Dywizjon I/145
I/145 Polski Dywizjon Myśliwski Warszawski [1] (fr. Groupe de Chasse Polonaise de Varsovie, GC I/145) - pododdział lotnictwa myśliwskiego Polskich Sił Powietrznych we Francji.
Lotnictwo myśliwskie we Francji
W grudniu 1939 francuskie Ministerstwo Lotnictwa zezwoliło na organizację, na terytorium republiki, czterech polskich dywizjonów myśliwskich:
- I Dywizjonu Myśliwskiego Warszawskiego - ppłk pil. Leopold Pamuła
- II Dywizjonu Myśliwskiego Krakowsko-Poznańskiego - mjr pil. Mieczysław Mümler
- III Dywizjonu Myśliwskiego Dęblińskiego - mjr pil. Józef Kępiński
- IV Dywizjonu Myśliwskiego - mjr dypl. pil. Eugeniusz Wyrwicki
Formowanie jednostki
Formowanie III Dywizjonu Myśliwskiego Dęblińskiego rozpoczęto na lotnisku Bron pod Lyonem. W pierwszej dekadzie lutego 1940 zapadła decyzja o skierowaniu dywizjonu do Finlandii, w składzie brytyjsko-francuskiego korpusu ekspedycyjnego. Jednostka miała wziąć udział w wojnie zimowej, toczącej się od 30 listopada 1939 pomiędzy ZSRR, a Finladią. Z tego powodu jednostkę nazywano nieoficjalnie "Dywizjonem Fińskim". Dywizjon otrzymał samoloty Morane-Saulnier MS.406. W marcu jednostka rozpoczęła szkolenie na kilku samolotach Caudron CR.714, w które miała zostać uzbrojona po przybyciu do Finlandii. 12 marca 1940 Finlandia zawarła rozejm z ZSRR. Decyzja o skierowaniu polskiego dywizjonu stała się nieaktualna.
6 kwietnia 1940 francuskie Ministerstwo Lotnictwa wydało oficjalny rozkaz o sformowaniu Groupe de Chasse Polonaise de Varsovie. W tym czasie jedynym zorganizowanym pododdziałem Polskich Sił Powietrznych był III Dywizjon Myśliwski Dębliński. W związku z powyższym został on przemianowany na I/145 Polski Dywizjon Myśliwski Warszawski [2] i ponownie przezbrojony w samoloty MS.406. Do końca kwietnia dywizjon otrzymał 20 maszyn i został włączony do służby operacyjnej z zadaniem obrony rejonu Lyonu.
Udział w kampanii francuskiej
10 maja rozpoczęła się kampania francuska 1940. Tego dnia lotnisko Bron było dwukrotnie atakowane przez Luftwaffe. Dywizjon nie poniósł strat, ale przeniesiony został na lotnisko Mions. 12 maja francuskie Ministerstwo Lotnictwa zdecydowało o wyposażeniu polskiej jednostki w samoloty Caudron CR.714. Osiem tych samolotów znajdowało się w bazie Bron, a pozostałych 28 maszyn na lotnisku Villacoublay pod Paryżem. 18 maja piloci dywizjonu samolotem transportowym udali się na lotnisko Villacoublay, z którego odebrali przydzielone im Caudrony. Następnego dnia, na lotnisku Bron, wskutek awarii silnika, doszło do katastrofy jednego z nowych Caudronów. W katastrofie zginął ppor. pil. Witold Dobrzyński. Polski dywizjon był jedyną jednostką wyposażoną w samoloty Caudron CR.714. 27 maja jednostka zakończyła szkolenie i podporządkowana została dowódcy 21 Zgrupowania Myśliwskiego. 2 czerwca dywizjon przebazowany został na lotnisko Dreux, 80 km na zachód od Paryża.
3 czerwca klucz w składzie: mjr de Marmier (dowódca), por. Czerwiński i ppor. Żukowski zaatakował trzy bombowce He 111. Polscy oficerowie zestrzelili na pewno dwie maszyny.
W tym samym czasie zapadła decyzja o zorganizowaniu klucza myśliwskiego przeznaczonego do obrony siedziby polskich władz państwowych (Rządu i Rady Narodowej) w Angers. Do składu klucza skierowanych zostało czterech pilotów: por. Robert Janota (dowódca), plut. Antoni Siudak, plut. Marian Wędzik i kpr. Jerzy Zieliński oraz plut. pil. Bronisław Malinowski i mechanicy z bazy Bron, a także plut. pil. Ludwik Lech z Klucza Kominowego kapitana Kazimierza Kuziana. Nowo powstały pododdział otrzymał cztery samoloty Bloch MB.152.
5 czerwca I eskadra współdziałała z GC I/1 majora Robilon, operując z lotniska Bretigny. Następnego dnia powróciła do Dreux.
8 czerwca pięciosamolotowy klucz pod dowództwem mjr. Kępińskiego w czasie patrolowania rejonu Rouen zaatakował około dwadzieścia Me 109. Ppor. Główczyński prawdopodobnie zestrzelił jedną maszynę wroga. Straty własne: jeden uszkodzony Caudron.
9 czerwca dywizjon przebazował się na lotnisko Berney, około 50 kilometrów na południowy zachód od Rouen, na którym stacjonowały już dwa dywizjony francuskie: GC II/10 i GC III/10. Około godz. 14.00 dywizjon pod dowództwem mjr. Kępińskiego wystartował na patrol. Około godz. 15.00, w drodze powrotnej, nad miejscowością Vernon dywizjon zaatakował grupę około 25 Do 17 osłanianą przez około 20 Me 109. Ppor. Główczyński i kpr. Parafiński zestrzelili na pewno po jednym Me 109, a kpt. Wczelik jednego Do 17. Wspólne zwycięstwo nad jednym Me 109 odnieśli ppor. Godlewski i kpr. Zaniewski. W walce zginęli: por. Jan Obuchowski, ppor. Lech Lachowicki-Czechowicz i kpr. Edward Uchto. Ranny został por. Julian Kowalski. Mjr Józef Kępiński oraz podporucznicy: Jerzy Godlewski, Bronisław Skibiński i Jerzy Czerniak zmuszeni byli lądować w przygodnym terenie. Łącznie dywizjon stracił czterech pilotów i siedem samolotów.
10 czerwca rano dywizjon przegrupował się z powrotem na lotnisko Dreux. Rzut powietrzny liczący 12 samolotów pod dowództwem mjr. de Marmier, w trakcie lotu do Dreux, zaatakował 15 Do 17 w osłonie około dziesięciu Me 109. Ppor. Jerzy Czerniak zestrzelił na pewno dwa Dorniery, a ppor. Aleksander Żukowski i por. Tadeusz Czerwiński po jednym Do 17. Straty własne: jeden pilot - ciężko ranny dowódca dywizjonu szczęśliwie wylądował w przygodnym terenie i cztery samoloty, w tym jeden zniszczony, a pozostałe uszkodzone.
11 czerwca dywizjon wycofany został na lotnisko Sermaize, około 15 kilometrów na południowy zachód od Etamps, a dwa dni później na lotnisko w Châteauroux, gdzie otrzymał kilka samolotów Bloch MB.152. Dowództwo nad jednostką objął kpt. pil. Piotr Łaguna.
17 czerwca dywizjon skierowany został do Rochefort. Ośmiu pilotów pod dowództwem kpt. Wczelika przydzielonych zostało do GC I/1, a kolejnych ośmiu pod dowództwem por. Wilczewskiego do GC I/8. Oba francuskie dywizjony uzbrojone były w samoloty Dewoitine D.520.
18 czerwca klucz w składzie: st. chor. Delagay (dowódca), kpt. Wczelik i plut. Markiewicz zestrzelił samotnego He 111. Była to ostatnia walka powietrzna stoczona w kampanii francuskiej 1940.
Ewakuacja do Wielkiej Brytanii
19 czerwca personel dywizjonu przewieziony został samochodami do portu La Rochelle, z którego w nocy odpłynął do Anglii.
Tradycje GC I/145 kontynuował 302 Dywizjon Myśliwski Poznański, w którego pierwszym składzie znaleźli się kapitanowie Piotr Łaguna, Antoni Wczelik i Adam Jaworski, porucznicy Tadeusz Czerwiński, Julian Kowalski, podporucznicy Jerzy Czerniak, Czesław Główczyński i Aleksander Żukowski oraz plutonowi Antoni Markiewicz, Edward Paterek, Jan Palak, Antoni Siudak i Marian Wędzik.
Tradycje
19 maja 1993 dziedzictwo tradycji I/145 Polskiego Dywizjonu Myśliwskiego Warszawskiego przyjął 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego "Warszawa" w Mińsku Mazowieckim [3].
Obecnie na terenie bazy lotniczej BA 721 Rochefort-Saint Agnant, leżącej w Rochefort (Charente-Maritime) i Saint-Agnant, znajduje się pomnik Dywizjonu zaprojektowany przez Jerzego Tepera.
Personel dywizjonu
- dowódca - mjr pil. Józef Kępiński (CWL Nr 1 Dęblin, ciężko ranny 10 VI 1940)
- zastępca dowódcy - kpt. pil. Piotr Łaguna († 27 VI 1941)
- doradca francuski - mjr pil. Pomier de Marmier (właściwie: Lionel Alexandre Pierre de Marmier)
- oficer techniczny - kpt. inż. Adam Jaworski
|
I eskadra
|
II eskadra
|
W nawiasach podano przydział służbowy pilota we wrześniu 1939 oraz datę jego śmierci.
- em - eskadra myśliwska
- esk. trening. 3 plot. - Eskadra Treningowa 3 Pułku Lotniczego w Poznaniu
- CWL Nr 1 - Centrum Wyszkolenia Lotnictwa Nr 1 w Dęblinie
- SPL - Szkoła Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie
- SPM - Szkoła Pilotażu Myśliwskiego w Ułężu
- ↑ Jednostka była pierwszym polskim, a 145 francuskim dywizjonem myśliwskim.
- ↑ Jednocześnie dotychczasowy I Dywizjon Myśliwski Warszawski przemianowany został na III Dywizjon Myśliwski Dębliński.
- ↑ Decyzja Nr 26/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 kwietnia 1993 roku, Dz. Roz. MON z 1993, poz. 20.
- ↑ We wspomnieniach i opracowaniach Wacława Króla występuje jako Aleksy Żukowski.
Bibliografia
- Wacław Król, Polskie skrzydła nad Francją, Wydawnictwo "Książka i Wiedza", Warszawa 1986, wyd. I, ISBN 83-05-11473-2.