Etnografia muzyczna

Etnografia muzyczna (etnomuzykologia) – dziedzina nauki zajmująca się badaniami nad muzyką tradycyjną, oraz muzyką cywilizacji pozaeuropejskich. Głównymi zadaniami etnomuzykologii są badania struktury muzycznej utworów oraz kontekstów, w których utwory są wykonywane. Etnomuzykologia jest dziedziną pośrednią pomiędzy muzykologią a etnologią.

Historia

Historia pojęcia

Podstawy istnienia dyscypliny stworzył Guido Adler, wyznaczając w subdyscyplinę muzykologii porównawczej (niem. Vergleichende Musikwissenschaft, ang. comparative musicology). Jej głównym zadaniem było porównywać różne kultury muzyczne. Nauka ta miała formę gabinetową, polegała na porównywaniu zebranych już wcześniej materiałów etnograficznych. W kolejnych dziesięcioleciach stosowano nazwę Musikalische Völkerkunde, Musikethnologie – nauka o muzyce ludowej, etnologia muzyczna. Pierwszą osobą która zaproponowała nazwę etno-muzykologia w latach 50. był polski muzykolog Łucjan Kamieński. Następnie ukazał się artykuł Jaapa Kunsta określającą już stałą nazwę tej dziedziny. W języku naukowym są również inne nazwy pokrewne jak etnografia muzyczna czy folklorystyka muzyczna. Rozwinięciem zakresu badań etnomuzykologicznych jest kolejny etap jej rozwoju, gdzie funkcjonuje już pod nazwą antropologia muzyki.

Historia dyscypliny

Początki badań nad muzyką etniczną można już zauważyć w XIX wieku, kiedy w Europie rozpoczynały się badania nad kulturą ludową. Zbieranie muzyki ludowej odbywało się w sposób nieuporządkowany i prowadzone było przez amatorów. Ważnym dokumentem, który zmienił sposób badań są instrukcje dla zbieraczy folkloru autorstwa Johanna Gottfrieda Herdera. W Polsce z okresu przed akademickiego szczególnie wartościowe są zbiory O. Kolberga. Początki dziedziny naukowej przypadają na przełom XIX i XX wieku. W tym czasie Guido Adler wyznaczył jedną z dziedzin muzykologii: Muzykologię porównawczą. Polegała ona na zebraniu materiałów etnograficznych ich klasyfikacji i kategoryzacji. Porównywanie dotyczyło różnych kategorii muzycznych jak rytm, skala, ambitus, modus. Znani badacze muzyki tradycyjnej z początku XX wieku to Béla Bartók, Zoltán Kodály, Alan Lomax, Constantin Brăiloiu, Vinko Žganec, Franjo Kuhač, Carl Stumpf, Erich von Hornbostel, Curt Sachs, Hugh Tracey i Alexander J. Ellis.

W tym właśnie okresie powstaje m.in. klasyfikacja melodii węgierskich Bartóka, ewolucjonistyczna historia instrumentów muzycznych Sachsa, oraz pierwsza klasyfikacja instrumentów muzycznych autorstwa Hornbostela-Sachsa. Związek etnomuzykologii z antropologią widać w trakcie przełomów paradygmatycznych. Nauka o muzyce etnicznej inspirowała się zdobyczami funkcjonalizmu, strukturalizm oraz językoznawstwa. Wynikiem powstania tych kierunków w antropologii kulturowej są badania nad muzyką w kontekście całej struktury społecznej. Z językoznawstwa przejęto dwie perspektywy badań języka muzycznego metodą synchroniczną i diachroniczną.

Zwrotem w badaniach nad muzyką tradycyjną jest praca Johna Blackinga z 1964, o muzyce Vendów. W publikacji pojawia się koncepcja badań nad kulturą muzyczną jako całością, to znaczy uwzględniając wszystkie dziedziny życia związane z muzykalnością człowieka. Otwiera to pole działania dla antropologii muzyki.

Postmodernizm przyniósł badania kognitywne, których przedstawicielami są Paul Berliner, Hugo Zemp, Steven Feld, Anthony Seeger. Prace z nurtu etnomuzykologii kognitywnej dotyczą badań nad klasyfikacją i rozumieniem muzyki przez wykonawców.

Do najważniejszych osiągnięć w etnomuzykologii należy wprowadzenie obserwacji uczestniczącej, w której poznajemy bezpośrednio perspektywę wykonawcy. Etnomuzykolodzy dążą do uczestnictwa w badanej kulturze muzycznej. Kluczem jest poznanie nie tylko teorii, ale i praktyki muzycznej.

Etnomuzykologia wyróżnia się spośród innych nauk o muzyce przez panujące wśród badaczy przekonanie, iż muzyka zawsze musi być rozpatrywana jako element kultury, jako produkt społeczny (etnomuzykologia oznacza badania muzyki w kulturze).

Działy

Etnografia muzyczna

Obejmuje badania terenowe, celem tej dziedziny jest zbieranie materiałów muzycznych, tworzeniu transkrypcji, by w dalszej perspektywie tworzyć kategoryzacje materiałów w celach porównawczych.

Etnomuzykologia

Zajmuje się badaniami muzyki w perspektywie lokalnej. Całością kultury muzycznej dotyczącej danej grupy etnicznej.

Antropologia muzyki

Celem jej jest tworzenie ogólnych teorii dotyczących kultury muzycznej człowieka.

ICTM

Badaczy muzyki tradycyjnej skupia The International Council for Traditional Music. Jej członkami są naukowcy z całego świata. Stowarzyszenie ma charakter organizacji non-profit (NGO).

Badania w Polsce

Badaniami etnomuzykologicznymi zajmują się w Polsce zarówno pracownicy uniwersyteccy, jak i hobbyści, zainteresowani zbieraniem twórczości ludowej. Oprócz badań terenowych i gabinetowych nad muzyką tradycyjną, wiele osób zagłębia się w praktykę wykonawczą biorąc udział jako aktywny uczestnik w badanej kulturze muzycznej (bi-musicality).

Dziedzina uniwersytecka

Etnomuzykologia jest wykładana jako przedmiot w każdej placówce naukowej muzykologii oraz w akademiach muzycznych. W Polsce obecnie można podjąć podyplomowe studia etnomuzykologiczne na Uniwersytecie Warszawskim.

Etnomuzykologia jest kierunkiem studiów uniwersyteckich w krajach anglosaskich (USA i UK).

Linki zewnętrzne

• http://ethnomusicologyreview.ucla.edu/