Przejdź do zawartości

Galette des rois

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Współczesne ciasto Trzech Króli
Gâteau des rois

Ciasto Trzech Króli, fr. galette des rois – ciasto pieczone we Francji z okazji święta Objawienia Pańskiego (czyli święta Trzech Króli), 6 stycznia. Tradycja dzielenia się ciastem 6 stycznia celebrowana jest przez 85% populacji[1].

Ciasto

[edytuj | edytuj kod]
Fèves – figurki w kształcie lamp umieszczane w cieście Trzech Króli

We Francji stosowane są dwa różne przepisy, zależnie od regionu. Na północy kraju, w tym w Paryżu, króluje ciasto francuskie (pâte feuilletée), nadziewane masą migdałową (frangipane). Na południu popularne jest ciasto drożdżowe, ułożone na kształt złączonych bułek z kandyzowanymi rodzynkami w środku oraz skórką pomarańczową lub cytrynową. 70% francuskich smakoszy ciasta preferuje ciasto „francuskie” z masą migdałową, 11% ciasto drożdżowe (brioche des rois), a 8% ciasto z masą jabłkową[1].

Rodzaje ciasta

[edytuj | edytuj kod]
  • galette de rois traditionnelle (lub galette de Pithiviers) – tradycyjne, z ciasta francuskiego, nadziewane masą migdałową
  • galette de Besançon lub galette comtoise – wschód Francji, z ciasta parzonego i cukru, bez innych dodatków
  • gâteau des rois – południe Francji, z ciasta drożdżowego, nadziewane kandyzowanymi owocami[2][3]

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Zwyczaj konsumpcji specjalnie na tę okazję przygotowanego ciasta sięga XIV wieku[4]. Tradycyjnie w każdym cieście znajdowało się ziarno bobu (fève) i osoba, która odkrywała w swoim kawałku ciasta owo ziarno, stawała się „królem” (lub „królową”), i nosiła przygotowaną specjalnie na tę okazję koronę. Zwyczaj koronowania wywodzi się z XV wieku[5]. Tradycyjnie ciasto dzielono na tyle części, ilu było uczestników uczty, zostawiając jeden kawałek, zwany part du pauvre, przeznaczony dla pierwszego biedaka, który przekroczył progi domu[6]. Z czasem ziarna zastąpiono figurkami i tak pod koniec XVIII wieku w ciastach pojawiły się figurki porcelanowe, przedstawiające postać Dzieciątka Jezus. Ciasto Trzech Króli zjadano również na dworze królewskim, a kobieta, która znalazła ziarno bobu, zostawała na jeden dzień królową Francji i miała prawo do jednego życzenia spełnianego przez króla (grâces et gentillesse). Zwyczaj ten zlikwidował Ludwik XIV[6]. Z powodu klęski głodu w 1711 r. na pewien czas zabroniono wypiekania ciasta – mąka miała być używana jedynie do pieczenia chleba[3]. Podczas rewolucji francuskiej nazwę samego ciasta zmieniono na „ciasto równości” (la galette d'égalité[4]). Figurki lub bób zastąpiono wówczas porcelanową czapką frygijską. Obecnie kształt figurki zależy od wyobraźni piekarza, a sam przedmiot jest często kolekcjonowany[6] (nazwa kolekcjonera takich zabawek to w języku francuskim fabophile). Zwyczajowi temu przypisuje się korzenie w tradycjach starożytnego Rzymu, a konkretnie w Saturnaliach[7].

Konsumpcja

[edytuj | edytuj kod]
Podział Francji według rodzajów ciasta na Trzech Króli. ciemnozielony – galette 100% , zielony – galette między 50 a 75%, ciemnopomarańczowy – gâteau des rois 100%, jasnopomarańczowy – gâteau 50-75%[8]

Konsumpcja galette des rois jest wydarzeniem rodzinnym lub towarzyskim i obecnie nie jest postrzegana jako ceremoniał religijny[5]. Według badań 43% spożywa to ciasto ze względów towarzyskich; 9% nawet 6 razy do roku. Aż 69% oszukuje przy szukaniu ukrytego ziarna, by korona przypadła najmłodszym[1]. Tradycyjnie najmłodsze dziecko wchodzi pod stół, gdzie w niewidoczny sposób wskazuje, kto będzie kroił ciasto[6] i kto dostanie następny kawałek[3]. Co roku wielka galette, o średnicy 1,2 m dla 150 osób jest wręczana prezydentowi Francji[6].

Galeria i materiały wideo

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Plus de 8 Français sur 10 fêtent l'Epiphanie. ladepeche.fr, 2014-12-12. [dostęp 2018-01-03]. (fr.).
  2. Il est venu... le temps des galettes !. Ministère de l'agriculture et de l'alimentation, 2017-01-05. [dostęp 2018-01-03]. (fr.).
  3. a b c La Galette des Rois: the French King Cake. [w:] French Food in the USA [on-line]. 2015-05-05. [dostęp 2018-01-03].
  4. a b La Galette des Rois (King’s Cake). [w:] Anglophne-direct [on-line]. [dostęp 2018-01-03].
  5. a b L'histoire de la galette des rois et de la fève. [w:] L'Express [on-line]. 2015-01-06. [dostęp 2018-01-03].
  6. a b c d e The galette des rois, a very French tradition. [w:] Ambafrance [on-line]. [dostęp 2018-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  7. Mercure du Departement de la Roer, vol. 4, Schmitz, DuMont-Schauberg, 1813, s. 570.
  8. Jean-Laurent Cassely: La carte de France des mangeurs de galette à la frangipane et des amateurs de gâteau des rois. [w:] Slate.fr [on-line]. 2015-012-15. [dostęp 2018-01-03].