28 Dywizjon Artylerii Ciężkiej

28 Dywizjon Artylerii Ciężkiej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1937
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	1 pułk artylerii ciężkiej, 8 pułk artylerii ciężkiej
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Wacław Grudniewicz
Ostatni	ppłk Władysław Bednarski
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Warszawa
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	28 Dywizja Piechoty

155 mm haubica wz. 1917

28 DP w 1938

Artyleria ciężka w 1939 przed wybuchem II wojny światowej

Dywizjon walczył w składzie 28 DP

28 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (28 dac) – pododdział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II RP.

Dywizjon został sformowany na podstawie rozkazu MSWojsk. L.dz.4439/org.Tjn. z 29 lipca 1937 roku. Początek formowania 1 września 1937 roku w garnizonie Warszawa, w koszarach przy ulicy Ratuszowej. Sformowany przez 1 pułk artylerii ciężkiej z Modlina i 8 pułk artylerii ciężkiej z Torunia, jako organiczny pododdział artylerii 28 Dywizji Piechoty.

28 dac w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

24 sierpnia 1939 roku o godz. 5.00 w dywizjonie rozpoczęła się mobilizacja alarmowa w grupie "czarnej" w terminie od A+32 do A+44. Baterie pobrały z magazynów sprzęt – pierwsza 3 armaty kal. 105 mm wz 13, a druga 3 haubice kal. 155 mm wz.17 i udały się do rejonów formowania w Ząbkach i Markach. Sprzęt i wyposażenie dywizjonu nowe, konie z poboru dobre, zastrzeżenia budziła uprząż i wozy taborowe z poboru. Mobilizacja dywizjonu została zakończona 27 sierpnia 1939 roku, dowództwo dywizjonu przejął ppłk Władysław Bednarski, w godzinach popołudniowych 28 dac załadował się do transportu kolejowego na Dworcu Wschodnim w Warszawie.

Działania bojowe dywizjonu

Po przejechaniu trasy Koluszki, Łódź rano 28 sierpnia transport kolejowy dywizjonu dotarł do stacji Łask, gdzie nastąpił wyładunek. Przemaszerował do miejscowości Osiny, a 30 sierpnia przez Widawę, Wieluń osiągnął wieś Gromadzice. 31 sierpnia 28 dac zajął stanowiska ogniowe w lasach na północ od Wielunia.

Nad Wartą i Widawką

1 września żołnierze dywizjonu byli świadkami zbombardowania Wielunia. Od godzin południowych 1 bateria armat ostrzeliwała na granicy zasięgu maszerujące w kierunku Wielunia niemieckie pododdziały rozpoznawcze, ogień był prowadzony do wieczora. Zaobserwowano zatrzymanie ruchu ze strony niemieckiej. Rejony punktów obserwacyjnych (PO) i stanowisk ogniowych (SO) były atakowane przez lotnictwo niemieckie. 2 września 1 bateria zmieniła SO na rejon Piskorniki, skąd prowadziła ostrzał obszaru na północ od Czarnożyły, Sieńce, Kraszkowice. Wieczorem 28 dac pomaszerował na nowe stanowiska nad rzeką Widawką. 3 września po południu dywizjon zajął SO: 1 bateria w Woli Wężykowej, 2 bateria w pobliżu wsi Grabie, obserwatorzy zajęli miejsca w szykach piechoty. 4 września ok. godz.11.00 1 bateria ostrzelała niemieckie czołgi, które omijając rów ppanc. na przedpolu, skupiły się w jednym miejscu. Ogień 1 baterii uszkodził lub zniszczył kilka pojazdów pancernych. Bateria w ciągu 35 minut wystrzelała 109 pocisków. 4 i 5 września obie baterie skutecznie wspierały obronę piechoty macierzystej dywizji w walce z niemieckimi 18 i 19. DP, niemiecki ostrzał artyleryjski wielokrotnie niszczył łącza telefoniczne pomiędzy obserwatorami i stanowiskami ogniowymi baterii.

Walki odwrotowe

W godzinach nocnych 5/6 września z uwagi na zagrożenie skrzydeł 28 DP na rozkaz przełożonych dywizjon wycofał się Ostrów, Gucin na południowy zachód od Łaska. Następnej nocy dywizjon maszerował przez Kudrowice, Pabianice i Guzew, w Pabianicach dywersanci ostrzelali 2 baterię, jeden podchorąży został ranny. 28 dac 7 września rozwinął się w rejonie Rudy Pabianickiej, lecz do użycia dział dywizjonu nie doszło. Po godz.16.00 dywizjon podjął dalszy marsz, w trakcie marszu 2 bateria była atakowana przez lotnictwo niemieckie, skryła się ona w przedwieczornej mgle, a lkm baterii zestrzelił niemiecki samolot. 8 września 28 dac dotarł do Woli Cyrusowej, ok. godz.14.00 miejsce postoju 1 baterii zostało ostrzelane przez niemiecką artylerię. Poległo 3 kanonierów, a wśród taborów baterii wybuchła panika, w wyniku utracono większość wozów. Podjęto wieczorem dalszy marsz w kierunku Skierniewic, rano 9 września dywizjon osiągnął Wolę Makowską i Lewą Mokrą. Następnej nocy przemaszerowano przez płonące, ostrzeliwane przez niemiecką artylerię i zatłoczone Skierniewice. Przed południem 10 września 28 dywizjon dotarł do Kamiona, do Warszawy odesłano 1 uszkodzoną armatę 105 mm.

Około godz. 13.00 dywizjon, odpoczywający w rejonie Kamiona, został zaskoczony ogniowym uderzeniem silnego niemieckiego pododdziału rozpoznawczego, który nadjechał od Huty Zawadzkiej, w składzie czterech pojazdów pancernych i piechoty na pięciu samochodach oraz dwóch motocyklach. Atak nieprzyjaciela został odparty przez zaskoczonych kanonierów dywizjonu i strzelające na wprost armatę 105 mm i haubicę 155 mm, przy wsparciu ogniowym jednej baterii 28 pal. Obie walczące strony poniosły dotkliwe straty. Niemcy pozostawili wszystkie pojazdy mechaniczne, w tym 3 pancerne i 27 zabitych. Po stronie polskiej poległ dowódca dywizjonu ppłk Władysław Bednarski, prowadząc kanonierów do ataku i dwóch innych żołnierzy. Rannych zostało dwóch oficerów i kilku kanonierów. Ponadto z powodu wybicia zaprzęgów trzeba było pozostawić dwie haubice. Dowództwo dywizjonu objął kpt. Antoni Szarejko. Po uporządkowaniu własnego uzbrojenia i sprzętu oraz zniszczeniu sprzętu zdobycznego i swoich dwóch haubic, dywizjon wyruszył do rejonu Samice, Ruda.

Walki o przebicie się do Warszawy i w obronie Modlina

Nocą 10/11 września pomaszerowano do lasów na południowy zachód od Żyrardowa, Następnej nocy maszerowano przez Grodzisk Mazowiecki, Milanówek do rejonu Brwinowa, który osiągnięto o świcie 12 września. Tego dnia o godz. 9.30 piechota 28 DP ruszyła do natarcia przez Helenów, Parzniew w kierunku Warszawy. Dwie armaty i haubica strzelając "na wprost" wspierały atakującą piechotę. Haubica zniszczyła niemiecki punkt obserwacyjny na wieży kościoła w Pruszkowie. Wobec niepowodzenia natarcia dywizjon pomaszerował w kierunku Modlina przez Kotowice, Zaborów i Puszczę Kampinoską. 13 września dywizjon przeszedł na południe od Kazunia do Czeczotki. 14 września 28 dywizjon osiągnął Kazuń i zajął stanowiska w widłach rzek Narew i Wisła koło Spichrza. Skończyła się amunicja do armat 105 mm, do końca oblężenia strzelała haubica. 21 września dowództwo dywizjonu przejął kpt. J. Modzelewski. 29 września w momencie ogłoszenia kapitulacji Modlina, zniszczono pozostałe trzy działa i sprzęt.

Organizacja i obsada personalna w 1939

Obsada personalna w marcu 1939
dowódca dywizjonu	ppłk dypl. Wacław Grudniewicz
z-ca dowódcy i podkwatermistrz	kpt. Jerzy Jabłoński
adiutant	kpt. Antoni Staniszewski
oficer zwiadowczy	por. Stanisław Sobecki
dowódca plutonu łączności	kpt. Franciszek Kucharski
dowódca szkoły podoficerskiej	kpt. Jan Modzelewski
z-ca dowódcy	kpt. Franciszek Kucharski
dowódca I plutonu	por. Tomisław Wroniewicz
dowódca II plutonu	ppor. Wacław Szałkiewicz
dowódca 1 baterii	kpt. Antoni Szarejko
dowódca 2 baterii	kpt. Jerzy Wróblewski
Wojenna obsada personalna
dowódca dywizjonu	ppłk Władysław Bednarski (do † 10 IX Kamion, VM 4 kl)
	kpt. Antoni Szarejko (do 21 IX)
	kpt. Jan Modzelewski
adiutant dywizjonu	kpt. Antoni Staniszewski (VM 5 kl.)
oficer zwiadowczy	por. Tomisław Wroniewicz
oficer obserwacyjny	ppor. rez. Zygmunt Aleksander Rafalski
oficer łączności	kpt. Franciszek Kucharski
lekarz weterynarii	ppor. rez. lek. wet. Zygmunt Uszycki
dowódca 1 baterii	kpt. Antoni Szarejko (VM 5 kl.)
oficer zwiadowczy	ppor. rez. Henryk Opalański
oficer ogniowy	ppor. rez. Stanisław Kuczyński
dowódca 2 baterii	kpt. Jan Modzelewski (VM 5 kl.)
oficer zwiadowczy	ppor. rez. Mańkowski
oficer ogniowy	ppor. rez. Bogdan Bortnowski

Bibliografia

• Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 978-83-211-1096-7.
• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
• Ludwik Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, Wydawnictwo MON, wyd. V, Warszawa 1985, ISBN 83-11-07109-8, s. 363.
• Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo MON, Warszawa 1964, wyd. I, s. 138.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Jan Wróblewski, Armia "Łódź" 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1975, s. 260, 392.
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny "W". Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków 1995. ISBN 83-85621-87-3.
• Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Ciężkiej. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 55. Pruszków: Wydawnictwo „Ajaks”, 1997. ISBN 978-83-87103-27-9.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Jędrzej Korbal: Armata 105 mm wz.13 i wz.29. Wielki Leksykon Uzbrojenia wydanie specjalne tom 5/2021. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2021. ISBN 978-83-8164-501-0.