Przejdź do zawartości

Aretha Franklin

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Aretha Franklin
Ilustracja
Aretha Franklin (1968)
Imię i nazwisko

Aretha Louise Franklin

Data i miejsce urodzenia

25 marca 1942
Memphis

Data i miejsce śmierci

16 sierpnia 2018
Detroit

Przyczyna śmierci

rak trzustki

Typ głosu

mezzosopran

Gatunki

soul, R&B, gospel, jazz, pop

Zawód

wokalistka

Aktywność

1956–2017

Wydawnictwo

Columbia, Atlantic, Arista

Powiązania

The Sweet Inspirations, Carolyn Franklin, Erma Franklin, Cissy Houston

Odznaczenia
Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone)
podpis
Strona internetowa

Aretha Louise Franklin (ur. 25 marca 1942 w Memphis, zm. 16 sierpnia 2018 w Detroit) – amerykańska piosenkarka soulowa i bluesowa. Była nazywana „Królową soulu” (Queen of Soul)[1] i jedną z najpopularniejszych przedstawicielek tego gatunku obok wykonawców, takich jak: Sam Cooke, Ray Charles, Marvin Gaye, Stevie Wonder, Nina Simone czy Al Green[2].

W swej długiej karierze zdobyła aż 18 nagród Grammy. Była pierwszą kobietą, która została przyjęta do Rock and Roll Hall of Fame[3].

Do jej największych przebojów należą słynne utwory: „Respect”, „I Say a Little Prayer”, a także „(You Make Me Feel Like) A Natural Woman”, „Day Dreaming”, „Jump to It”, „Freeway of Love” czy „A Rose Is Still a Rose”[4].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Aretha Louise Franklin[5] urodziła się w Memphis[6] w Tennessee jako córka Barbary Vernice Franklin (z domu Siggers; 1917–1952), pianistki i wokalistki, i Clarence’a LaVaughna „C. L.” Franklina (z domu Walker; 1915–1984), baptystycznego kaznodziei i obrońcy praw człowieka z Shelby[7]. Miała dwie siostry – Ermę i Carolyn oraz brata Cecila. W 1944, kiedy miała dwa lata wraz z rodziną przeprowadziła się do Buffalo[8]. Przed jej piątymi urodzinami, w 1946 na stałe przeniosła się z rodzicami do Detroit, gdzie jej ojciec został pastorem w New Bethel Baptist Church. W 1948 małżeństwo jej rodziców ostatecznie rozpadło się[8]. Miała 10 lat gdy jej matka zmarła na atak serca. Arethę wychowywała głównie babcia. Miała muzyczne pasje. Śpiewała w chórze kościelnym, w kościele, w którym jej ojciec był pastorem. Sama, ze słuchu, nauczyła się grać na fortepianie[8]. W kościele prowadzonym przez jej ojca poznała wokalistki gospel takie jak Albertina Walker, Mahalia Jackson i Clara Ward[8].

Kariera

[edytuj | edytuj kod]

Mając 14 lat, zaczęła nagrywać piosenki w profesjonalnym studiu. W wieku 19 lat podpisała swój pierwszy kontrakt z wytwórnią CBS. Śpiewała głównie gospel, koncertowała na środkowym wschodzie USA. Szerszy rozgłos przyniosły jej piosenki jazzowe z elementami popu: „Operation Heartbreak”, „Won't Be Long”, „Rock-A-Bye Your Baby with a Dixie Melody” i „Runnin’ Out of Fools”[7].

Aretha Franklin podczas występu w Białym Domu, kwiecień 2015

Sława przyszła wraz z nowym kontraktem z Atlantic Records. W latach 60. XX wieku wylansowała takie przeboje jak „Respect”, „I Never Loved a Man”, „Chain of Fools”, „Baby I Love You”, „I Say a Little Prayer”, „Think” i „The House That Jack Built”[4]. Swym głębokim, ciepłym głosem i zdolnością interpretacji zwiększyła popularność gatunku soul. Śpiewała też w innych stylach, począwszy od tanecznego popu, gospel do wokalnego jazzu.

W 1967 zaczęto nazywać artystkę „Królową Soulu”. Za singiel „Respect” otrzymała dwie nagrody Grammy[4], jej nazwisko znalazło się na szczycie „Billboardu[4]. W styczniu 1987 nagrała singiel „I Knew You Were Waiting (For Me)” w duecie z George’em Michaelem[9], za który otrzymała Grammy.

3 stycznia 1987 została wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame[3][9], a jej piosenka „Respect” znalazła się na piątym miejscu na liście 500 utworów wszech czasów wg magazynu „Rolling Stone”. Zajęła pierwsze miejsce w zestawieniu 100 najlepszych wokalistów wszech czasów wg pisma „Rolling Stone”. W całej karierze zgarnęła w sumie 18 nagród Grammy[7].

Wystąpiła w kilku filmach, w tym w komedii muzycznej Johna Landisa The Blues Brothers (1980) jako pani Murphy u boku Johna Belushi i Dana Aykroyda, a także jej sequelu Blues Brothers 2000 (2000)[9].

W 2005 została odznaczona przez ówczesnego prezydenta USA George’a W. Busha Prezydenckim Medalem Wolności, najwyższym cywilnym odznaczeniem Stanów Zjednoczonych[10]. W styczniu 2009 zaśpiewała na inauguracji pierwszego w historii USA czarnoskórego prezydenta Baracka Obamy[10]. W przeszłości występowała też na inauguracjach dwóch innych amerykańskich prezydentów – Jimmy’ego Cartera i Billa Clintona[11].

Po raz ostatni zaśpiewała w listopadzie 2017 w Nowym Jorku na gali fundacji Eltona Johna, wspierającej walkę z AIDS[12].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

W 2010 zdiagnozowano u niej raka. Zespół lekarzy orzekł, że jest to rak nieoperacyjny[10].

Zmarła 16 sierpnia 2018 w wieku 76 lat po ciężkiej chorobie w swoim domu w Detroit[13] na raka trzustki[2]. W dniach 28-29 sierpnia fani mogli pożegnać artystkę w Muzeum Historii Afroamerykanów Charlesa H. Wrighta w Detroit, gdzie wystawiono trumnę z ciałem Franklin[14][15]. Prywatna ceremonia pogrzebowa odbyła się 31 sierpnia 2018 w Greater Grace Temple i była transmitowana w telewizji. Królowa soulu spoczęła na cmentarzu Woodlawn w Detroit[15].

Dyskografia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Jon Pareles (2018-08-16): Aretha Franklin, Indomitable 'Queen of Soul,' Dies at 76. The New York Times. [dostęp 2018-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-16)]. (ang.).
  2. a b Peter Lloyd, Frances Kindon (2018-08-16): Aretha Franklin dies aged 76 after battle with pancreatic cancer. Daily Mirror. [dostęp 2018-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-16)]. (ang.).
  3. a b Rock ’n’ Roll Hall of Fame Inductees 1986–2010. The Rock and Roll Hall of Fame and Museum, Inc.. [dostęp 2016-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-02)]. (ang.).
  4. a b c d Richie Unterberger: Aretha Franklin Biography. AllMusic. [dostęp 2018-01-02]. (ang.).
  5. Aretha Franklin. Listal. [dostęp 2018-01-02]. (ang.).
  6. Personalidade: Aretha Franklin (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2018-01-02]. (port.).
  7. a b c Kim jest Aretha Franklin, gwiazda i legenda muzyki soul?y. mowimyjak.pl. [dostęp 2018-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)]. (pol.).
  8. a b c d Lesław Dutkowski (2018-08-16): Aretha Franklin: po prostu królowa. Onet.pl. [dostęp 2018-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-17)]. (pol.).
  9. a b c Aretha Franklin (25 de Março de 1942). Filmow. [dostęp 2018-01-02]. (port.).
  10. a b c Aretha Franklin ma raka. TVN24.pl. [dostęp 2010-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-12)]. (pol.).
  11. Aretha Franklin nie żyje. Zmarła w wieku 76 lat. Onet.pl. [dostęp 2018-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-17)]. (pol.).
  12. Elton John: Ja. Piotr Grzegorzewski (tłum.). Otwarte, 2020, s. 278. ISBN 978-83-8135-032-7.
  13. Aretha Franklin nie żyje. Legendarna piosenkarka zmarła w wieku 76 lat. Gazeta.pl. [dostęp 2018-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-16)]. (pol.).
  14. Aretha Franklin's Family Planning Public Viewing at Detroit Museum. TMZ.com. [dostęp 2018-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-17)]. (ang.).
  15. a b INTERIA.PL, Pogrzeb Arethy Franklin. Jennifer Hudson zaśpiewa „Amazing Grace” [online] [dostęp 2018-08-31] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]