Przejdź do zawartości

Ariel Tartakower

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ariel Tartakower
‏אריה טרטקובר‎
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 września 1897
Brody

Data i miejsce śmierci

20 listopada 1982
Jerozolima

Zawód, zajęcie

socjolog

Tytuł naukowy

prof.

Alma Mater

Uniwersytet Wiedeński, Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie

Uczelnia

Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie

Partia

Hapoel Hacair(inne języki)

Wyznanie

judaizm

Ariel Tartakower, także Arie Tartakower (hebr. אריה טרטקובר, ang. Aryeh Tartakower, 28 września 1897 w Brodach, zm. 20 listopada 1982 w Jerozolimie) – profesor Uniwersytetu Hebrajskiego, syjonista, założyciel Histadrut, radny Rady Miejskiej w Łodzi w latach 1938–1939.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Tartakower urodził się w Brodach[1], był synem lokalnego działacza syjonistycznego i kupca – Natana Tartakowera. W młodości uczęszczał do szkoły podstawowej w Brodach, następnie edukował się w gimnazjum we Lwowie. W 1920 uzyskał tytuł doktora nauk prawnych na Uniwersytecie Wiedeńskim. Po studiach przeniósł się do Ziemi Izraela, gdzie współtworzył kibuc Kirjat Anavim. Wstąpił do syjonistycznej partii robotniczej Hapoel Hacair(inne języki), w której został członkiem komitetu centralnego. Ze względu na zachorowanie na chorobę tropikalną został zobligowany do wyjazdu z Izraela, w związku z czym wrócił do Wiednia, gdzie uzyskał w 1922 doktorat z nauk politycznych. Jego praca doktorska dotyczyła izraelskich spółdzielni rolniczych. W 1922 przeniósł się do Polski, gdzie mieszkał w Warszawie i Łodzi. W 1922 założył Syjonistyczną Partię Pracy Histadrut w Polsce oraz był jej przewodniczącym do 1939[2]. Był również sekretarzem generalnego Związku Gimnazjów Hebrajsko-Polskich w Polsce[3]. Od 1931 wykładał historię i socjologię w Instytucie Nauk Judaistycznych w Warszawie oraz był prezesem Żydowskiego Centralnego Towarzystwa Emigracyjnego „JEAS”, przewodniczącym gminy żydowskiej w Łodzi[3], członkiem komitetu hachszary im. Bera Borochowa w Łodzi[4], a w latach 1938–1939 pełnił funkcję radnego Rady Miejskiej w Łodzi[2]. W 1936 był jednym z założycieli Światowego Kongresu Żydów, a w latach 1940–1945 również jego przewodniczącym[5]. W latach 1939–1946 mieszkał w Stanach Zjednoczonych. W 1946 dokonał aliji – przybył do Jerozolimy gdzie został kierownikiem katedry socjologii na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie[3], którego został profesorem[6]. Do 1976 roku pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Pomocy Falaszom, pomagając etiopskim żydom emigrować do Izraela[7].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Zainteresowania literacko-naukowe Tartakowera skupiały się na socjologii, demografii i historii Żydów. Publikował w językach: jidysz, hebrajskim, polskim, niemieckim i angielskim. Jego artykuły ukazywały się w wielu czasopismach.

  • Toldot tenuat haovdim hayehudit, t. I–III (Historia migracji żydowskiej siły roboczej, Warszawa 1929–1931);
  • Żydzi w odrodzonej Polsce, działalność społeczna, gospodarcza, edukacyjna, kulturalna, t. I-II t., z dr. Ignacym Schiperem (Warszawa 1930–1932),
  • Batei hasefer szel hatsibur hayehudi bepolin (Szkoły w społeczności żydowskiej w Polsce, Warszawa 1933),
  • Haam hayehudi bizemanenu (Łódź 1935-1936),
  • Vegn dem mehus un di oyfgabes fun a jidisher sotsyologye (O istocie i zadaniach socjologii żydowskiej, Wilno 1935),
  • Dos yidishe emigratsye-problem under yidisher velt-kongres (Zagadnienie emigracji żydowskiej i Światowego Kongresu Żydów, Paryż 1936),
  • Jidisze imigratsye keyn kanade (Imigracja żydowska do Kanady, Wilno 1938),
  • Jidisze vanderungen (Migracje żydowskie, Warszawa 1939),
  • Jidisze emigratsye un jidishe emigratsye-politik (Emigracja żydowska i żydowska polityka emigracyjna, Wilno, 1939),
  • Jidisze vanderungen, In kamf far broyt un koved, yor sotsyale hilf-arbet fun jidiszn velt-kongres (Walka o chleb i szacunek, rok pracy pomocy społecznej Światowego Kongresu Żydów, Nowy Jork 1940),
  • Hamakhon lemadae hayahadut bevarsha (Instytut Judaistyki w Warszawie, Nowy Jork 1945),
  • Jidisze kultur in poyln tsvishn beyde velt-mlkhomes (Kultura żydowska w Polsce międzywojennej, Nowy Jork 1946),
  • Der yidisher aspekt fun iberdertsyen di daytshn (Żydowski aspekt reedukacji Niemców, Nowy Jork 1948),
  • The Jewish Refugee, z Kurtem R. Grossmannem (Żydowski uchodźca, Nowy Jork 1944),
  • Judaism and Socialism (Judaizm i socjalizm, Nowy Jork 1945),
  • Di grunt ideyen fun yidishn natsyonal-fond (Fundamentalne idee Żydowskiego Funduszu Narodowego, Nowy Jork 1952),
  • Haadam hanoded, al hahagira veal haaliya beaver uveyamenu (Wędrowiec, emigracja i imigracja dawniej i dziś, Tel Awiw, 1954),
  • Ha ḥevra hayehudit (Społeczeństwo żydowskie, Tel Awiw-Jerozolima, 1955),
  • Ha ḥevra hayerushalmit (Społeczeństwo Jerozolimskie, Tel Awiw-Jerozolima, 1959),
  • A yoyvl fun jidisher sotsyologye (Jubileusz żydowskiej socjologii, Tel Awiw 1957);
  • Megilat hahityashvut (Oświadczenie o ugodzie, Tel Awiw, 1958),
  • In Search of Home and Freedom (W poszukiwaniu domu i wolności, Londyn 1958),
  • Hahityashvut hayehudit bagola (Osiedle żydowskie za granicą, Tel Awiw, 1959),

Był jednym z redaktorów kwartalnika Gesher (Most), wydawanego przez Światowy Kongres Żydów[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Aryeh Tartakower Dead at 85, Jewish Telegraphic Agency, 30 listopada 1982 [dostęp 2021-10-11] (ang.).
  2. a b Tartakower, Arieh [online], jewishvirtuallibrary.org [dostęp 2021-10-11].
  3. a b c d Joshua Fogel, Yiddish Leksikon: ARYE TARTAKOVER (ARYEH TARTAKOWER) [online], Yiddish Leksikon, 6 października 2016 [dostęp 2021-10-11].
  4. סיפורו של קיבוץ הכשרה : הקיבוץ ע"ש ב' ברוכוב בלודז' ובנותיה : מאסף / ערוך בידי שלמה אבן שושן ; כינס ישעיהו סתוי | אבן שושן, שלמה, 1910-2004 | The National Library of Israel [online], nli.org.il [dostęp 2021-10-06] (ang.).
  5. Arieh Tartakower, Letter of Dr. Arieh Tartakower to Union of Orthodox Rabbis of America, 25 sierpnia 1941.
  6. Daniel J. Elazar, ז"ל PROF. ARIEH TARTAKOWER, „Newsletter (World Union of Jewish Studies) / ידיעון – האיגוד העולמי למדעי היהדות” (22), 1983, 11*–13*, ISSN 0334-116X [dostęp 2021-10-11].
  7. The Pittsburgh Courier from Pittsburgh, Pennsylvania on November 6, 1976 · Page 4 [online], Newspapers.com [dostęp 2021-10-11] (ang.).