Histrioniczne zaburzenie osobowości
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
| DSM-IV |
301.50 |
| MeSH | |
Histrioniczne zaburzenie osobowości (osobowość histrioniczna, zaburzenie osobowości histrionicznej, łac. histrio „aktor”) – zaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań zdominowany przesadnym wyrazem emocjonalnym, teatralnością zachowań, staraniami o zwrócenie na siebie uwagi i prowokacyjną seksualnością[1].
Propozycje etiologii histrionicznych zaburzeń osobowości pozostają bardzo zróżnicowane. Psychoterapeuci zorientowani psychodynamicznie[2] jako podstawowy mechanizm wskazują głównie wykorzystanie naturalnej, wrodzonej, dziecięcej seksualności. Wykorzystanie pozostaje rozumiane w kategoriach kontinuum, począwszy od „uwiedzenia” dziecka („córeczka tatusia”, „synek mamusi”) do skrajnego przypadku, jakim jest wykorzystanie seksualne (rodzina kazirodcza). Istotne znaczenie mają nastawienia rywalizacyjne i moralizatorskie jednego z rodziców, przeciwstawne do postawy uwodzącej drugiego. Bywa, że ten sam rodzic prezentuje sprzeczne czy ambiwalentne postawy wobec naturalnej seksualności i rywalizacji dziecka[2]. Część analityków podkreśla znaczenie relacji z rodzicami, opisując odrzucającą, krytyczną matkę i niedojrzałego, uwodzącego w kontakcie ojca[3]. Inni wskazują na poczucie winy córki wobec matki, generujące trudności w relacjach z mężczyznami (pacjentka wyrzeka się tego, czego nie dostała od męża matka)[3]. Nieprawidłowe postawy rodzicielskie generują konflikt w obszarze seksualności dziecka, prowadząc w przyszłości do nadmiernej seksualizacji relacji, z jednoczesnymi mechanizmami obronnymi tłumienia i zaprzeczania temu (osoba jest nieświadoma tego, że w kontaktach z płcią przeciwną pozostaje uwodzicielska). Obraz kliniczny zaburzeń pozostaje zależny od głębokości psychopatologii charakteru. Klinicyści zorientowani psychoanalitycznie i psychodynamicznie wyróżniają dwa typy opisywanego zaburzenia osobowości[4]
- Osobowość histeryczna, zaliczana do płytszych psychopatologii osobowości (subtelniejsza, dyskretnie uwodzicielska, dość dobre funkcjonowanie społeczne, dobra kontrola impulsów, zdolna do nawiązywania relacji).
- Osobowość histrioniczna, zaliczana do głębszych psychopatologii osobowości (chwiejna, impulsywna, nachalnie uwodzicielska, roszczeniowa, przerysowana, wroga, ujawniająca poważne trudności w budowaniu relacji interpersonalnych).
Klasyfikacja ICD-10 nie różnicuje dwóch powyższych typów zaburzeń osobowości, traktując je jako jedno zaburzenie o różnym nasileniu i zakresie[5].
Kryteria diagnostyczne (objawy)
[edytuj | edytuj kod]Kryteria diagnostyczne ICD-10
[edytuj | edytuj kod]Światowa Organizacja Zdrowia umieszcza zaburzenia osobowości w grupie F60.4 klasyfikacji ICD-10[6].
Do rozpoznania zaburzenia muszą być spełnione co najmniej trzy poniższe kryteria[7]:
- teatralność
- sugestywność
- płytka uczuciowość
- poszukiwanie docenienia (bycie w centrum)
- niestosowna uwodzicielskość
- koncentracja na atrakcyjności fizycznej
Kryteria diagnostyczne DSM-IV[8]
[edytuj | edytuj kod]- brak poczucia komfortu w sytuacjach, w których nie jest się w centrum uwagi
- interakcje z innymi charakteryzujące się często niestosownym kuszeniem erotycznym (inappropriate sexually seductive) lub zachowaniami prowokacyjnymi
- przejawianie szybko się zmieniających i płytkich emocji
- konsekwentne wykorzystywanie wyglądu fizycznego do zwracania na siebie uwagi innych
- styl wypowiedzi nadmiernie impresjonistyczny i pozbawiony szczegółów
- samokreowanie się (self-dramatization), teatralność, wyolbrzymianie ekspresji emocji
- podatność na sugestie, czyli łatwe uleganie wpływom innych lub okoliczności
- uważanie związków za bardziej intymne niż są one w rzeczywistości
Leczenie
[edytuj | edytuj kod]Leczenie polega przede wszystkim na psychoterapii, natomiast leczenie farmakologiczne jest wskazane w przypadku występowania objawów depresji lub objawów zaburzeń lękowych[9].
Przykłady w kulturze
[edytuj | edytuj kod]Kobiety z histrionicznymi zaburzeniami osobowości często są bohaterkami filmów i książek. Jedną ze słynniejszych bohaterek filmowych, cierpiących na te zaburzenia, jest Scarlett O'Hara z filmu Przeminęło z wiatrem; podobne objawy można stwierdzić również u Blanche DuBois z filmu Tramwaj zwany pożądaniem i Carolyn Burnham z filmu American Beauty[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Arthur Reber: Słownik psychologii, pod redakcją naukową prof. dr hab. Idy Kurcz i prof. dr hab. Krystyny Skarżyńskiej. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Scholar Sp. z o.o., 2002. ISBN 83-7383-007-3.
- ↑ a b Stephen M. Johnson, Style charakteru, wyd. 1, Poznań: Zysk i S-ka, 1998, ISBN 83-7150-324-5, OCLC 40447511 [dostęp 2019-04-28].
- ↑ a b Nancy McWilliams, Diagnoza psychoanalityczna, wyd. 1 w jęz. pol, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2009, ISBN 978-83-7489-227-8, OCLC 751009037 [dostęp 2019-04-28].
- ↑ G.I.Gabbard, Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, ISBN 978-83-233-2810-0, OCLC 750828537 [dostęp 2019-04-28].
- ↑ Topór-Mądry, Roman. Tł. Bartkowski, Stanisław Bolesław (1934-2002). Red., Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta ICD-10., Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, 1997, ISBN 83-85688-27-7, OCLC 749213580 [dostęp 2019-04-28].
- ↑ Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 – http://apps.who.int/classifications/apps/icd/icd10online/.
- ↑ Histrionic Personality Disorder: European Description.
- ↑ Histroniczne zaburzenie osobowości – kryteria diagnostyczne.
- ↑ http://psychiatria.mp.pl/zaburzenia_osobowosci/show.html?id=74826 Osobowość histrioniczna – dr n. med. Sławomir Murawiec.
- ↑ Marek Jarema: Psychiatria Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016, s. 411. ISBN 978-83-200-5022-6.
