Przejdź do zawartości

Gottbegnadeten-Liste

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Friedrich Kayssler, jeden z „niezastąpionych aktorów” z listy

Gottbegnadeten–Liste (Lista obdarzonych łaską Bożą) – 36-stronicowa lista najważniejszych artystów w III Rzeszy, ułożona we wrześniu 1944 roku przez Josepha Goebbelsa i Adolfa Hitlera.

Geneza

[edytuj | edytuj kod]

Już na początku wojny minister Joseph Goebbels podjął starania, aby stworzyć listę ludzi szczególnie ważnych dla kultury III Rzeszy i propagandy nazistowskiej, którzy byliby wyłączeni spod obowiązku mobilizacyjnego. Dzięki temu w październiku 1939 roku wskazane przez niego osoby zwolniono ze służby w Wehrmachcie[1].

W 1941 roku Ernest Lothar von Knorr, doradca muzyczny w sztabie niemieckich sił zbrojnych stworzył z kolei listę, rozbudowaną w 1944 roku do 360 osób, obejmującą głównie muzyków oraz nauczycieli muzyki. Znajdujący się na niej zostali zwolnieni ze służby na froncie[2].

Sam Hitler 24 lutego 1942 roku wypowiedział się następująco: Są dziesiątki takich, którzy nie mogą się przysłużyć Narodowi lepiej, niż idąc na front. Ale co tam komu po artyście? I potem strzeli mu taki ruski idiota w łeb! Tylu mamy żołnierzy, że co zaszkodzi, jak wyreklamujemy pięciuset czy sześciuset wybitnych! Takiego nie zastąpimy[3].

Na liście znajdowali się artyści, z których zdjęto obowiązek mobilizacyjny w końcowej fazie II wojny światowej. Łącznie znalazło się na niej 1041 artystów – architektów, dyrygentów, piosenkarzy, pisarzy i filmowców. Z tej liczby 24 uznano za szczególnie wybitnych i „niezastąpionych”.

Goebbels umieścił na niej 640 aktorów, scenarzystów i reżyserów, tworząc listę znacznie dłuższą od planowanej. Dzięki temu udało mu się uchronić ich przed poborem oraz do końca wojny angażować w kolejne przedsięwzięcia Ministerstwa Propagandy i Oświecenia Publicznego, których kulminacją było nakręcenie jednej z najdroższych produkcji filmowych w III Rzeszy, wojennego filmu Kolberg w styczniu 1945 roku.

Wśród umieszczonych na tej liście artystów znaleźli się tak znani kompozytorzy jak Richard Strauss, Hans Pfitzner, Carl Orff i Norbert Schultze oraz dyrygenci Wilhelm Furtwängler i Herbert von Karajan. Jedynym cudzoziemcem, który na nią trafił, był holenderski aktor Johannes Heesters[4]. Każdy z umieszczonych na liście artystów otrzymał list z ministerstwa propagandy, informujący go o wpisie na listę.

„Niezastąpieni”

[edytuj | edytuj kod]

Architekci

[edytuj | edytuj kod]

Sztuki wizualne

[edytuj | edytuj kod]

Pisarze i pisarki

[edytuj | edytuj kod]

Kompozytorzy

[edytuj | edytuj kod]

Aktorzy

[edytuj | edytuj kod]

Śpiewacy

[edytuj | edytuj kod]

Pozostali (wybór)

[edytuj | edytuj kod]

Umieszczeni poniżej zostali uznani za wybitnych, ale nie za niezastąpionych. Ostateczna wersja listy, najdłuższa, zawierała także nazwiska tych, których uznano za godnych obecności tam dopiero za zasługi wojenne.

Pisarze

[edytuj | edytuj kod]

Kompozytorzy

[edytuj | edytuj kod]

Dyrygenci

[edytuj | edytuj kod]

Muzycy i muzyczki

[edytuj | edytuj kod]

Teatr i opera

[edytuj | edytuj kod]

Malarze, rzeźbiarze i architekci

[edytuj | edytuj kod]

Lista Goebbelsa (wybór)

[edytuj | edytuj kod]

Lista wybranych przez Goebbelsa osób związanych z kinematografią III Rzeszy. Znalazło się na niej łącznie 280 aktorów, 227 aktorek, 78 scenarzystów, 18 scenarzystek i 35 reżyserów[5]. Wśród nich byli:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Ernst Klee: Das Kulturlexikon zum Dritten Reich: Wer war was vor und nach 1945. Frankfurt: 2007, s. 5. OCLC 608528630. (niem.).
  2. Fred K. Frieberg: Handbuch Deutsche Musiker 1933–1945 CD-Rom-Lexikon. Kiel: 2004, s. 5180. OCLC 179850217. (niem.).
  3. "Rozmowy przy stole", Wyd. Charyzma 1996, str. 303, ISBN 83-85820-02-7
  4. Ernst Klee: Das Kulturlexikon zum Dritten Reich: Wer war was vor und nach 1945. Frankfurt: 2007, s. 227. OCLC 608528630. (niem.).
  5. Oliver Rathkolb: Führertreu und gottbegnadet. Künstlereliten im Dritten Reich. Wiedeń: 1991, s. 178. ISBN 978-3-215-07490-5. OCLC 25369561. (niem.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Oliver Rathkolb: Führertreu und gottbegnadet. Künstlereliten im Dritten Reich. Österreichischer Bundesverlag, Wiedeń, 1991.
  • Jürgen Hillesheim, Elisabeth Michael: Lexikon nationalsozialistischer Dichter, Königshausen & Neumann, Berlin, 1993.