Fulacht fiadh
Fulachta fiadh (wym. fulacht fija, irl. fulacht fiadh lub fulacht fian, l.mn. fulachtaí fia, w starszych tekstach także fulachta fiadh). W Anglii, Walii, Szkocji i na Wyspie Man zwane burn mounds. W Szwecji znane pod nazwą "Skaervstenshoagar". Rodzaj stanowiska archeologicznego w Irlandii.
W Irlandii zarejestrowano ponad 4500 przykładów fulachta fiadh i są jednymi z najczęściej spotykanych rodzajów stanowisk archeologicznych na wyspie. W samym Hrabstwie Cork zarejestrowano ich ponad 2000.
Konstrukcja
[edytuj | edytuj kod]Fulacht fiadh przybierają bardzo rozmaite formy hałdy przepalonych kamieni wymieszanych z węglem drzewnym i popiołem od okrągłych w planie, przez owalne, "gruszkowate", "podkowiaste" po nieregularne formy. Czasem w pobliżu fulachtaí fia rejestrowane są inne pozostałości osadnictwa.
Typowy fulacht fiadh składa się z trzech części:
- hałdy przepalonych kamieni pozostałych po procesie gotowania wody;
- paleniska lub palenisk, gdzie kamienie były rozgrzewane;
- “koryta”, ang. trough, skonstruowanego z desek drewnianych, kamieni lub plecionki z gałęzi w którym podgrzewano wodę. Czasami pod hałdą znajdowano kilka tego typu obiektów.
Fulachtaí fia położone są z reguły w pobliżu naturalnych zbiorników wodnych (strumieni, rzek) i na terenach podmokłych. Stwierdzono, że wiele z fulachtaí fia było użytkowane wtórnie.
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Irlandzkie fulacht oznacza jamę przeznaczoną do gotowania, natomiast fiadh jest przymiotnikiem od słowa “jeleń” lub “dzicz”.[1]
Datowanie
[edytuj | edytuj kod]Badania, przeprowadzone metodą datowania radiowęglowego 14C, wykazały, iż większość z nich pochodzi z okresu ok. 1500-500 BC[2], lecz znane są przykłady datowane na neolit[3].
Przeznaczenie
[edytuj | edytuj kod]Istnieje kilka teorii dotyczących funkcji fulachtaí fia. Jedna z nich mówi o miejscu przeznaczonym do gotowania, gdzie wodę doprowadzano wysokich temperatur. Wspomina się też, iż nagrzana woda mogła służyć do kąpieli, prania ubrań lub podczas procesów farbowania tkanin i wyprawiania skór. Nakrycie konstrukcji prowizorycznym dachem, mogło również służyć jako rodzaj sauny. Niewykluczone, że fulachtaí fia mogły spełniać wszystkie ww funkcje, wymagające gorącej wody.
W roku 2007 wysunięto nową teorię, sugerującą jakoby fulachtaí fia służyły do produkcji piwa. Do podgrzanej wody (do temp. ok. 65°C) wrzucano jęczmień i po ok. 45 minutach przelewano roztwór do oddzielnych naczyń, dodając drożdże oraz zioła i pozostawiając płyn do fermentacji. [4][5]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ó’Drisceóil, "Burnt mounds: Cooking or bathing?", Antiquity, ss.671-80
- ↑ Brinley, Lanting, "The dating of fulachta fiadh", Burned Offerings, 1990, Wordwell, ss.55-56.
- ↑ Mayo Archaeology 15 of Travels in Time
- ↑ BreakingNews.ie - Ancient monument may have been Bronze Age brewery. [dostęp 2008-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-04)].
- ↑ Kopia artykułu z Archeology Ireland, opisującego eksperyment.