Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce
Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce – wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzane na terytorium Polski. Ich główne zasady oraz pozycja prawnoustrojowa Parlamentu Europejskiego określone są w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (do 2009 r. Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską[1]), zaś szczegóły regulowane są na poziomie państw członkowskich[2]. W Polsce regulacje prawne dotyczące wyłaniania składu Parlamentu Europejskiego zawarte są w Kodeksie wyborczym[3][4].
Regulacje wspólnotowe
[edytuj | edytuj kod]Podstawowe zasady wyborów określone są w art. 223 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (do 2009 r. art. 190 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską[1]). Ustanawia on dwie naczelne zasady – bezpośredniość i powszechność[1]. Przewiduje również możliwość uchwalenia jednolitej ordynacji wyborczej w całej Unii[1]. Ważnymi aktami prawnymi regulującymi procedurę wyborczą są także dyrektywa 93/109/WE[5] oraz Akt dotyczący wyborów przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich[2]. Wysokość maksymalnej granicy progu wyborczego ustalono na poziomie 5%[2]. Prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Unii – czynne w większości państw od 18. roku życia (w Grecji jest to 17 lat, na Malcie, w Niemczech, Austrii, Belgii - 16), bierne – w zależności od państw[2]. We wszystkich krajach członkowskich przyjęto także zasady równości oraz proporcjonalności[2]. Liczba eurodeputowanych wybieranych z poszczególnych państw ustalona jest w traktacie nicejskim oraz traktatach akcesyjnych do Unii Europejskiej z 2003 i 2005 roku. Na kadencję 2004-2009 w Polsce wybrano 54 deputowanych, zaś od wyborów w czerwcu 2009 było to 50 parlamentarzystów[6], następnie w 2014 r. było to 51 eurodeputowanych, a w 2019 r. 51+1, w związku z Brexitem. Również termin wyborów określony jest przez przepisy prawa Unii Europejskiej, natomiast samo głosowanie zarządza Prezydent[4].
Ordynacja w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Wybory do Parlamentu Europejskiego są jedynymi wyborami powszechnymi nieuregulowanymi w Konstytucji, a jedynie poprzez ustawę[3]. Przyjęła ona cztery naczelne zasady[7]:
- wolność wyboru;
- powszechność;
- bezpośredniość;
- tajność głosowania.
Przepisy ustawy rozstrzygają także kwestię niepołączalności funkcji parlamentarzysty w Polsce z funkcją posła do Parlamentu Europejskiego – wybór posła lub senatora na eurodeputowanego skutkuje automatyczną utratą mandatu w Sejmie lub Senacie[8].
Prawa wyborcze
[edytuj | edytuj kod]Prawa wyborcze przysługują wszystkim obywatelom polskim, a także obywatelom innych państw członkowskich stale zamieszkujących w Polsce[7], ujętym w stałym rejestrze wyborców[4] (zasada domicylu). Zasada ta została potwierdzona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 31 maja 2004[9]. Prawo wybierania przysługuje osobom, które ukończyły 18. rok życia oraz nie zostały wyrokiem sądu pozbawione praw publicznych, praw wyborczych ani ubezwłasnowolnione[4]. Prawo wybieralności przysługuje osobom, które nie były karane za przestępstwo popełnione umyślnie, ścigane z oskarżenia publicznego i od co najmniej 5 lat stale zamieszkują w Polsce lub na terytorium innego państwa Unii Europejskiej[4]. Dolna granica (cenzus) wieku wynosi 21 lat[4].
Zgłaszanie kandydatów i kampania wyborcza
[edytuj | edytuj kod]Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje wyborcom oraz partiom politycznym, którym dodatkowo przyznano prawo tworzenia koalicji wyborczych[4]. Czynności wyborcze oraz kampania prowadzone są przez komitety wyborcze[4]. Utworzenie komitetu obarczone jest wymogiem zebrania 1000 podpisów poparcia dla tej inicjatywy[4]. Liczba kandydatów zgłaszanych na listach okręgowych przez komitety musi zawierać się w przedziale pomiędzy pięcioma a dziesięcioma osobami[4]. Kandydować wolno wyłącznie w jednym okręgu i tylko z jednej listy[4]. Rejestracja listy wymaga zebrania 10 000 podpisów poparcia[4]. Kampania rozpoczyna się wraz z ogłoszeniem postanowienia o zarządzeniu wyborów i kończy 24 godziny przed dniem ich rozpoczęcia (tzw. cisza wyborcza)[4]. Prowadzi się ją na zasadach określonych w Ordynacji wyborczej do Sejmu i do Senatu[4]. Jej finansowanie jest jawne[4].
Podział mandatów
[edytuj | edytuj kod]Ustalaniem wyników wyborów zajmuje się Państwowa Komisja Wyborcza[4]. W podziale mandatów uczestniczą komitety wyborcze, które w skali kraju uzyskały minimum 5% ważnych głosów[4]. Liczba mandatów przysługująca poszczególnym komitetom w skali kraju ustalana jest według metody D’Hondta (art. 356 Kodeksu wyborczego)[4][7]. Następnie mandaty przypadające danemu komitetowi są dzielone pomiędzy jego listy okręgowe z zastosowaniem metody Hare’a-Niemeyera (art. 358 Kodeksu wyborczego)[4][10]. Państwowa Komisja Wyborcza sporządza protokół oraz ogłasza wyniki wyborów w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej w formie obwieszczenia[4]. Wszelkie protesty wyborcze rozpatrywane są przez Sąd Najwyższy[4]. Brak przydziału określonej liczby mandatów poszczególnym okręgom umożliwia sytuację, w której ze względu na niską frekwencję w danym okręgu oraz odpowiedni rozkład głosów na poszczególne listy wyborcze, w danym okręgu nie zostanie wybrany żaden deputowany[11].
Okręgi wyborcze
[edytuj | edytuj kod]
Ordynacja dzieli kraj na trzynaście wielomandatowych okręgów wyborczych. Zasada ta jest krytykowana ze względu na to, że europosłowie mają reprezentować w PE cały kraj, nie poszczególne okręgi, co prowadzi do rozlicznych patologii podczas kampanii wyborczej[12].
| Numer | Obszar | Siedziba okręgowej komisji wyborczej |
|---|---|---|
| Okręg nr 1 | województwo pomorskie | Gdańsk |
| Okręg nr 2 | województwo kujawsko-pomorskie | Bydgoszcz |
| Okręg nr 3 | województwo podlaskie i warmińsko-mazurskie | Olsztyn |
| Okręg nr 4 | Warszawa z 8 powiatami województwa mazowieckiego | Warszawa |
| Okręg nr 5 | 4 miasta na prawach powiatu i 29 powiatów województwa mazowieckiego | Warszawa |
| Okręg nr 6 | województwo łódzkie | Łódź |
| Okręg nr 7 | województwo wielkopolskie | Poznań |
| Okręg nr 8 | województwo lubelskie | Lublin |
| Okręg nr 9 | województwo podkarpackie | Rzeszów |
| Okręg nr 10 | województwo małopolskie i świętokrzyskie | Kraków |
| Okręg nr 11 | województwo śląskie | Katowice |
| Okręg nr 12 | województwo dolnośląskie i opolskie | Wrocław |
| Okręg nr 13 | województwo lubuskie i zachodniopomorskie | Gorzów Wielkopolski |
Wyniki wyborów
[edytuj | edytuj kod]
Od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej wybory odbyły się pięciokrotnie – 13 czerwca 2004[13], 7 czerwca 2009, 25 maja 2014, 26 maja 2019 oraz 9 czerwca 2024.
|
Wybory |
Frekwencja |
|---|---|
| Wybory do PE w 2004 | 20,9%[13] |
| Wybory do PE w 2009 | 24,53%[14] |
| Wybory do PE w 2014 | 23,83%[15] |
| Wybory do PE w 2019 | 45,68%[16] |
| Wybory do PE w 2024 | 40,65%[17] |
Polskie partie w Parlamencie Europejskim
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Paweł J. Borkowski: Rada Europejska. Instytucje prawodawczo-wykonawcze Wspólnot Europejskich. W: Witold Góralski: Unia Europejska. T. 1: Geneza - System - Prawo. Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2007, s. 229. ISBN 978-83-7526-805-8.
- ↑ a b c d e Paweł J. Borkowski: Rada Europejska. Instytucje prawodawczo-wykonawcze Wspólnot Europejskich. W: Witold Góralski: Unia Europejska. T. 1: Geneza - System - Prawo. Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2007, s. 230. ISBN 978-83-7526-805-8.
- ↑ a b Leszek Garlicki: Wybory i prawo wyborcze. W: Leszek Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 146. ISBN 978-83-7206-142-3.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy. (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).
- ↑ Rada Unii Europejskiej, Dyrektywa Rady 93/109/WE z dnia 6 grudnia 1993 r. [online], eur-lex.europa.eu, 6 grudnia 1993 [dostęp 2009-03-07] [zarchiwizowane z adresu 2009-05-21].
- ↑ Wybory Europejskie – 7 czerwca 2009 [online], Parlament Europejski, 8 stycznia 2009 [dostęp 2009-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2009-01-23].
- ↑ a b c Leszek Garlicki: Polska w Unii Europejskiej. W: Leszek Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 424. ISBN 978-83-7206-142-3.
- ↑ Karol Manys: Bilet tylko w jedną stronę. rp.pl, 2009-04-16. [dostęp 2009-04-19].
- ↑ WYROK z dnia 31 maja 2004 r. Sygn. akt K 15/04. trybunal.gov.pl, 2004-05-31. [dostęp 2009-02-23].
- ↑ Jest ordynacja do Parlamentu Europejskiego!. wyborcza.pl, 2004-01-23. [dostęp 2009-04-13].
- ↑ Joanna Guzik, PKW: może się zdarzyć, że z któregoś okręgu nie będzie mandatów [online], rp.pl, 8 kwietnia 2009 [dostęp 2009-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-02].
- ↑ Paweł Wroński, Zmieńmy tę dziwaczną ordynację [online], Wyborcza.pl, 29 maja 2014 [zarchiwizowane z adresu 2014-05-30].
- ↑ a b Wybory do Parlamentu Europejskiego przeprowadzone w dniu 13 czerwca 2004 r. [online], Państwowa Komisja Wyborcza [dostęp 2009-02-23] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-24].
- ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 8 czerwca 2009 r. o wynikach wyborów posłów do Parlamentu Europejskiego przeprowadzonych w dniu 7 czerwca 2009 r.. pkw.gov.pl, 2009-06-08. [dostęp 2009-06-08].
- ↑ Frekwencja wyborcza. pkw.gov.pl. [dostęp 2019-05-27].
- ↑ Frekwencja Polska. pkw.gov.pl. [dostęp 2019-05-27].
- ↑ Frekwencja w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2024 r.. wybory.gov.pl. [dostęp 2024-06-11].
- ↑ Tabela przedstawia jedynie te partie, które mają, bądź miały swoich przedstawicieli w Parlamencie Europejskim.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leszek Garlicki: Wybory i prawo wyborcze. W: Leszek Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 145-171. ISBN 978-83-7206-142-3.
- Leszek Garlicki: Polska w Unii Europejskiej. W: Leszek Garlicki: Polskie prawo konstytucyjne. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 415-433. ISBN 978-83-7206-142-3.
- Paweł J. Borkowski: Rada Europejska. Instytucje prawodawczo-wykonawcze Wspólnot Europejskich. W: Witold Góralski: Unia Europejska. T. 1: Geneza - System - Prawo. Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2007, s. 213-245. ISBN 978-83-7526-805-8.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Serwis Państwowej Komisji Wyborczej poświęcony wyborom do Parlamentu Europejskiego
- Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277)
- Państwowa Komisja Wyborcza – Wybory do Parlamentu Europejskiego
- Wersje skonsolidowane Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
- Decyzja Rady z dnia 25 czerwca i 23 września 2002 roku zmieniająca Akt dotyczący wyborów przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich
