Przejdź do zawartości

Stanisław Masłowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Cojan (dyskusja | edycje) o 06:20, 30 lip 2024. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 30 lip 2024, była oparta na tej wersji.
Stanisław Masłowski
Ilustracja
Stanisław Masłowski z wizytą u rodziny Guttakowskich w Zalesiu Dolnym[a] – zdjęcie z 1925 roku
Imię i nazwisko

Stanisław Stefan Zygmunt Ludgard Masłowski

Data i miejsce urodzenia

3 grudnia 1853
Włodawa

Data i miejsce śmierci

31 maja 1926
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

realizm

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Kopia aktu urodzenia i chrztu Stanisława Masłowskiego (z 8 maja 1854 roku, z ksiąg metrykalnych Parafii Św. Ludwika we Włodawie)
Grób Stanisława Masłowskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, kwatera11-1-7,8, listopad 2012

Stanisław Stefan Zygmunt Masłowski (ur. 3 grudnia 1853 we Włodawie, zm. 31 maja 1926 w Warszawie) – polski malarz realistyczny, autor pejzaży akwarelowych.

Życiorys

Stanisław Masłowski urodził się 3 grudnia 1853 we Włodawie nad Bugiem i tamże został ochrzczony 8 maja 1854[1]. Metryka jego chrztu jest przechowywana w archiwum Parafii św. Ludwika OO. Paulinów we Włodawie. Umarł 31 maja 1926 w Warszawie[2][3].

Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej, herbu Samson, wywodzącej się z ziemi wieluńskiej[4]. Masłowscy używali przydomku „Watta” i pisali się „z Rudy” (Z. Gloger w swej „Geografii historycznej ziem dawnej Polski” podaje za Długoszem, że pierwszą stolicą ziemi wieluńskiej była Ruda, zanim wybrano dogodniej położony Wieluń)[5]. Masłowski był synem Rajmunda (1825–1897) i Walerii Józefy Katarzyny z Danilewiczów (1827[6], zm. w 1881[7]), bratem Bolesława, chemika (1851–1928), Zdzisława, Mieczysława, budowniczego (zm. 1928) i Władysława, również budowniczego[8]. Dziadek Masłowskiego ze strony matki, Wincenty Danilewicz[9] (ur. 1787 w Mińsku Lit., herbu Ostoja) brał udział jako szwoleżer – w kampanii napoleońskiej, za co został odznaczony francuskim orderem Legii Honorowej[10][11]. Ojciec Masłowskiego był prawnikiem, kilkakrotnie awansował zmieniając wraz z rodziną miejsce zamieszkania[12].

Stanisław Masłowski w swej pracowni, fotografia z lat około 1905–1910 (źródło: archiwum rodzinne)

Miejsce urodzenia późniejszego artysty – Włodawa była jedną z wielu miejscowości, w których jego ojciec znajdował zatrudnienie. Z Włodawy rodzina Masłowskich przeniosła się w roku 1856 do Garwolina, gdzie Rajmund Masłowski pełnił funkcję pisarza sądu pokoju. W latach 1858–1865 Masłowski mieszkał w Chęcinach[13]. Warto dodać, że Rajmund Masłowski w powstaniu styczniowym był naczelnikiem okręgu chęcińskiego. W związku z tym w połowie 1864 roku został aresztowany, a następnie około 6 miesięcy spędził w więzieniu w Kielcach.

W 1865 Masłowski zamieszkał w Kaliszu, gdzie jego ojciec objął stanowisko patrona (tzn. obrońcy) przy tamtejszym Trybunale Cywilnym. W Kaliszu uczęszczał do Męskiego Gimnazjum Klasycznego, gdzie jego pierwszym nauczycielem rysunku był artysta malarz Stanisław Barcikowski, absolwent Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. W tym okresie Masłowski dużo rysował z natury, m.in. w latach 1865–1871 w Bronowie koło Poddębic u Marii i Jarosława Konopnickich, przyjaciół ojca, którzy ochrzcili przyszłego artystę imieniem „Stasikoszczok”[14] (zob.: opowiadanie Marii Konopnickiej: Jak się dzieci w Bronowie z Rozalią bawiły[15]), a następnie w Jędrzejowie u dziadka Wincentego Danilewicza. Kopiował też z czasopism obrazy Juliusza Kossaka.

Od 1871 Masłowski mieszkał w Warszawie, do której jego ojciec został przeniesiony służbowo. Jego studia w Warszawskiej Klasie Rysunkowej trwały zapewne w latach 1871–1875. „W szkole tej korzystałem – stwierdza artysta w nocie autobiograficznej – z rad pp. Gersona i A. Kamińskiego”. W roku 1875 za rysunki szkolne otrzymał srebrny medal z Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. W tym okresie brał czynny udział w życiu sławnej pracowni wynajętej przez grupę artystów-malarzy: J. Chełmońskiego, S. Witkiewicza, Antoniego Adama Piotrowskiego i innych w Hotelu Europejskim w Warszawie. Szczery sentyment dla kolegów z „Europy” pozostał Masłowskiemu do końca życia[13].

Wschód księżyca, ol./pł, 1884 (Muzeum Narodowe w Krakowie – Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, fot.Jacek Świderski)

Wiele wzruszeń malarskich dała Masłowskiemu w młodych latach Ukraina. Po raz pierwszy jeździł tam w towarzystwie literata Edwarda Chłopickiego (1875). Drugą podróż odbył w roku 1876 (z którego to wyjazdu zachowało się kilka listów Masłowskiego do artysty-malarza Władysława Leszczyńskiego). Następne wyprawy odbyły się w latach 1878–1886.[16]

W latach 1884–1887 Masłowski wszedł w nową fazę twórczości i w nowe środowisko sztuki. W tym czasie nawiązał bliskie stosunki koleżeńskie z grupą malarzy i pisarzy związaną z „Wędrowcem”, z Aleksandrem Gierymskim i Antonim Sygietyńskim, z młodymi: Józefem Pankiewiczem i Władysławem Podkowińskim. W roku 1886 pół roku spędził Masłowski w Monachium, gdzie – jak pisze – „pracował u siebie”[17].

W twórczości Masłowskiego lata 1890–1907 nazwano okresem burzy i fermentu. Jego początkowy etap cechuje przejście przez impresjonizm i odejście odeń w poszukiwaniu własnej formy.

Duma Jaremy, 1879, olej na płótnie, Muzeum Narodowe w Warszawie

W roku 1897 Masłowski został członkiem krakowskiego ugrupowania artystów pod nazwą „Sztuka”, utworzonego głównie z inicjatywy Jana Stanisławskiego, gdzie z warszawskich plastyków weszli także Józef Pankiewicz i Konstanty Laszczka. W roku 1899 wystawił Masłowski w salonie Krywulta grupę kilkunastu akwarel; tego roku i w roku 1902 wziął udział w ekspozycjach wiedeńskiej Secesji. W roku 1900 odbył podróż do Włoch i Paryża. W roku 1900 na Wystawie powszechnej w Paryżu medalem został odznaczony jego obraz „Rynek w Kazimierzu”. W roku 1901 demonstrował drobne akwarele w redakcji „Chimery”. Zbiorowa wystawa w roku 1902 w „Zachęcie” kończy drugi etap poszukiwań Masłowskiego[18].

Niespokojny okres lat 1902–1907 zaznacza się pierwszym wyjazdem artysty w roku 1903 do Woli Rafałowskiej między Mińskiem Mazowieckim a Siedlcami, gdzie miał niebawem znaleźć syntezę swojego pejzażu polskiego. W roku następnym rozpoczął serię wypraw do Włoch. Rok 1904 – to Rzym, Florencja, Fiesole, lecz także Troki pod Wilnem. Wystawa specjalna w „Zachęcie” (1904) zademonstrowała 58 akwarel Masłowskiego[16].

W latach 1905–1907 Masłowski pracował w swej warszawskiej pracowni[19] (przy Mokotowskiej[20]) i eksperymentował[16].

Plan sytuacyjny położenia pracowni Masłowskiego w 1906 przy Mokotowskiej 37 m. 18[21] w Warszawie, w pobliżu Alei Ujazdowskich.
Wiosna 1905 (patrol Kozaków w Alejach Ujazdowskich w Warszawie), ol./pł, obraz z 1906 (Muzeum Narodowe w Warszawie)[b]

Lata 1907–1926 to okres rozkwitu i schyłku twórczości Masłowskiego. Plener w Nowosiółce na Wołyniu w roku 1908 dał 18 akwarel wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP). W latach 1909 i 1910 miał Masłowski tamże wystawę indywidualną, a następnie wystawiał tam corocznie do roku 1914 pejzaże z Włoch, Tunisu i polskie z Woli Rafałowskiej. W roku 1913 urządził Masłowski niewielką wystawę akwarel w „Galerie Léon Marseille” w Paryżu[23].

W czerwcu 1914 otrzymał Masłowski zaproszenie na objęcie profesury w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, której nie przyjął[24]. Wybuch I wojny światowej zastał go w kraju. W kwietniu 1916 TZSP urządziło wielką zbiorową wystawę Masłowskiego. W grudniu tego roku otrzymał nagrodę jubileuszową „Zachęty”. Koniec wojny w 1918 roku, przyniósł wielkie moralne odprężenie. Masłowski namalował wtedy obraz „Beliniacy”[25].

W roku 1921 Masłowski został wybrany na członka Société Nationale des Beaux-Arts w Paryżu[26]. W 1922 roku odbył kolejną podróż do Włoch. W 1925 roku odbyła się wystawa jubileuszowa prac Masłowskiego w TZSP. W roku następnym „Zachęta” wydała jako premię reprodukcję jego obrazu „Duma Jaremy” z roku 1879.

W ostatnim roku życia, chory na serce, niewiele pracował. Umarł 31 maja 1926 w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w grobie rodziny matki[16] (kwatera 11-1-7, zob. także tablice informacyjne za wejściem przez bramę Św.Honoraty, w kategorii „Plastycy”).

Wolne chwile Masłowski spędzał na ulubionych lekturach zarówno literatury staropolskiej, jak i np. francuskiej lub włoskiej. Ulubiona jego lektura – to pisma Montaingne’a – Próby (Essais), książka znaleziona przy łóżku po śmierci[27][28][29]. Swoistym plonem jego lektur był opracowany przed I wojną światową (zapewne po raz pierwszy) – przekład na język polski dzieła G.Vasariego – Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów[30].

Był żonaty (od 20 lutego 1897) z Anielą Ponikowską (1864–1940)[c] – siostrą Cezarego Ponikowskiego (1853–1944), adwokata, pierwszego po odzyskaniu niepodległości, wielokrotnego prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej. Miał z nią w 1901 roku syna Macieja (1901–1976), historyka sztuki[12].

Twórczość

Jak wspomniano wyżej, uzdolnienia plastyczne Masłowskiego wystąpiły już w młodym wieku. Świadczy o nich srebrny medal, który za rysunki szkolne w 1875 roku otrzymał z Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. „Masłowski – wspomina Henryk Piątkowski – bardzo jeszcze młodym będąc chłopcem, jako uczeń warszawskiej Szkoły Rysunkowej zaznaczył wybitny swój talent w pierwszych porywach twórczych” i dodaje, że uczył się głównie nie w szkole, lecz w otoczeniu przyrody polskiej, którą odczuwał i wypowiadał z mistrzostwem”. Spostrzeżenia te uzupełnia i potwierdza relacja koleżeńska Miłosza Kotarbińskiego, w której czytamy o „bardzo wyróżniającym się już w szkole, a nie docenionym dotąd Stanisławie Masłowskim. Ten był już z natury urodzonym impresjonistą. Studia z odlewów gipsowych rzeźby klasycznej prowadził czysto wrażeniowo, w czym mu wyrozumiałe kierownictwo zupełnie nie przeszkadzało. Barwnością i żywością studiów krajobrazowych z natury wyprzedził najzagorzalszych później impresjonistów”[31].

Rok 1875 przyniósł w życiu Masłowskiego pierwsze wystawione w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) obrazy: „Owczarek” i „Kozacy”, pierwsze ilustracje zamieszczone w „Kłosach”, pierwszy wyjazd na Ukrainę.

Lasek, akwarela z lat 1880–1890 namalowana w Pieczyskach u kolegi artysty Czesława Tanskiego[d]

Ukraiński wątek ogarnął Masłowskiego w młodości z wielką siłą, niósł on obok junackiej tężyzny także lirykę zadumy. Taką właśnie drugą Ukrainę, niepodobną do szlacheckiej, rycerskiej, myśliwskiej Ukrainy Juliusza Kossaka, Józefa Brandta i Józefa Chełmońskiego, zobaczył Masłowski i zaczął inscenizować w kompozycjach pracowni. Z obrazów o tematyce ukraińskiej wyliczyć można: „Odbicie branki” (wystawiony 1878), „Pożegnanie Kozaka” (ilustracja, 1878), „Duma Jaremy” (1879), „Chłopcy w stepie” (ilustracja, 1879), „Noc” (wystawiony 1880), „Tabun” (1880), „Odpoczynek Czumaka” (1880), „Wesele” (1881), „Odpoczynek” (1882), wreszcie „Taniec Kozaków” (1883), który jest jakby zamknięciem i syntezą całości. Na tym nie wyczerpuje się jednak tematyka i topografia obrazów powstałych w pracowni Masłowskiego we wczesnym okresie jego twórczości. Trafia się i wieś mazowiecka („Na pastwisku”, 1880), a nawet melodramat („Niedola”, 1881), ale główny akcent jego ówczesnej twórczości to Ukraina. Malarstwo pracowni Masłowskiego w tym okresie nie da się sprowadzić do wspólnego mianownika; jego realizm ma wówczas kilka wydań – bliżej romantycznych sentymentów albo bliżej prawdy natury. Ogólnie mówiąc, droga Masłowskiego idzie od linearyzmu do dekoracyjności, od waloru do koloru, a potem od oleju do akwareli, w sumie od pracowni do pleneru.

Portret żony artysty[32], akwarela, 1897 (własn. rodziny artysty)

Najciekawszym rezultatem ukraińskich i innych wypraw Masłowskiego były zgoła prekursorskie studia i szkice z natury – akwarele, ołówki, oleje. Niektóre z nich to: „Trójka bałagulska” (Muzeum Narodowe w Krakowie), „Studium konia” (tamże), „Zima” (tamże), „Cyganka” (1877, dawniej w zbiorach B. Wydżgi), „Studium jamnika”, „Szczeniaki” (własność rodziny artysty), „Studium psa”, „Głowy byków” (Muzeum Narodowe w Warszawie), „Oset” (z roku 1876–1878, reprodukowany jako winieta w secesyjnym „Sfinksie” w latach 1909 i 1912). Ich funkcja poznawcza szybko przekształcała się i rozszerzała. Jedne z najciekawszych studiów powstały w czasie parodniowego pobytu w cygańskim obozie za praską rogatką. A jednak pierwszą sławę, a nawet sukces finansowy przyniosły mu nie pionierskie „szkicyki”, ale „Duma Jaremy” i „Taniec Kozaków” (reprodukowany w zeszycie 11 „Albumu malarzy polskich”, Warszawa 1885).

Rynek w Kazimierzu, akwarela, 1899 (Muzeum Narodowe w Warszawie)

W latach 1884–1887 Masłowski – jak już wspomniano – wszedł w nową fazę twórczości i w nowe środowisko sztuki nawiązując bliskie stosunki koleżeńskie z grupą malarzy i pisarzy związaną z „Wędrowcem”, z A. Gierymskim i A. Sygietyńskim, z młodymi J. Pankiewiczem i W. Podkowińskim. Okres ten już w 1884 roku zaowocował dużą olejną kompozycją wykonaną w pracowni, którą jest pejzaż zatytułowany „Wschód księżyca” (Muzeum Narodowe w Krakowie – Oddział w Sukiennicach).[33][34] W malarstwie Masłowskiego wysunął się teraz na czoło problem światła w nocy i w dzień – obok koloru problem waloru. Malarstwo Masłowskiego uległo w tym okresie głębokim przemianom. Świadczą o tym także: „Wschód słońca” (1886), dalej „Zachód słońca” (1887), „Targ na Mariensztacie” (ok. 1887), „Południe” (ok. 1888).

Pejzaż jesienny z Rybiniszek, akwarela, 1902 (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Obrazy te torują Masłowskiemu drogę do impresjonizmu. Gerson w krytyce z roku 1888 notuje: „p. Masłowski nadesłał na wystawę rzadkiej piękności i siły akwarelę „Chatę mazowiecką”[35]. Widzi w niej Gerson jasność, soczystość, silę barw, plastyczność. W tym czasie zjawia się w twórczości Masłowskiego nowy temat – miasto Warszawa. Szczególnie interesująco wypadły liczne notaty zza Żelaznej Bramy. Z omawianego okresu pochodzi liczny poczet studiów akwarelowych z Mazowsza, stawiających Masłowskiego w rzędzie „pierwszych polskich plenerzystów i impresjonistów” (S. Rutkowski[36]).

Koń z Kapitolu (Wejście na Kapitol – Campidoglio w Rzymie), akwarela, 1904, (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Jak wyżej wspomniano, lata 1890–1907 – to w twórczości Masłowskiego „okres burzy i fermentu”. Jego początkowa faza – to przejście przez impresjonizm, a następnie odejście odeń w poszukiwaniu własnej, odrębnej formy. Pierwszą próbą nowego kierunku był ponoć obraz „Pocztylion” (1890), a następnie „Targ na Grzybowie” (1892), „Ostatnie promienie”, „Przed poborem” (1892). Następne lata przynoszą wiele coraz to nowych prób i eksperymentów wahających się między impresjonizmem a neoromantyzmem. W roku 1893 wystawia Masłowski między innymi „Stare Miasto” i „Poranek”, a w roku 1894 „Mickiewicza i Marylę” oraz „Porwanie”; w roku 1895 „Wiosnę”; w roku 1896 „Sprawę o granicę” i „Bociany”. Wszystko to są duże olejne kompozycje. Zdaje się, że najdalej posuniętą próbą w kierunku dywizjonistycznej, plamkowej formy był obraz zatytułowany „Poranek”. Rok 1896 przynosi zsyntetyzowanie poprzednich wysiłków, czego wyrazem są dwie wielkie kompozycje: „Sprawa o granicę”[37] i „Bociany”. Wielką zbiorową wystawą w Salonie Krywulta w Warszawie w r. 1896 zamknął Masłowski swój najbardziej niespokojny etap nowego okresu malarstwa.

Fontanna w ogrodach Palazzo Colonna, Rzym, akwarela z 1904 roku (Muzeum Narodowe w Warszawie)

W 1899 roku eksponował Masłowski w salonie sztuki Krywulta kilkanaście akwarel. W tym samym roku i w 1902 uczestniczył w ekspozycjach wiedeńskiej Secesji. W roku 1900 podróżował do Włoch i Paryża. W 1901 roku w redakcji „Chimery” zaprezentował zespół drobnych akwarel. A oto czołowe prace Masłowskiego z tych lat. Z roku 1898 pochodzą „Chart”, „Portret dziewczynki”, „Giewont we mgle”; z roku 1899 – „Rynek w Kazimierzu” i „Kapliczka w Kazimierzu”; z roku 1902 – duża „Cyganka”, pejzaże z Rybiniszek[38], „Wrona”, „Kamienica pod Okrętem”. Warto zwrócić uwagę, że są to wyłącznie akwarele. „Rynek w Kazimierzu” na Wystawie powszechnej w Paryżu (1900) został odznaczony medalem. Zbiorowa wystawa w roku 1902 w „Zachęcie” kończy drugi etap poszukiwań Masłowskiego. Z licznych recenzji zasługuje na przypomnienie zdanie E. Niewiadomskiego: „miejsce Masłowskiego będzie w tym samym szeregu, w którym stanęli artyści skądinąd różnej miary: Kossak Juliusz, Matejko, Grottger, Chełmoński, Piechowski. Jest to artysta narodowy na wskroś. Narodowymi są motywy jego prac i ich pojęcia, narodowym temperament, życie tryskające z obrazów, siła barw […]”[e].

Staw w Radziejowicach, akwarela, 1907

W 1903 roku Masłowski próbował swych sił w malarstwie dekoracyjnym malując plafon sali balowej i chóru kaplicy w pałacu w Supraślu.

Droga polna (Łubin), akwarela z 1909 roku (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Wystawa specjalna w „Zachęcie” (1904) zademonstrowała 58 akwarel Masłowskiego. W latach 1905–1907 Masłowski pracował w warszawskiej pracowni (przy Mokotowskiej) eksperymentując. Robił ilustracje do „Pana Tadeusza” (specjalne wydanie w roku 1905 dla prenumeratorów łódzkiego wydawnictwa „Rozwój”)[39][40], a także kolejne kompozycje figuralne, jak pełen rytmu i ekspresji obraz „Pijani chłopi” (1906, Muzeum Narodowe w Warszawie), scena z Rewolucji 1905 roku „Patrol Kozaków”, znany też jako „Wiosna 1905”[41][42][43][44][45] lub „Świt 1906” (1906, Muzeum Sztuki w Łodzi), obraz „Pierwsze żyto” (1907) i rzadka w twórczości Masłowskiego próba symbolizmu „Świątynia sztuki” (1907, zaginiony).

Ule, akwarela z Woli Rafałowskiej, 1924 (Muzeum Śląskie w Katowicach)

Jesienią 1907 powstały pejzaże z Radziejowic łączące graficzną czytelność kreski z malarskością plamy, jak np. „Staw w Radziejowicach” (1907). Plener w Nowosiółce na Wołyniu w roku 1908 dał 18 akwarel wystawionych w TZSP. Jak już wspomniano, w latach 1909 i 1910 odbyły się w TZSP wystawy indywidualne Masłowskiego[46]. Z tego okresu (1909) pochodzi między innymi akwarela „Maki”. W następnych latach, do roku 1914 wystawiał on w TZSP pejzaże z Włoch, Tunisu i polskie z Woli Rafałowskiej, m.in. „Podwórze w Villi d’Este”, „Zatoka Neapolitańska”, „Krowy”, „Białe maki”, „Chojar”, „Motyw z Taorminy”, „Beduinka”, „Wejście do pałacu beja”, „Kawiarnia arabska” i inne. Wszystkie one prezentowały niezwykłe bogactwo koloru i dekoracyjności, rzadką świeżość i bezpośredniość wizji. Przykładami akwareli z tego okresu są obrazy „Maki” i „Malwy w ogródku” (1911). Zdarzały się także w tym czasie oleje pracowniane.

Wkrótce powrócił do malarstwa pejzażowego. Twórczość tego ostatniego okresu była nierówna. Do wybitniejszych utworów tego czasu należą akwarele z podróży do Włoch w roku 1922[47] i niektóre pejzaże z Woli Rafałowskiej, jak na przykład kilka z roku 1924: „Ule” (Muzeum Śląskie w Katowicach), „Gryka”[25][48], czy „Łubin” (Muzeum Narodowe w Warszawie)[49].

Kalendarium życia i twórczości

Biografię i drogę twórczą artysty ukazuje w czytelny sposób chronologiczne[50] zestawienie istotnych wydarzeń.

Rok Data albo orientacyjny okres Miejsce Opis
1853 3 grudnia Włodawa Narodziny przyszłego artysty, jako syna Rajmunda Masłowskiego (1825–1897) i Walerii Józefy Katarzyny z Danilewiczów (1827–1881)
1854 8 maja Włodawa Chrzest (Metryka jego chrztu jest przechowywana w archiwum Parafii św. Ludwika OO. Paulinów we Włodawie)
1856 Garwolin Zmiana miejsca zamieszkania w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia ojca artysty, gdzie pełnił funkcję pisarza sądu pokoju.
1858–1865 Chęciny Zmiana miejsca zamieszkania w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia ojca artysty, który zarazem był tam podczas powstania styczniowego naczelnikiem okręgu chęcińskiego
1865 Kalisz Zmiana miejsca zamieszkania w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia ojca artysty, który objął stanowisko patrona (tzn. obrońcy) przy tamtejszym Trybunale Cywilnym). Nauka w Męskim Gimnazjum Klasycznym, gdzie pierwszym nauczycielem rysunku Masłowskiego był artysta-malarz Stanisław Barcikowski, absolwent Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie Masłowski dużo tam rysował z natury, m.in. w latach 1865–1871 w Bronowie koło Poddębic u Marii i Jarosława Konopnickich, przyjaciół ojca, którzy ochrzcili przyszłego artystę imieniem „Stasikoszczok”
1871 Warszawa Zmiana miejsca zamieszkania w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia ojca artysty.
1871–1875 Warszawa studia w Warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem W. Gersona i A. Kamińskiego
1875 Petersburg Srebrny medal z Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu za rysunki szkolne
1875 Warszawa między innymi szkice "Dziewanna", "Trzciny"
1875 Warszawa Czynny udział artysty w życiu sławnej pracowni wynajętej przez grupę artystów-malarzy: J. Chełmońskiego, S. Witkiewicza, A.Piotrowskiego i innych w Hotelu Europejskim w Warszawie
1875 Ukraina Pierwsza podróż na Ukrainę w towarzystwie literata Edwarda Chłopickiego (następne wyprawy w latach 1878–1886)
1875 Warszawa, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) Pierwsze wystawione obrazy: „Owczarek” i „Kozacy”, Konie w stajni, "Studium wozu frachtowego", pierwsze ilustracje zamieszczone w „Kłosach”.
1876 październik, listopad Ukraina Druga podróż na Ukrainę, z której zachowało się kilka listów Masłowskiego do artysty-malarza Władysława Leszczyńskiego. Szkice, na przykład "Oset"
1878 Warszawa (w pracowni artysty) Obraz „Odbicie branki” (wystawiony 1878 -wątek ukraiński), „Pożegnanie Kozaka” (ilustracja, 1878), Dziewczynka ukraińska, "Studium rysunkowe drzwi kościoła w Jędrzejowie".
1879 Warszawa Powstanie obrazu Duma Jaremy, olej na płótnie, Muzeum Narodowe w Warszawie, „Chłopcy w stepie” (ilustracja),
1880–1890 Pieczyska u kolegi artysty Czesława Tanskiego Powstanie obrazu Lasek (orientacyjna data powstania 1884–1887), akwarela, "Witosek" - studium akwarelowo-rysunkowe, "Sosna".
1880 Warszawa (w pracowni artysty) obraz „Na pastwisku” (wieś mazowiecka), Poręba, powstanie lub wystawienie obrazów o tematyce ukraińskiej - „Noc” (wystawiony 1880), „Tabun”, „Odpoczynek Czumaka”,
1881 21 sierpnia Warszawa (w Warszawie nie było wówczas malarza, gdyż wakacje spędzał na terenie Ukrainy) Śmierć matki artysty[51]
1881 Warszawa (w pracowni artysty) melodramat „Niedola”[52]
1882 Warszawa (w pracowni artysty) obraz „Wesele” (wątek ukraiński),
1882 Warszawa (w pracowni artysty) obraz „Odpoczynek” (wątek ukraiński)
1883 Warszawa (w pracowni artysty) obraz „Taniec Kozaków” - jakby zamknięcie i synteza całego wątku ukraińskiego w twórczości artysty.
1884 (orientacyjna data) Warszawa Powstanie obrazu "Wschód księżyca", ol./pł - Muzeum Narodowe w Krakowie – Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach.
1884–1887 Warszawa Początek nowej fazy twórczości w nowym środowisku sztuki - bliskie stosunki koleżeńskie z grupą malarzy i pisarzy związaną z „Wędrowcem”, z Aleksandrem Gierymskim i Antonim Sygietyńskim, z młodymi: Józefem Pankiewiczem i Władysławem Podkowińskim. Rozwiązywanie przez artystę równolegle z problemem koloru - problemu waloru, problemu światła w nocy i w dzień. Głębokie przemiany malarstwa Masłowskiego (między innymi obrazy: „Wschód słońca” (1886), „Zachód Słońca” (1887), "Targ za Żelazną Bramą" (1884), „Targ na Mariensztacie” (ok. 1887), „Południe” (ok. 1888), "Tragarz", "Moczary".
1886 (pół roku) Monachium Pół roku spędził Masłowski w Monachium, gdzie – jak napisał – „pracował u siebie”
1888 Warszawa Nowy temat w twórczości malarskiej artysty – miasto Warszawa. Liczne interesujące notaty zza Żelaznej Bramy. Także grupa studiów akwarelowych z Mazowsza. Oznaki typowe dla impresjonizmu. W.Gerson w krytyce z 1888:[...] „p. Masłowski nadesłał na wystawę rzadkiej piękności i siły akwarelę „Chatę mazowiecką”[...] (podkreślając "jasność", "soczystość", "siłę barw", "plastyczność")
1890–1907 Warszawa Okres "burzy i fermentu" (burzy i naporu - "Sturm und Drang periode"). Początkowo przejście przez impresjonizm (najdalej posuniętą próbą w kierunku dywizjonistycznej, plamkowej formy był obraz zatytułowany „Poranek”) a następnie porzucenie go w poszukiwaniu własnej formy. Obraz „Pocztylion” (1890), a następnie „Targ na Grzybowie” (1892), „Ostatnie promienie”, „Przed poborem” (1892), Konie przy obroku.
1890 Warszawa obrazy Gaik brzozowy, "Pociąg", „Pocztylion” (?) - jako próby poszukiwania własnej, odrębnej formy malarskiej
1892 Warszawa „Targ na Grzybowie” (1892), „Ostatnie promienie”, „Przed poborem” (1892)
1893 Warszawa wystawia między innymi obrazy „Stare Miasto” i „Poranek”
1894 Warszawa wystawione obrazy „Mickiewicz i Maryla” i „Porwanie”
1896 Warszawa wystawienie obrazów „Sprawa o granicę” i „Bociany” (duże kompozycje olejne)
1897 20 lutego 1897 Warszawa Ślub z Anielą Ponikowską (1864–1940) – siostrą Cezarego Ponikowskiego (1853–1944)
1897 jesień - (zapewne wrzesień) 1897 Radom śmierć ojca artysty Rajmunda (1825–1897).
1897 Warszawa "Portret żony artysty", akwarela, (własn. rodziny artysty)
1897 Kraków Członkostwo krakowskiego ugrupowania artystów pod nazwą „Sztuka”, utworzonego głównie z inicjatywy Jana Stanisławskiego, gdzie z warszawskich plastyków weszli także Józef Pankiewicz i Konstanty Laszczka.
1898 Warszawa , „Portret dziewczynki”[53], „Giewont we mgle”, Kobieta w ludowym stroju huculskim.
1898 Łęczna obraz „Chart”

powstały u Blochów w Łęcznej

1899 Kazimierz nad Wisłą obrazy „Rynek w Kazimierzu” i „Kapliczka w Kazimierzu”.
1899 Warszawa, Wiedeń Ekspozycja grupy kilkunastu akwarel w salonie Krywulta.
1900 czerwiec-sierpień Włochy i Francja (Paryż) Podróż do Włoch i Paryża. Odznaczenie medalem na Wystawie powszechnej w Paryżu za obraz „Rynek w Kazimierzu”
1901 24 stycznia Warszawa Narodziny syna Macieja (1901–1976), późniejszego historyka sztuki
1901 sierpień-październik Warszawa, Garbów koło Lublina między innymi obraz: "Wnętrze kościoła w Garbowie", drobne akwarele dla redakcji „Chimery”.
1902 Warszawa, Wiedeń Udział w ekspozycjach wiedeńskiej Secesji.
1902 wrzesień (Rybiniszki) Warszawa-Rybiniszki akwarele duża „Cyganka” i pejzaże z Rybiniszek - ”Pejzaż jesienny z Rybiniszek, akwarela, (Muzeum Narodowe w Warszawie), „Wrona”, „Kamienica pod Okrętem".
1902 Warszawa - „Zachęta” Wystawa prac artysty i zakończenie drugiego etapu jego poszukiwań malarskich.
1903 Wola Rafałowska Pierwszy wyjazd artysty do Woli Rafałowskiej między Mińskiem Mazowieckim a Siedlcami, gdzie miał "niebawem znaleźć syntezę swojego pejzażu polskiego"[54]; obraz zatytułowany: "Wola Rafałowska".
1903 luty, lipiec-sierpień Supraśl "Próba sił" twórczych w malarstwie dekoracyjnym - plafon sali balowej i chóru kaplicy w pałacu Zachertów (zniszczonym w okresie wojennym i powojennym, ok.1945) w Supraślu.
1904 kwiecień-lipiec Włochy początek serii wypraw do Włoch (Rzym, Florencja, Fiesole), "Fontanna w ogrodach Palazzo Colonna", (Muzeum Narodowe w Warszawie), obraz "Koń z Kapitolu" (Wejście na Kapitol – Campidoglio w Rzymie), akwarela, (Muzeum Narodowe w Warszawie)
1904 wrzesień plener w Trokach pod Wilnem Obraz zatytułowany "Troki".
1904 Wystawa specjalna w „Zachęcie” - 58 akwarel
1905–1907 Warszawa Praca i eksperymenty artystyczne w warszawskiej pracowni przy ul. Mokotowskiej Ilustracje do „Pana Tadeusza” na przykład: Koncert Wojskiego (do specjalnego wydania w roku 1905 dla prenumeratorów łódzkiego wydawnictwa „Rozwój”), a także kompozycje figuralne, np. obraz „Pijani chłopi” (1906, Muzeum Narodowe w Warszawie), scena z Rewolucji 1905 roku - „Patrol Kozaków” (1906), „Pierwsze żyto” (1907) i wyjątkowa w twórczości Masłowskiego próba symbolizmu „Świątynia sztuki” (1907, zaginiony).
1906 Powstanie obrazu Wiosna 1905 (patrol Kozaków w Alejach Ujazdowskich w Warszawie), ol./pł, (Muzeum Narodowe w Warszawie)
1907–1926 Okres rozkwitu i schyłku twórczości Masłowskiego.
1907 jesień (wrzesień-październik) Radziejowice Pejzaże łączące "graficzną czytelność kreski z malarskością plamy", jak na przykład: „Staw w Radziejowicach”, "Na pastwisku"
1908 lipiec-wrzesień Nowosiółka na Wołyniu Plener - 18 akwarel wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP)
1909 Wola Rafałowska Obraz: "Droga polna (Łubin)", akwarela, (Muzeum Narodowe w Warszawie).
1909 i 1910 Warszawa wystawy w TZSP Wystawy indywidualne. Między innymi obraz: "Fontanna w Palazzo Massimo w Rzymie"
1910 marzec-październik Niemcy, Czechy, Włochy (Warnsdorf, Drezno, Kounice koło Brna, Fiume, Florencja, Rzym, Tivoli, Sorento, Chiusi, Pisa, Monachium Plener - 18 akwarel wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP)
1911 sierpień, październik Wola Rafałowska obrazy: „Malwy w ogródku”, "Maki"
1912 marzec-lipiec Włochy, Austro-Węgry, Tunezja (Taormina, Catania, Palermo, Tunis, Cagliari, Wiedeń) podróże artystyczne. Obraz: "Skarbiec beja Tunisu
1913 marzec-lipiec Wiedeń, Paryż, Pontebba, Wenecja, Hraczowic, Sestri Levante, podróże artystyczne Wystawa akwarel w „Galerie Léon Marseille”
1914 czerwiec-lipiec, sierpień Podróż - Fiesole, Viareggio. Warszawa - Zaproszenie na objęcie profesury w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, której nie przyjął (czerwiec) Wybuch I wojny światowej zastał go w kraju.
1914 i lata wcześniejsze TZSP Coroczne ekspozycje pejzaży z Włoch, Tunisu i polskich z Woli Rafałowskiej - m.in. „Podwórze w Villi d’Este”, „Zatoka Neapolitańska”, „Krowy”, „Białe maki”, „Chojar”, „Motyw z Taorminy”, „Beduinka”, „Wejście do pałacu beja”, „Kawiarnia arabska” i inne.
1916 kwiecień Warszawa - TZSP Wielka wystawa prac artysty.
1916 grudzień Warszawa TZSP Nagroda jubileuszowa „Zachęty”.
1918 Warszawa Koniec wojny - wielkie moralne odprężenie. Powstanie obrazu „Beliniacy”
1920 Wola Rafałowska Między innymi obraz: "Gryka"
1921 Paryż Wybór na członka Société Nationale des Beaux-Arts[55].
1922 maj-czerwiec... Podróże artystyczne: Bogumin, Wiedeń, Włochy (Tivoli, Taormina, Villa d’Este), Wola Rafałowska Kolejne plenerowe podróże artystyczne i obrazy: "Kwitnące drzewo przy Villi d’Este", "Tivoli Villa d’Este" i „Gryka”.
1924 Wola Rafałowska Ostatni wyjazd na plener. Obrazy: „Ule” (Muzeum Śląskie w Katowicach), „Łubin”
1925 Warszawa, TZSP Wystawa jubileuszowa prac Masłowskiego.
1925 7 listopada Warszawa Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
1926 Warszawa „Zachęta” Reprodukcja obrazu „Duma Jaremy” z roku 1879 - wydana jako premia "Zachęty"
1926 Warszawa Ostatni rok życia, choroba serca, niewielka aktywność twórcza.
1926 31 maja (data śmierci) Warszawa Śmierć. Pogrzeb na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w grobie rodziny matki artysty, kwatera 11-1-7

Źródła:

Wystawy

Nagrody

Ordery i odznaczenia

Krytyka

Uwagi krytyczne pochodzą z publikacji syna artysty, historyka sztuki Macieja Masłowskiego, który napisał redagując hasło o swym ojcu w Polskim Słowniku Biograficznym: "Twórczość [...] ostatniego okresu była nierówna"[59]

Opisując zaś obraz Dumka Jaremy określał go początkowo w kategoriach „ukraińskich prymitywów”. Jednak później był gotów skorygować swój pogląd, pod wpływem niezwykle pochlebnych, pełnych superlatywów, ocen, jakie usłyszał od Eligiusza Niewiadomskiego, zwracającego uwagę na dekoracyjne walory obrazu – zwłaszcza na „czysto zdobniczy układ kwiatów na stepie”[60]

Galeria

Uwagi

  1. ↑ Domek przy ul. Granicznej 5 w Zalesiu Dolnym (osada „Borówka”), należał do Guttakowskich – kuzynów żony artysty Anieli. Zakupiony został w 1924 roku przez Jadwigę Chrząszczewską dla jej siostrzenicy Ireny z Gineyków Guttakowskiej (siostry artysty-malarza Romana Gineyki), zob. linki zewn.: https://www.zalesie-dolne.pl/drewniany-domek-przy-ul-granicznej-5/ i https://zalesie.b-cdn.net/wp-content/uploads/2019/11/Graniczna_5-zima-scaled.jpg [data dostępu: 2022-07-29]).
  2. ↑ Obraz ten, związany z wydarzeniami Rewolucji 1905 roku, w różnym czasie występował pod różnymi tytułami: początkowo jako „Patrol Kozaków”, później, kiedy policja szykanująca obraz zabroniła używania tego tytułu, nazywany był „Świt 1906” lub „Wiosna 1905”. Bliższe wyjaśnienie zawiera fragment listu Stanisława Masłowskiego do Fryderyka Dolmana w Londynie (przekł. pol.): „Ten obraz posiadający przedtem tytuł «Patrol Kozaków», nazywa się obecnie «Świt 1906», policja bowiem zażądała skasowania poprzedniego tytułu”[22].
  3. ↑ Ślub artysty z Anielą z Ponikowskich odbył się w kościele pw. Św. Aleksandra przy Pl.Trzech Krzyży w Warszawie. Aniela z Ponikowskich Masłowska (1864–1940 – grób – „Stare Powązki” w Warszawie, kwat. 26-1-1) była córką Krystyny z Choynackich/Chojnackich Ponikowskiej (1827–1869 grób – „Stare Powązki” w Warszawie, kwat. 30) i Juliusza (1820–1873), siostrą Cezarego (1853–1944), ciotką Marii Ponikowskiej (1894–1969), Krystyny z Ponikowskich (zm. 1954) zamężnej za Stanisławem Wierzbickim, Janiny z Ponikowskich zamężnej za Januszem Zdzienickim (adwokatem osiadłym w Lublinie) i Wacława Ponikowskiego (1884–1944). Po swej wspomnianej wyżej matce Krystynie z Choynackich/Chojnackich Ponikowskiej (wg inskrypcji na nagrobku: 13 marca 1827 – 4 lipca 1869) była wnuczką Teresy z Umińskich Choynackiej/Chojnackiej (1796–1868 – groby – „Stare Powązki” w Warszawie, kwat. 30) i Andrzeja Choynackiego/Chojnackiego, siostrzenicą Barbary z Choynackich/Chojnackich Chrząszczewskiej (4 grudnia 1830 – 31 sierpnia 1873), a także przybraną siostrą Bronisławy Girdwoyń (z urodzenia Lobzin, 3 października 1853) zamężnej za Kazimierzem Girdwoyniem. W tym miejscu warto przytoczyć uwagi syna Stanisława Masłowskiego – Macieja (opublikowane w pracy: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 126–127 – przypis 20): >>Ślub artysty z Anielą Ponikowską (1864–1940) miał miejsce w Warszawie 20 lutego 1897 roku. Żona wniosła mu w posagu piękny charakter i kulturę. Życie jej nie było łatwe. Wcześnie straciła rodziców. Oddana do rosyjskiego gimnazjum przeszła apuchtinowską szkołę zdobywając jako 16-letnia maturzystka 12 piątek na „atiestatie” i – co bardziej cenne – „nagrodę za koleżeństwo”, którą tajemnie ofiarowała jej klasa w formie „Marii” Malczewskiego z odpowiednim nadrukiem i zbiorową dedykacją. Zaraz po skończeniu szkoły zabrała się do pracy zarobkowej, przez pierwsze dwa lata jako nauczycielka na wsi, potem w Warszawie. Tutaj rozpoczyna studia muzyczne u Śliwińskiego (ojca) i A.Michałowskiego. W rezultacie osiąga wysoki poziom wykonawczy i możność utrzymania się z prywatnych lekcji. Zachowała się opinia Sygietyńskiego (nieskłonnego do przesady), gdzie stwierdza, że „p. Aniela z Ponikowskich Masłowska jest wyborną i doświadczoną nauczycielką gry fortepianowej”. Proponował jej w swoim czasie objęcie klasy przygotowawczej w konserwatorium. Obok muzyki interesuje się żywo literaturą i krytyką. Mało znałem kobiet jej epoki równie oczytanych i obytych zarówno w dziedzinie literatury polskiej, jak francuskiej, niemieckiej, skandynawskiej, rosyjskiej, specjalnie zaś francuskiej krytyki artystycznej. W jej podręcznej bibliotece, panieńskiej jeszcze, można było spotkać prace Goncourtów, Baudelaire’a, Sainte-Bouve’a, Hello, de Vogue, Wyzewy itp. Kierunek i gatunek tej lektury wiązał się niewątpliwie ze środowiskiem, w jakim się obracała. Środowisko to było bardzo różnorodne i ciekawe. Znała całą Polskę intelektualną swoich czasów poczynając od lewego skrzydła w osobie komunistki Marii Koszutskiej (tow. Wery) i „najstarszej” socjalistki Paszkowskiej (Gertrudki) kończąc na prawym. koncentrującym się w domu jej ciotecznego brata Jana Wiktora Popławskiego (Dmowski, J. K. Potocki, Antoni Potocki, Z. Wasilewski, Jabłonowski). Była w okresie paru lat uczestniczką zebrań u Niedźwiedzkich, gdzie do stałych gości należeli Dygasiński, Prus, Sienkiewicz, filozof Mahrburg, chemik Milicer, zwany Janem Złotoustym, matematyk Gosiewski, Ochorowicz. Przyjaźniła się z rodziną Jana Kleczyńskiego, gdzie zbierał się co miesiąc muzyczny świat Warszawy. W Krakowie u fizyka Augusta Witkowskiego, żonatego z jej kuzynką, spotykała młodopolską naukę i sztukę. Znała świetnie stare Zakopane z Tetmajerami, Żeleńskimi, Witkiewiczem, Chałubińskim, Sabałą. Bywała na zebraniach u Dicksteinów, Krausharów, Lewentalów, Brzezińskich, Grabowskich, które gromadziły warszawską elitę intelektualną. Z domu rodziców, od dziecka znała Eugeniusza i Józefa Pankiewiczów i Romana Statkowskiego. Komediopisarz Józef Franciszek Bliziński był jej wujem, Wacława Berenta uczyła polskiego jako młodego chłopca. Obok muzyki, lektury i życia towarzyskiego pochłaniała ją w młodości praca oświatowa wśród warszawskiego proletariatu. Patrzyła z bliska na koleje losu tylu wybitnych ludzi w Polsce, że nie można odżałować, iż nie utrwaliła swoich wspomnień.<< Do przytoczonych wyżej uwag można dodać, że wspomniane tam jej związki ze środowiskiem muzycznym pogłębiały i rozszerzały się dzięki pokrewieństwu z Eugenią Umińską (poprzez matkę Anieli Krystynę z Chojnackich Ponikowską (1827–1869) i babkę Teresę z Umińskich Chojnacką (1796–1868) – zob.nagrobek na Starych Powązkach w Warszawie (kwatera 30), zdjęcie z 2018 roku i widok płyty poziomej na tym samym nagrobku, zdjęcie z 2018 roku.
  4. ↑ Akwarela malowana w pobliżu wsi Pieczyska w okolicach Grójca w okresie, kiedy artysta bywał tam często z wizytą u swego kolegi Czesława Tańskiego – zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Ossolineum, Wrocław 1957, s. 112, a także: Halina Cękalska-Zborowska: Wieś w malarstwie i rysunku naszych artystów, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1969, s. 272. Tutaj zamieszczono kopię reprodukcji z albumu „Sztuka Polska – malarstwo w reprodukcjach kolorowych”, H.Altenberg, Lwów [1904] (oryginał wówczas należał do Bohdana Wydżgi). Tamże we wstępie do tej reprodukcji (s. 49) pisał Feliks Jasieński: […] >>patrzę na odbitkę „lasku” Masłowskiego, naszego, po naszemu przetrzebionego lasku, z taką przedziwną finezyą i prawdą, przez wielki indywidualny talent oddanego lasku, który wraz z innymi klejnocikami, krył się długo w skromnym, brudnym, maleńkim notatniku artysty, w jego „Mandze”. Bo się zachwycam mistrzowskiem oddaniem charakteru tej mikroskopijnej, cichej gruszy „co na miedzy siedzi”, za laskiem na lewo<<[…]
  5. ↑ Zatrzymując się przy ocenach malarstwa Masłowskiego warto przytoczyć pochlebną opinię znanego francuskiego krytyka artystycznego Waldemara George z pierwszej ćwierci XX stulecia, którą odnotował działający w tym czasie polski malarz i krytyk W. Mitarski w swym sprawozdaniu: Z wystaw warszawskich – salony prywatne („Tygodnik Illustrowany”, 1922, s. 820–821). Oto fragment jego relacji z odwiedzin Waldemara George w krakowskim Muzeum Narodowym: „[…] Moje przypuszczenia z czasu tamtej wystawy w Paryżu potwierdził mi niejaki p. Waldemar George, który w lecie bieżącego roku bawił w Krakowie. Jest to jeden z krytyków paryskich, którego artykuły drukowane są w wielu nowszych francuskich miesięcznikach literacko-artystycznych. Po obejrzeniu zbiorów w krakowskim Muzeum Narodowym zaopiniował, że jedyne prace, jakie mu się podobały bez zastrzeżeń, szczerze, jako głęboko oryginalne, były to obrazy Michałowskiego i 2 akwarele St. Masłowskiego (ze zbioru St. Jasieńskiego [? – może „literówka”? – może autorowi chodziło o Feliksa Jasieńskiego?]). O Masłowskim nie słyszał nigdy i musiałem go informować. Fakt, że krytyk ten znany mi ze swych sympatii do skrajnie lewicowych ideologii w plastyce, znający się doskonale na tym, co wartościowe, zwrócił właśnie uwagę na dwie skromne akwarele St. Masłowskiego, nad których walorami plastycznymi zresztą z zainteresowaniem się rozwodził, utwierdził mnie w mojej dawnej słabości i sympatiach do pewnej kategorii prac tego srtysty i upewnił, że się nie mylę uważając je za par excellence polskie, w esencjonalnym znaczeniu wyrazu. […]”.
  6. ↑ O obrazie „Moczary” pisze syn artysty Maciej Masłowski: >>Wynikiem (…) nieustannej łączności z naturą był w tych latach osiemdziesiątych cały szereg niewielkich, ale pionierskich – jak mi się wydaje – krajobrazów. Zaliczyłbym do nich „Lasek” i „Moczary” z kolekcji krakowskiego Muzeum Narodowego, a także „Pociąg” i „Łubin z wiatrakiem” ze zbiorów prywatnych. Są to przykłady bardzo wczesnego pleneru, przykłady przejścia ponad zimnym światłocieniem i suchą fotograficznością wprost do plamy i koloru.<< (zob.: Maciej Masłowski: Wstęp do albumu „Stanisław Masłowski – akwarele 12 reprodukcji barwnych”, Warszawa 1956, wyd. „Sztuka”, s. 9), a następnie:>>Akwarela „Moczary”, z dawnej kolekcji Feliksa Jasieńskiego, obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (14x45) sygnowana ołówkiem: „S. Masłowski, 94”. M.N.K.150164. Sygnatura późniejsza, stawiana w chwili nabycia akwareli przez Jasieńskiego. Akwarela była reprodukowana barwnie w „Sztukach Pięknych” i Feliksa Kopery „Dziejach malarstwa w Polsce”, Kraków 1926.<<(zob.: Maciej Masłowski [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, Zakł. Narod. im. Ossolińskich, w serii „Źródła do Dziejów Sztuki Polskiej” pod red. A.Ryszkiewicza, t.VII, s. 112, przypis 26).
  7. ↑ Data powstania (1884) i data na sygnaturze (1890) różnią się – zob.: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław, 1957, ed. Ossolineum.
  8. ↑ Rysunek tuszem na papierze, 25,5 × 14,6 cm.
  9. ↑ Wym.: 65,5 × 97,0 cm (w świetle ram) – w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.

Przypisy

  1. ↑ Księgi metrykalne Parafia św. Ludwika we Włodawie oo. paulinów we Włodawie.
  2. ↑ Polski słownik biograficzny, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, wyd. Ossolineum (Polska Akad. Nauk – Zakł. Narod. im. Ossolińskich), tom XX/1, zesz.84, s. 129 i nast. – hasło: „Stanisław Masłowski”.
  3. ↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, s. 232.
  4. ↑ Zob.: drzewo genealogiczne rodziny Masłowskich: http://maciejmazur.cba.pl/mazurowie/-_drzewa_gen_2.html (dostęp: 2021-10-10), a także: http://maciejmazur.cba.pl/goreccy/genealogia.html, i http://maciejmazur.cba.pl/d/2/index.html [dostęp 2017-08-19].
  5. ↑ Zob.: Piotr Jankiewicz, Marek Piotrowski: Podziały administracyjne i urzędnicy (XIII–XVIII w.). Przynależność administracyjna Wielunia (do XVI wieku) – Z Rudy do Wielunia – http://www.historiawielunia.uni.lodz.pl/urzedy.html [dostęp 2012-11-14], ponadto szerzej: Ród Samson: http://maciejmazur.cba.pl/goreccy/genealogia.html, a także: http://maciejmazur.cba.pl/d/2/index.html i http://maciejmazur.cba.pl/mazurowie/-_rod_samsonow.html (dostęp: 2014-02-17).
  6. ↑ Według odpisu jej metryki urodzenia i chrztu wystawionego 25 lutego 1842 w parafii Św. Krzyża w Warszawie, przechowywanego w archiwum rodziny Masłowskich – Waleria, Józefa, Katarzyna z Danilewiczów, a data jej urodzenia: 26 czerwca 1827
  7. ↑ Zmarła dnia 21 sierpnia 1881 - Warszawa, par. Wszystkich Świętych, pochowana - Warszawa, cm. Powązkowski Wiek: 54 lat - zob.: https://www.sejm-wielki.pl/b/psb.17222.3 (dostęp: 7 lutego 2024)
  8. ↑ Mieczysław Masłowski – budowniczy (zm. 1928), ok. 30 lat spędził w służbie holenderskiej na Jawie na obszarze Holenderskich Indii Wschodnich, by uniknąć służby w zaborczej armii carskiej. Dosłużywszy się emerytury osiadł z rodziną w Krakowie. Natomiast Władysław, specjalista w zakresie budownictwa browarów był żonaty z Rosjanką i – jak podaje jego bratanek Maciej Masłowski – znalazł się w konflikcie ze swym ojcem Rajmundem, aktywnym uczestnikiem Powstania styczniowego, co wywołało zerwanie więzów rodzinnych. Następnie emigrował z Polski i w latach 1880 znalazł się na terytorium Stanów Zjednoczonych. Zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, s. 237.
  9. ↑ Szerzej o rodzinie Danilewiczów – zob. (w jęz. angielskim): http://www.ostoya.org/wiki/index.php?title=History_of_Danielewicz_family także: https://en.wikipedia.org/wiki/Danielewicz jak również: https://en.wikipedia.org/wiki/Wincenty_Danilewicz (gdzie jest podobizna matki artysty Walerii i jej ojca Wincentego).
  10. ↑ Łoza S.: Legia honorowa w Polsce 1803–1923, Zamość 1923, wyd. Zygmunt Pomarański i Spółka (reprint Warszawa 1986, Wyd. WAiF), s. 38, poz. 284.
  11. ↑ R.Bielecki: Szwoleżerowie gwardii, seria: „Słynne Pułki Polskie”, wyd. „Neriton”, Warszawa 1996, s. 240 (poz. 2259).
  12. ↑ a b Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, op.cit.
  13. ↑ a b Polski słownik biograficzny, op.cit., s. 129.
  14. ↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, op.cit.,s.24.
  15. ↑ Maria Konopnicka: Jak się dzieci w Bronowie z Rozalią bawiły w Wikiźródłach.
  16. ↑ a b c d e Polski słownik biograficzny, ibid.
  17. ↑ Autor „Materiałów do życiorysu i twórczości” artysty pisał: >>Owszem, wyjeżdżał do Monachium. Zresztą wyjazd ten był prawdziwą musztardą po obiedzie. Opowiadał mi, że prawie nic tam nie malował, a delektował się świetnym piwem. „W Monachium przebywałem pół roku (w 1886) – pisze – gdzie pracowałem u siebie”<< – zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, op.cit., s. 109.
  18. ↑ a b Polski słownik biograficzny, op.cit., s. 130.
  19. ↑ Syn artysty, historyk sztuki, Maciej Masłowski podawał (1957) następujące informacje dotyczące adresów pracowni artysty w latach 1896–1918: [...]"Lata 1905–1907 spędza Masłowski w pracowni, można dodać: w swojej nowej, pięknej pracowni przy ulicy Mokotowskiej 37 m.18. Zajął ją w 1904 roku, na razie wspólnie z malarzem Edwardem Grajnertem, i rezydował w niej – wkrótce już sam – aż gdzieś do 1918 roku. A wcześniej? Wiem, że w 1903 korzystał z wynajętej dodatkowo pracowni na Wierzbowej, którą później zajął Antoni Piotrowski, że w 1900 jakiś czas używał pracowni Pankiewicza. Z l. 1896–1897 znam adres Złota 63, zdaje się, że tam miał wówczas swoje malarskie atelier; więcej niestety nie wiem."[...] – zob.: Stanisław Masłowski – Materiały ... op.cit, s. 141-142. Tu należy zwrócić uwagę, że Masłowski w liście do swej żony datowanym "Tunis, 25 VI 1912" podawał odmienny adres na Mokotowskiej pisząc: "Jednocześnie z tym listem wysyłam Ci trochę pieniędzy, mianowicie rs 100, 20 [skrót: 'rs' = 'rubli srebrem'] zaś na opłacenie pracowni. Bądź łaskawa te 20 rs posłać na Mokotowską 49" [...] – ibidem, s.284.
  20. ↑ Pracownia Masłowskiego mieściła się wówczas pod adresem: Mokotowska 37 m. 18, natomiast jego adres zamieszkania – Nowogrodzka 21 m. 8 (są to adresy podane na zachowanym w archiwum rodzinnym bilecie wizytowym St. Masłowskiego), poprzednio (do 1904) – zamieszkiwał przy ul. Kruczej 46 m. 12, a później (od 1917) – pod adresem Chmielna 60 m. 7 – zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, s. 208 (przypis 146), s. 212, s. 325 (przypis 2).
  21. ↑ Zob.: Stanisław Masłowski – Materiały ... op.cit, s. 141-142. Tu należy zwrócić uwagę, że artysta w liście do swej żony datowanym "Tunis, 25 VI 1912" podawał odmienny, niż podany przez jego syna, adres na Mokotowskiej pisząc: "Jednocześnie z tym listem wysyłam Ci trochę pieniędzy, mianowicie rs 100, 20 [skrót: 'rs' = 'rubli srebrem'] zaś na opłacenie pracowni. Bądź łaskawa te 20 rs posłać na Mokotowską 49" [...] – ibidem, s.284
  22. ↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Ossolineum, Wrocław 1957, s. 145.
  23. ↑ Polski słownik biograficzny, op.cit. ss. 130-131.
  24. ↑ Stanisław Masłowski – Materiały…, s. 228–229; https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stanislaw_Maslowski_invitation_to_the_post_of_professor,_Warsaw_Academy_of_Fine_Arts,_15_June_1914.jpg.
  25. ↑ a b Polski słownik biograficzny, op.cit. s.131.
  26. ↑ Zob. link w języku angielskim: https://en.wikipedia.org/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_Nationale_des_Beaux-Arts.
  27. ↑ Zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, s. 232.
  28. ↑ Pod koniec życia Masłowski wraz ze swą żoną Anielą i synem Maciejem zamieszkiwał pod adresem: Warszawa, Chmielna 60 m. 7 – zob.: Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały…, s. 208, przypis 246 (ten odcinek ulicy Chmielnej został doszczętnie zniszczony przez niemieckiego okupanta na przełomie lat 1944 i 1945).
  29. ↑ Posłuchajmy o mieszkaniu rodziny Masłowskich przy ulicy Chmielnej 60 m.7 w Warszawie wierszowanego wspomnienia syna artysty Macieja w wykonaniu własnym (nagranie w Podkowie Leśnej ok. 1970 roku) – https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Maciej_Maslowski_recites_his_poem_At_Home,_recording_ca_1970.wav.
  30. ↑ Zob. Giorgio Vasari: Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, Warszawa 1989, PIW, s. XXXVI – gdzie K.Estreicher – (autor wstępu i objaśnień) pisze: „Odczuwano u nas potrzebę tłumaczenia dzieła Vasariego. Przed I wojną światową tłumaczył ‘Żywoty’ S. Masłowski, po nim w okresie mięðzywojennym J. Morawiński. Rękopisy tych przekładów zachowały się.”.
  31. ↑ Podobny pogląd na malarstwo Masłowskiego podzielała Irena Piotrowska pisząc o jego „szlachetnych widokach pejzażowych z pogranicza realizmu i impresjonizmu” („To the same generation as Fałat and Wyczółkowski belongs for instance the water colorist Stanisław Masłowski (1853–1926) – represented at the Polish Museum in Chicago – whose noble landscape views mark the borderline of the Realism and Impressionism.”) – Irena Piotrowska: The Art of Poland, New York, 1947, wyd. Philosophical Library, s. 89 (Rozdział XIII – „Polskie malarstwo pejzażowe”).
  32. ↑ Aniela z Ponikowskich Masłowska (1864–1940) była córką Krystyny z Choynackich (1828–1869) i Juliusza (1820–1873) i siostrą Cezarego (1853–1944).
  33. ↑ Na temat obrazu „Wschód księżyca” w książce: „Wieś w malarstwie i rysunku naszych artystów” (Warszawa 1969, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, s. 271) – Halina Cękalska-Zborowska zamieściła następujące uwagi: „W pracowni także rodził się pierwszy >>czysty<< bez postaci ludzkich ogromny pejzaż Masłowskiego, nazywany >>Wschodem księżyca<<, >>Nocą<<, >>Groblą<< lub >>Krajobrazem przy świetle księżyca<<, wystawiony w Zachęcie po raz pierwszy pod tytułem >>Wieczór<<. Recenzent >>Kłosów<< napisał o nim w 1884 r., że jest to jeden z >>najpiękniejszych<< obrazów tej ekspozycji. Istotnie jest to bardzo interesujący obraz. Masłowski rozwiązywał tu problem przyćmionego światła, problem subtelnej gradacji waloru, lśnienia światła na wodzie modelującego delikatnie topole na grobli dzielącej płaszczyznę wody. Woda, niebo, drzewa ze splotem konarów i gałęzi, prawie zupełnie bez liści, złączone w całość, są przedmiotem obiektywizowanej obserwacji artysty. Praca nad obrazem trwała długo, poprzedzona studiami.".
  34. ↑ Syn artysty w swym opracowaniu: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Ossolineum, Wrocław 1957, s. 53–54 – podał następujące informacje o obrazie "Wschód księżyca": ">>Wschód księżyca<< (olej.pł 144 × 220) sygnowany: >>S. Masłowski, Warsz. 84<<, znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, MNK 10903. Wystawiony był w Zachęcie (1884) jako >>Wieczór<< ; w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (1886) jako >>Wieczór<<; na pierwszej Wielkiej Wyst. Sztuki Polskiej w Krakowie w 1887 jako >>Wschód księżyca<< (własność L.Michałowskiego, nr kat. 151; na Wystawie Sztuki Polskiej we Lwowie (1894) wystawiony był jako >>Krajobraz przy świetle księżyca<< (za ten obraz otrzymał malarz list pochwalny). W 1900 r. został zakupiony do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Wzmianki o nim zamieściły m.in. >>Kłosy<<, 1884, t. 34, s. 263 ("Do najpiękniejszych obrazów należy także >>Noc<< p. Masłowskiego") i >>Tygodnik Ilustrowany<<, 1885, półr. I, s. 86, gdzie Wojciech Gerson w artykule zatytułowanym >>Z dziedziny sztuk pięknych<< pisze: >>Pełen poetyczności jest krajobraz Masłowskiego nocny [...]<< Reprodukcję zamieścił m.in. >>Tygodnik Ilustrowany<<, 1902, półr.I, s. 405; >>Świat<<, Warszawa, 1907, nr 29, s. 5 i na oddzielnej karcie znajduje się w wyd. Muzeum Narodowego w Krakowie. Henryk Piątkowski w krótkim życiorysie artysty zamieszczonym w Katalogu zbiorów T.Z.S.P. w Warszawie, Warszawa 1924, nazywa obraz omawiany >>Groblą boruszkowiecką<<."[...] W dalszym ciągu – na stronie 104 cytowanej pracy – Syn artysty o chronologii i genezie powstania obrazu „Wschód księżyca” pisał (1957): [...]"Widać jasno, że obraz był wynikiem długotrwałych studiów. Potwierdza to przypuszczenie relacja samego autora: >>Co do powstania obrazu – pisze w swej notatce autobiograficznej z 1902 roku – jest to jeden z najpierwszych, ściślej mówiąc jest czwartym z rzędu. Namalowałem to płótno (tj. skończyłem i wystawiłem) w roku 1885, było jednak rozpoczęte wcześniej na jakie lat pięć<<. Oczywiście, jak zawsze u ojca matematyka zawodzi. Obraz ani nie był czwartym z rzędu, ani nie skończony w r. 1885, można wątpić nawet w ścisłość owych 5 lat, ale malarz dobrze pamiętał, że pracował nad nim długo, zanim go skończył. [...] Ze studiów do >>Wschodu Księżyca<< nie zachowała się ani jedna notata światła, tylko dwa rysunki pni potężnych topoli podmalowane akwarelą, wierne jak dokument. Obraz jest bez sentymentalizmu, a jednak ten świetlny eksperyment malarski nie był robiony bez sentymentu. Ciekawa i nieoczekiwana jest jego geneza literacka, wywodził ją sam autor z >>Beniowskiego<< 'Księżyc wstąpił krwawy i oczerwieniać zaczął staw Ladawy’ (J. Słowacki: Beniowski, Pieśń I, ww. 383-384). Tak oto były przerzucane mosty między romantyzmem wielkiej poezji polskiej a realizmem malarskim następnej epoki.[...]”.
  35. ↑ Gerson W.: Wystawa TZSP, Tygodnik Illustrowany 1888, t. 1, s. 410.
  36. ↑ Rutkowski S.: Stanisław Masłowski (1853–1926), Sztuki Piękne 1926, nr 10–11.
  37. ↑ Jankowski J.: Wstęp do reprodukcji obrazu Masłowskiego Spór o granicę, Album sztuki polskiej i obcej, Warszawa 1907–1910 (wyd. S. Orgelbrand).
  38. ↑ Trzebiński M.: Pamiętnik malarza, Wrocław 1958.
  39. ↑ Mickiewicz A.: Pan Tadeusz, Łódź [1906], nakł. i druk. „Rozwoju” – 6 reprodukowanych ilustracji Masłowskiego do „Pana Tadeusza”.
  40. ↑ Komza M.: Mickiewicz ilustrowany, Wrocław 1987 (wyd. „Ossolineum”), s. 264.
  41. ↑ H. Piątkowski: Kronika malarska. Obrazy S. Masłowskiego w salonie Kulikowskiego, „Tygodnik Illustrowany”, 1907, półr. I, s. 331–332.
  42. ↑ Syn artysty podaje, że obraz „Świt 1906”, określany także jako „Wiosna 1905” (lub „1906”), malował Masłowski wiosną i latem 1906 roku w swej pracowni przy Mokotowskiej 37 m. 18 i że wykonał jego dwie repliki. Początkowa wersja pochodząca ze zbiorów Bohdana Wydżgi znalazła się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.
  43. ↑ W. Wankie: Z wystaw warszawskich, Świat 1907, półrocze I, s. 15.
  44. ↑ Repr. w: „Tygodnik Illustrowany”, 1907, półrocze I, s. 295; Album sztuki polskiej i obcej, wyd. Świat (repr. barwna); 5 wieków malarstwa polskiego, Warszawa 1952,tabl.142.
  45. ↑ Zob.: nawiązujący do tego obrazu wiersz Jacka Kaczmarskiego Wiosna 1905 (według obrazu S. Masłowskiego) [dostęp 2012-11-14], zob. także: https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1840/wiosna%201905.pdf?sequence=1.
  46. ↑ Piątkowski H.: Wystawa Stanisława Masłowskiego, Tygodnik Illustrowany 1910, t. 2, s. 969.
  47. ↑ Zob.: „Willa Gouillan w Taorminie”, 1922, akwarela/gwasz/papier, wym. 98 × 67 cm, sygn. z prawej u dołu: „VILLA GOUILLAN S. MASŁOWSKI. TAORMINA 1922” – http://www.galeria-attis.pl/_upload/galeria/d/201802080226436ca1c3987d1359a3c9c432e4f581e342.jpg [dostęp 2018-05-25].
  48. ↑ Tego rodzaju motyw pejzażowy powtarza się w twórczości artysty kilkakrotnie w latach 1920–1924. W 2020 roku (20 października) ukazał się komunikat Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o szczęśliwym powrocie do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie (po 74 latach) – dwukrotnie zrabowanego (najpierw podczas okupacji niemieckiej, a następnie w latach reżimu komunistycznego w 1946 roku) – obrazu „Gryka”, powstałego w 1924 roku (zob.: https://www.gov.pl/web/kultura/dwukrotnie-zrabowany-wrocil-po-74-latach-obraz-stanislawa-maslowskiego-gryka-ponownie-w-zbiorach-mnw, a także: https://www.tvp.info/50418932/gryka-odzyskana-dwukrotnie-rabowany-obraz-wrocil-do-polski-, jak również: https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C740327%2Cakwarela-stanislawa-maslowskiego-gryka-trafila-do-muzeum-narodowego-w [dostęp: 20 października 2020]).
  49. ↑ Zob.: Cękalska-Zborowska H.: Wieś w malarstwie i rysunku naszych artystów, Warszawa 1969, s. 263–285.
  50. ↑ W weryfikacji chronologii była pomocna korespondencja artysty, opublikowana w: Stanisław Masłowski - Materiały do życiorysu i twórczości, op.cit.
  51. ↑ Waleria Józefa Katarzyna Danilewicz-Masłowska umarła dnia 21 sierpnia 1881 - Warszawa, par. Wszystkich Świętych, pochowana - Warszawa, cm. Powązkowski Wiek: 54 lat - zob.: https://www.sejm-wielki.pl/b/psb.17222.3 (dostęp: 7 lutego 2024) Syn malarza, historyk sztuki, Maciej Masłowski opublikował na jej temat - między innymi - następujące uwagi: "Ojciec mój nieczęsto o niej wspominał, za bardzo ją kochał aby mówić o niej bez łez. Chorowała długo, oczywiście na suchoty, pospolitą chorobę ówczesnej inteligencji. Wiadomość o jej śmierci spadła na ojca, młodego [27-letniego] już wówczas malarza, w czasie wakacji spędzanych na Ukrainie. Zaszył się wówczas w step w jakieś koralowe, kłujące bodiaki i płakał jak dziecko." (zob.: cytowane wyżej: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1958, s.13). Na tenże 1881 rok jest datowany obraz artysty "Niedola", określany krytycznie przez syna artysty jako nieudany "melodramat" (jak wyżej, s.50), gdzie "znowu bohaterem jest księżyc" (tamże, s.53) - obraz zapewne nie odpowiadający predyspozycjom artystycznym malarza-realisty, odmiennym od predyspozycji np. Grottgera. Tu pojawia się pytanie, czy zbieżność obu faktów w czasie jest przypadkowa? Następne pytanie dotyczy innego szerzej znanego obrazu "Wschód księżyca", gdzie również księżyc "jest bohaterem". Jest on sygnowany datą 1884, jednak wiadomo, że powstawał długo w bliżej nieokreślonym kilkuletnim czasie. Może jego inspiracja - pośrednio (!) - była ta sama, co obrazu Niedola. Gdyby taka hipoteza była trafna, to, kwestionowany przez syna artysty wieloletni okres powstawania wspomnianego obrazu, można by określić jako trzy lub cztery lata: 1881-1884.
  52. ↑ Obraz "Niedola" był reprodukowany w Tygodniku Powszechnym, 1881, półr. II, s.737, zaś omawiany przez Henryka Struvego w rubryce Przegląd Artystyczny - "Kłosy" 1881, tom. 32, s. 118, również opisywany w artykule "Sztuki piękne" w "Tygodniku Illustrowanym" 1881, półr.I, s.53; występował też w katalogach wystaw zbiorowych Masłowskiego w Salonie Krywulta 1896 i w 1925 w Zachęcie - zob: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1958, wyd. „Ossolineum” (w serii Źródła do dziejów sztuki polskiej, t.VII), s. 50, przypis 45
  53. ↑ Portret Marii Ponikowskiej, córki Cezarego Ponikowskiego, bratanicy żony artysty, w wieku dziecięcym
  54. ↑ Syn artysty w swym źródłowym opracowaniu o ojcu opublikował (1958) następujące informacje dotyczące pierwszego wyjazdu wakacyjno-plenerowego do wsi Wola Rafałowska w 1903 roku: "W Woli zamieszkał Masłowski w 1903 roku w domu letniczym gospodarza Cyrana. Na dobre zjechał tam dopiero w początku września, a przedtem dzielił czas i pracę między Wolę a Supraśl pod Białymstokiem, gdzie montował i kończył plafon w sali balowej tamtejszego pałacu. Dom był - a i dzisiaj jeszcze jest - wygodny, obszerny, w ogrodzie, cofnięty trochę od drogi wiejskiej. Zainstalowano się tam już w maju z całym dworem, z fortepianem, kufrem podręcznej biblioteki i angielskim fotelem na biegunach - był to ulubiony mebel malarza - w asyście kucharki Joanny Filipczak rozpoczynającej właśnie tego roku swą czterdziestoletnią służbę u nas."[...] - zobacz: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1958, wyd. „Ossolineum” (w serii Źródła do dziejów sztuki polskiej, t.VII), s. 42
  55. ↑ Zob.: https://fr.wikipedia.org/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_nationale_des_beaux-arts lub :https://en.wikipedia.org/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_Nationale_des_Beaux-Arts
  56. ↑ Ponownie wystawiony obraz „Wschód księżyca” (wówczas własność L.Michałowskiego, nr kat. 151)
  57. ↑ Polski słownik biograficzny, op.cit. ss. 130-131.
  58. ↑ M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1083 „za wybitną twórczość artystyczną”.
  59. ↑ Hasło "Masłowski Stanisław" [w]: Polski słownik biograficzny, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, wyd. Ossolineum (Polska Akad. Nauk – Zakł. Narod. im. Ossolińskich), tom XX/1, zesz.84, s. 129 i nast. – hasło: „Stanisław Masłowski”
  60. ↑ Zob.: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, oprac. Maciej Masłowski, Wrocław, 1957, wyd. „Ossolineum” s. 50–51.
  61. ↑ Uwaga: Data powstania (1875) i data na sygnaturze (1894) są różne – zob.: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław, 1957, ed. Ossolineum.
  62. ↑ Masłowski M. [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu..., op.cit., s.357 – "Spis ilustracji – ryciny poza tekstem", poz.41.
  63. ↑ Obraz był reprodukowany po raz pierwszy w „Albumie malarzy polskich”, wyd. M.Robiczka w Warszawie, 1885, zeszyt 11.
  64. ↑ Syn artysty pisze: >>„Pociąg”, akwarela (10x25) sygnowana „1890, St.Masłowski, Łosijówka […]. Sygnatura stawiana w latach dwudziestych, data niepewna<< – zob.: (zob.: Maciej Masłowski [oprac.]: Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości, Wrocław 1957, op.cit., s. 112, przypis 27).
  65. ↑ Portret ten był reprodukowany w Tygodniku Illustrowanym, 1899, vol. I, s. 305.
  66. ↑ Data na sygnaturze może pochodzić z roku, w którym artysta umieścił sygnaturę na portrecie, tj. nie z roku powstania pracy, ale z następnego roku. Artysta gościł bowiem „U Rapackich serdecznych przyjaciół żony malarza, w Bogurzynie w Mławskiem”, w roku 1897, co podał autor „Materiałów do życiorysu i twórczości” artysty – zob.: M. Masłowski: „Stanisław Masłowski – Materiały...”, op. cit., s. 47, przypis 31.
  67. ↑ M. Masłowski pisał o tym portrecie w opracowaniu „Stanisław Masłowski – Materiały do życiorysu i twórczości”, Wrocław 1957, Ossolineum, op. cit. s. 142. Nie podając precyzyjnie daty jego powstania umieszcza go wśród innych prac powstałych w latach 1903–1906.
  68. ↑ Wydanie z okazji 50. rocznicy śmierci poety, Wydawnictwo „Rozwój”, Łódź, 1905, s. 80/81 (ogółem zamieszczono tam ponad 20 ilustracji St. Masłowskiego).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Masłowski&oldid=74441159”