Deodoro (1898)
 „Deodoro” w 1907-1908 | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia |
Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée w La Seyne-sur-Mer |
| Położenie stępki |
1896 |
| Wodowanie |
18 czerwca 1898 |
 Marinha do Brasil
| |
| Nazwa |
Deodoro |
| Wejście do służby |
1899 |
| Wycofanie ze służby |
19 kwietnia 1924 |
 Armada de México
| |
| Nazwa |
Anáhuac |
| Wejście do służby |
29 kwietnia 1924 |
| Wycofanie ze służby |
1938 |
| Los okrętu |
złomowany w 1940 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
3162 t normalna |
| Długość |
83,6 m |
| Szerokość |
14,4 m |
| Zanurzenie |
4,4 m |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe o łącznej mocy 3400 KM, 8 kotłów, 2 śruby | |
| Prędkość |
14 węzłów |
| Zasięg |
1440 Mm przy 7,5 w |
| Uzbrojenie | |
| 2 działa 240 mm L/40 (2×I) 4 działa 120 mm L/50 (4×I) 6 dział 57 mm (6×I) 2 działka 37 mm (2×I) 2 km 7 mm 2 wt 457 mm | |
| Załoga |
200 |
Deodoro, następnie Anáhuac – brazylijski, następnie meksykański pancernik obrony wybrzeża z końca XIX i początku XX wieku, zbudowany we Francji. Był głównym okrętem składającego się z dwóch jednostek typu Deodoro. W okresie międzywojennym sprzedany do Meksyku, służył do 1938 roku w marynarce Meksyku pod nazwą „Anáhuac”.
Wyporność okrętu wynosiła 3162 tony. Uzbrojenie obejmowało dwa działa kalibru 240 mm w dwóch wieżach, cztery działa kalibru 120 mm i lżejszą artylerię. Napędzały go maszyny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości 14 węzłów.
Projekt i budowa
[edytuj | edytuj kod]
Pod koniec XIX wieku marynarka Brazylii posiadała dwa pancerniki zbudowane w latach 80. oraz kilka mniejszych i starszych pancerników obrony wybrzeża[1]. W latach 1893–94 marynarka Brazylii prowadziła bunt antyrządowy, w związku z czym jej późniejsze finansowanie stało się ograniczone[2]. W połowie lat 90. XIX wieku z dużych okrętów artyleryjskich zamówiono dla niej jedynie dwa pancerniki obrony wybrzeża i jeden krążownik[2].
Pancerniki obrony wybrzeża zamówiono we francuskiej stoczni Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée (FCM) w La Seyne-sur-Mer [2]. Projekt był wzorowany na francuskich pancernikach obrony wybrzeża typu Valmy (Jemmapes), lecz pomniejszony[2].
Stępkę pod budowę pierwszego okrętu położono w 1896 roku[2]. Pierwotnie miał nosić nazwę „Ypiranga”, zmienioną 12 grudnia 1896 roku na „Marechal Deodoro” (marszałek Deodoro, na cześć pierwszego prezydenta republikańskiej Brazylii)[3]. Okręt został formalnie zamówiony 30 grudnia 1896 roku[4]. Uroczyste wodowanie miało miejsce 18 czerwca 1898 roku[a]. Matką chrzestną podczas wodowania była panna Jouve, córka konsula Brazylii w Tulonie[5]. Nazwę okrętu następnie skrócono ostatecznie do „Deodoro”[3]. 2 sierpnia 1899 roku rozpoczęto odbiorcze próby maszyn, a 26 sierpnia artylerii[6]. Okręt został odebrany pod koniec roku i wypłynął do Brazylii 13 grudnia 1899 roku[7][b].
Opis
[edytuj | edytuj kod]
Kadłub był stalowy, podzielony grodziami na 17 głównych poprzecznych przedziałów wodoszczelnych[8]. Pewną ochronę przeciw przebiciom w części podwodnej zapewniały koferdamy wzdłuż burt wewnątrz kadłuba[8]. Kadłub miał dno podwójne, wykorzystywane jako zbiorniki wody kotłowej i balastowe[8].
Wyporność normalna wynosiła 3162 tony angielskie, a pełna 3350 ton[c]. Długość całkowita wynosiła 83,6 m, a między pionami 81,5 m[8]. Szerokość wynosiła 14,4 m, a największe zanurzenie na rufie 4,4 m[8].
Uzbrojenie
[edytuj | edytuj kod]Uzbrojenie główne składało się z dwóch armat kalibru 240 mm, umieszczonych w wieżach na dziobie i rufie. Istnieją jednak rozbieżności w publikacjach w zakresie modelu dział zastosowanych na okrętach: Schneidera o długości lufy L/40 (40 kalibrów), Armstronga Pattern D L/40, albo Armstronga L/45[d]. Działa Armstronga L/40 strzelały pociskami o masie 160 kg[9].
Artylerię średnią stanowiły cztery działa szybkostrzelne kalibru 120 mm umieszczone w kazamatach w narożnikach nadbudówki[10]. Początkowo były to armaty Schneidera o długości lufy L/50, wkrótce po wejściu do służby wymienione na brytyjskie Armstronga o tej samej długości lufy[10]. Uzupełniało je sześć szybkostrzelnych dział kalibru 57 mm Nordenfelta, ustawionych na pokładzie nadbudówki z tarczami ochronnymi[11]. Rocznik floty z 1937 roku wskazywał już tylko cztery takie działa[12]. Lekkie uzbrojenie tworzyły dwa działa kalibru 37 mm Vickers na marsach bojowych i dwa karabiny maszynowe Hotchkiss kalibru 7 mm[11].
Okręty miały dwie podwodne wyrzutnie torped kalibru 450 mm z zapasem sześciu torped[e]. Wyrzutnie torped zdemontowano w 1917 roku[13].
Opancerzenie
[edytuj | edytuj kod]Opancerzenie burt stanowił pas pancerny ze stali niklowej Harveya o grubości do 350 mm na śródokręciu, zmniejszającej się do 105 mm na dziobie i rufie[8]. Na dolnej krawędzi grubość pasa zmniejszała się do 150 mm[8]. Pas miał wysokość 1,7 m i sięgał na 1 m poniżej konstrukcyjnej linii wodnej[8]. Oparty był na drewnianej podkładce grubości 100-120 mm[8]. Pokład pancerny ze skosami bocznymi miał grubość 45 mm, z dwóch warstw[8].
Wieże artylerii głównej miały pancerz do 200 mm[8]. Kazamaty artylerii średniej były chronione przez pancerz grubości 52 mm i dwie warstwy stali konstrukcyjnej, łącznie grubości 76 mm[11]. Ponadto stanowisko dowodzenia było chronione pancerzem 125 mm[8].
Napęd
[edytuj | edytuj kod]Napęd stanowiły dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, rozwijające moc indykowaną 3400 hp[14]. Napędzały dwie czteropłatowe śruby o średnicy 320 cm[11]. Były zasilane w parę przez osiem kotłów wodnorurkowych firmy Lagrafel d′Allest, rozdzielonych na cztery grupy po dwa kotły[11]. W 1915 roku zostały one wymienione na cztery kotły systemu Babcock & Wilcox[15]. Zapas paliwa wynosił 240 ton węgla[11]. W Meksyku kotły zostały dostosowane do paliwa płynnego, którego zapas zwiększono do 440 ton[13].
Prędkość kontraktowa wynosiła 14 węzłów[11]. Prędkość maksymalna na próbach odbiorczych wyniosła 14,952 węzłów przy wyporności 3082 t[6]. Według monografii, spotykane informacje o prędkości 15 węzłów nie mają potwierdzenia w źródłach brazylijskich (ewentualnie może była ona osiągana po wymianie kotłów)[16]. Zasięg wynosił pierwotnie 1440 mil morskich przy prędkości 7,5 w[f].
Służba
[edytuj | edytuj kod]Marynarka Brazylii
[edytuj | edytuj kod]Pierwszym dowódcą „Deodoro” został komandor por. João Batista das Neves[3]. Okręt przypłynął z Francji do Rio de Janeiro w Brazylii 18 lutego 1900 roku, zmagając się po drodze ze sztormową pogodą, którą zniósł dobrze[17]. 24 lutego był wizytowany przez prezydenta Brazylii[17]. W listopadzie 1904 roku artyleria pancernika posłużyła do stłumienia buntu w szkole wojskowej w Praia Vermelha; jego dowódcą był wówczas kmdr Francisco Marques Pereira e Souza[3]. W styczniu 1908 roku wraz z okrętem bliźniaczym „Floriano” reprezentował marynarkę brazylijską podczas wizyty w Rio de Janeiro amerykańskiej Wielkiej Białej Floty[g].
22 listopada 1910 roku wieczorem „Deodoro” dołączył do okrętów w Rio de Janeiro pod przewodnictwem pancernika „Minas Geraes”, których marynarze zbuntowali się przeciw złemu traktowaniu i stosowaniu kar cielesnych, mającemu głównie podłoże rasowe[18]. Okręty ostrzeliwały incydentalnie brzeg, a bunt zakończył się częściowym uwzględnieniem postulatów i ogłoszeniem abolicji wobec buntowników 25 listopada[h]. Okręt brał udział w manewrach floty, między innymi w największych manewrach brazylijskich 28 września – 5 października 1913 roku oraz kolejnych w styczniu – lutym 1914 roku[15]. Wraz z bliźniaczym „Floriano” tworzył 2. Eskadrę floty (2a Divisão Naval)[15].
Podczas I wojny światowej, od 1916 roku „Deodoro” był okrętem flagowym Floty Północnej (Força Naval de Norte), ochraniającej ujście Amazonki[13].
W kwietniu 1924 roku „Deodoro” został sprzedany Meksykowi za 8 miliardów reali, co umożliwiło zamówienie we Włoszech okrętu podwodnego „Humaitá”[13]. 19 kwietnia 1924 roku został wycofany ze służby brazylijskiej[2].
Marynarka Meksyku
[edytuj | edytuj kod]
16 kwietnia 1924 roku pancernik został objęty przez meksykańską załogę, a 29 kwietnia podniesiono na nim banderę meksykańską[13]. Otrzymał nazwę „Anáhuac” od miasta w Teksasie, upamiętniającą starcia z Teksańczykami w 1835 roku[13]. Po dokowaniu w Rio de Janeiro, okręt dopłynął do swojej bazy w Veracruz w Meksyku 15 lipca 1924 roku[13].
„Anáhuac” był największą jednostką marynarki Meksyku i jedyną większą od kanonierek[19]. Klasyfikowany był jako krążownik (hiszp. crucero)[12]. Służył jako jednostka szkolna[13]. Jego kotły przystosowano do opalania paliwem płynnym[13]. Został wycofany ze służby w 1938 roku, po czym złomowany w 1940 roku[13].
„Anáhuac” pozostał największym pod względem wyporności okrętem bojowym w historii marynarki Meksyku aż do przejęcia niszczycieli typu Gearing w 1982 roku[i].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tak według prasy z epoki Le Yacht 1898 ↓, s. 305 i Navy & Army Illustrated 1898 ↓, s. 401 oraz Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905 1979 ↓, s. 407, natomiast Wielmożko 2012 ↓, s. 13 podaje mylnie 20 czerwca 1898.
- ↑ Wielmożko 2012 ↓, s. 13 podaje, prawdopodobnie błędnie co do roku, że okręt wszedł do służby w marynarce Brazylii 20 listopada 1898 roku.
- ↑ Wyporność według Wielmożko 2012 ↓, s. 13, z tym, że nie jest podany rodzaj ton, a wyporność 3162 t jest tam określona jako standardowa, które pojęcie wówczas jeszcze nie istniało. Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905 1979 ↓, s. 407 i Jane’s Fighting Ships 1937 ↓, s. 360 podają jako jedyną wyporność 3162 ton angielskich
- ↑ Ogólne publikacje na ogół podają jako uzbrojenie działa 9,4 cala (240 mm) Armstronga o długości lufy L/45 (Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905 1979 ↓, s. 407). Według monografii artylerii morskiej Friedman 2011 ↓ „prawdopodobnie” były to armaty 24 cm brytyjskiego eksportowego wzoru D (Pattern D) zakładów Armstronga w Elswick (EOC), o długości lufy L/40 (aczkolwiek autor ten w sekcji poświęconej Brazylii podaje długość lufy L/45 i mylny kaliber 9,2 cala). Również źródła z epoki wskazują na działa Armstronga (bez podanej długości)Le Yacht 1899 ↓, s. 598. Monograficzne opracowanie okrętów tego typu podaje z kolei działa Schneidera L/40 (Wielmożko 2012 ↓, s. 13).
- ↑ Według Wielmożko 2012 ↓, s. 15 (457 mm) i Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905 1979 ↓, s. 407 (18 cali), z tym, że torpedy 18-calowe miały rzeczywisty kaliber 450 mm (Friedman 2011 ↓, s. II/1: British torpedoes)
- ↑ Tak według Wielmożko 2012 ↓, s. 15 – zdaniem tego autora spotykany zasięg 2500 Mm przy 10 w jest zawyżony
- ↑ Wielmożko 2012 ↓, s. 16 podaje błędny rok 1907 – Wielka Biała Flota przebywała w Rio de Janeiro w styczniu 1908 (Joseph Love: The Revolt of the Whip. Stanford University Press, 2012, s. 15.).
- ↑ Wielmożko 2012 ↓, s. 16-17, z tym że błędnie podaje on okręt jako „Floriano”.
- ↑ Na podstawie Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905 1979 ↓, s. 417-418, Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946 1980 ↓, s. 414-415, Conway's All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985, s. 417-418., Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 262-264, 594-596., Jane’s Fighting Ships 2002–2003. Stephen Saunders (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2002, s. 459.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905 1979 ↓, s. 406-407.
- ↑ a b c d e f Wielmożko 2012 ↓, s. 13.
- ↑ a b c d Wielmożko 2012 ↓, s. 16.
- ↑ Lancement d’un cuirassé brésilien à Toulon. „La Croix des marins”. Nr 221, 26 czerwca 1898. (fr.).
- ↑ Le Yacht 1898 ↓, s. 305.
- ↑ a b Le Yacht 1899 ↓, s. 598.
- ↑ Flottes étrangères. „La Matin”. Nr 5773, s. 3, 14 grudnia 1899. (fr.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Wielmożko 2012 ↓, s. 14.
- ↑ Friedman 2011 ↓, s. 56, 59.
- ↑ a b Wielmożko 2012 ↓, s. 14-15.
- ↑ a b c d e f g Wielmożko 2012 ↓, s. 15.
- ↑ a b Jane’s Fighting Ships 1937 ↓, s. 360.
- ↑ a b c d e f g h i j Wielmożko 2012 ↓, s. 18.
- ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905 1979 ↓, s. 407
- ↑ a b c Wielmożko 2012 ↓, s. 17.
- ↑ Wielmożko 2012 ↓, s. 15, 17-18.
- ↑ a b Nouvelles et faits nautiques. „Le Yacht”. Nr 1151, s. 152, 31 marca 1900. (fr.).
- ↑ Zachary Morgan: Legacy of the Lash: Race and Corporal Punishment in the Brazilian Navy and the Atlantic World. Bloomington: Indiana University Press, 2014, s. 200-227. ISBN 0-253-01420-4.
- ↑ Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946 1980 ↓, s. 414-415.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Norman Friedman: Naval weapons of World War One. Seaforth Publishing, 2011. ISBN 978-1-84832-100-7. (ang.).
- H. P.. Lancement du cuirasse brésilien de 3,152 tx “Marechal Deodoro” construit par les Chantiers de la Seyne. „Le Yacht”. XXI (1059), 25 czerwca 1898. (fr.).
- H. Pétin. Essais du cuirasse brésilien “Marechal Deodoro”. „Le Yacht”. XXII (1136), 16 grudnia 1899. (fr.).
- Aleksandr Wielmożko. Pancerniki obrony wybrzeża typu „Deodoro”. „Okręty Wojenne”. Nr 2/2012. XIX (112), marzec – kwiecień 2012. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X.
- Notes and queries of service afloat and ashore. „Navy & Army Illustrated”. VI (76), s. 401, 16 lipca 1898. Hudson & Kearns.. (ang.).
- Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
- Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Jane’s Fighting Ships 1937. Francis McMurtrie (red.). Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1937. (ang.).