dziedzin, podróżników i kolekcjonerów oraz literatów i malarzy zafascynowanych przeszłością i teraźniejszością Egiptu, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2019, s. 9-10, ISBN 978-83-7676-301-9 .

Linki zewnętrzne

• Józef Archutowski – publikacje w bibliotece Polona