Przejdź do zawartości

Czapetka pachnąca

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Czapetka pachnąca
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mirtowce

Rodzina

mirtowate

Rodzaj

czapetka

Gatunek

czapetka pachnąca

Nazwa systematyczna
Syzygium aromaticum (L.) Merr. & Perry
Mem. Am. Acad. Arts & Sc. xviii. 196 (1939)
Synonimy
  • Caryophyllus aromaticus L.
  • Eugenia aromatica (L.) Baill.
  • Eugenia caryophyllata Thunb.
  • Eugenia caryophyllus (Spreng.) Bullock & S. G. Harriso[3]

Czapetka pachnąca, goździkowiec korzenny (Syzygium aromaticum) – gatunek rośliny z rodziny mirtowatych. Rośnie dziko na Molukach (Indonezja), uprawiany jest w krajach o klimacie równikowym[3]. Główne rejony uprawy to Półwysep Malajski, Zanzibar, Sri Lanka, Brazylia, Komory i Madagaskar[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Niewysokie drzewa (do 12 m wysokości) lub krzewy.
Liście
Eliptyczne, na górnej stronie ciemnozielone, na spodniej jaśniejsze. Posiadają liczne gruczołki, wytwarzające olejek goździkowy, stosowany jako przyprawa i lek[5].
Kwiaty
Zebrane po trzy różawożółte, baldachokształtne kwiatostany.
Owoc
Eliptyczna, 1–2 nasienna jagoda o purpurowym kolorze[5].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Wysuszone goździki.

Roślina przyprawowa

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Goździki.

Po wysuszeniu częściowo rozwiniętych pączków kwiatowych (Caryophylli Flos) uzyskuje się przyprawę zwaną goździkami (goździki korzenne)[5] (gatunek zaliczany był w przeszłości do rodzaju goździkowiec (Eugenia) jako E. caryophyllata). Goździki mają barwę ciemnobrunatną, powstałą w czasie suszenia. Smak mają piekący, dzięki olejkowi znajdującemu się w pąkach w ilości 15–20%. Charakterystyczny zapach daje goździkom eugenol[4]. Największym współczesnym producentem goździków jest Tanzania (wyspy Zanzibar i Pemba), następne miejsca zajmują Indonezja, Madagaskar, Sri Lanka, Kenia, Komory i Seszele. Goździki są używane jako przyprawa do kompotów, kawy, herbaty, konfitur, marynat i wyrobów cukierniczych[4]. Wchodzą również w skład licznych mieszanek przyprawowych, takich jak: ras el hanout, berbere i quatre epices[4].

Roślina lecznicza

[edytuj | edytuj kod]
Fiolka z olejkiem goździkowym.

Olejek goździkowy (eugenol, który jest silnym antyoksydantem) stosowany jest w przemyśle farmaceutycznym. Olejek goździkowy ma działanie antyseptyczne, pobudzające i rozkurczające. Goździki żuje się w stanach zapalnych gardła, jamy ustnej oraz przy bólach zębów[4]. Tego rodzaju zastosowanie medyczne goździków ma przynajmniej kilkaset lat[4].

Goździki używane są w medycynie indyjskiej Ajurweda, medycynie chińskiej i w medycynie zachodniej (ziołolecznictwo i stomatologia), w której używa się olejku goździkowego jako anodyny (środka przeciwbólowego), zwłaszcza w praktyce stomatologicznej w nagłych przypadkach bólu zębów.

W tradycji europejskiej goździki były składnikami leków na dżumę (okadzenia, pomandery), choroby głowy i żołądka oraz środków do konserwacji zwłok[4].

Goździki są także używane jako środki wiatropędne w celu zwiększenia wydzielania kwasu solnego przez żołądek i do poprawy perystaltyki przewodu pokarmowego. Goździki są również uważane za naturalne leki przeciwrobacze[6]. Olejek eteryczny stosowany jest w aromaterapii, gdy zachodzi potrzeba stymulacji i zwiększenia ciepłoty, zwłaszcza w przypadku problemów z trawieniem. Ząbki goździka pomagają także zmniejszyć ból zęba i zmniejszyć objawy związane z zakażeniem zęba z uwagi na ich właściwości antyseptyczne. Olej goździkowy zastosowany do wnęki zepsutego zęba łagodzi jego ból[7]. W związku z powyższym, olejek goździkowy i wyizolowany z niego eugenol są stosowane jako składnik wypełnień tymczasowych[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).
  3. a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
  4. a b c d e f g h Aleksander Smakosz, Historia naturalna przypraw, wyd. 1, Wrocław & Częstochowa: Pharmacopola, 2024, s. 49–66.
  5. a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  6. Phyllis Balch, James Balch, Prescription for Nutritional Healing, wyd. 3, Avery Publishing, 2000, s. 94 (ang.).
  7. Healing Power and Curative Properties of Clove. Asian Online Recipes. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-25)]. (ang.).