Roman Reinfuss

Roman Reinfuss

Data i miejsce urodzenia	27 maja 1910 Przeworsk
Data i miejsce śmierci	26 września 1998 Krzywaczka
Miejsce spoczynku	cmentarz Rakowicki w Krakowie
Małżeństwo	Zofia Cieśla-Reinfussowa
Odznaczenia

Roman Reinfuss (ur. 27 maja 1910 w Przeworsku, zm. 26 września 1998 w Krzywaczce) – etnograf, znawca polskiej sztuki ludowej i etnografii Karpat. W latach 1944–1946 profesor UMCS w Lublinie, od 1946–1949 profesor na Uniwersytecie we Wrocławiu, a w latach 1946–1980 kierownik Pracowni Sztuki Ludowej w Instytucie Sztuki PAN.

Życiorys

Był synem Franciszka i Zofii z Mnerków. Dzieciństwo i młodość spędził m.in. w Gorlicach i Tarnowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum i zaczął działać w nielegalnym Związku Młodzieży Socjalistycznej. Będąc w klasie maturalnej, został aresztowany, skazany na 3 miesiące więzienia i relegowany ze szkoły (bez prawa przeniesienia do innej). W 1931 zezwolono mu przystąpić do matury – zdał ją w Krakowie i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Magisterium uzyskał w 1935, jednak nie miał zamiaru uprawiać zawodu prawnika. Podejmował wędrówki po Beskidzie Niskim fascynując się kulturą Łemków; tekst o łemkowskim pasterstwie był jego pierwszym opublikowanym artykułem (ukazał się w niedzielnym dodatku do Ilustrowanego Kuriera Codziennego).

W październiku 1936 objął asystenturę w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, którą zaproponował mu dyrektor Seweryn Udziela, z którym Reinfuss nawiązał kontakt jeszcze podczas studiów prawniczych. Wkrótce potem rozpoczął regularne studia etnograficzne pod kierunkiem Kazimierza Dobrowolskiego.

Podczas okupacji hitlerowskiej opiekował się zbiorami muzealnymi, będąc zatrudnionym w charakterze dozorcy. Studiował archiwalia i literaturę, organizował nielegalne seminaria etnograficzne dla kolegów. Po wojnie wrócił na stanowisko kustosza, a następnie zastępcy dyrektora. W 1945 skończył studia, rok później obronił doktorat na podstawie pracy pt. Łemkowie jako grupa etnograficzna. Kolejnym etapem jego kariery było zorganizowanie studiów etnograficznych na reaktywowanym Uniwersytecie Wrocławskim (pracował tam do 1949).

W maju 1946 r. został kierownikiem sekcji zdobnictwa w Państwowym Instytucie Badania Sztuki Ludowej (później Państwowy Instytut Sztuki), kierował zespołem aż do 1980, kiedy przeszedł na emeryturę. Od 1966 należał do PZPR. W swojej działalności naukowo-badawczej koncentrował się na dwóch zagadnieniach: kulturze ludowej mieszkańców Karpat i sztuce ludowej w Polsce. Jego wykonanych tuż przed wojną ponad 200 fotografii - wydanych w 2015 w albumie pt. Karpacki świat Bojków i Łemków – jest niezwykle cennym i wyjątkowym zapisem życia górali karpackich. Był przewodniczącym Rady Muzealnej Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Zasiadał w komitecie redakcyjnym i publikował w czasopiśmie „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Od roku 1933 był członkiem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, w 1998 został Honorowym Członkiem PTT. W latach 70. i 80. XX w. był członkiem kolegium redakcyjnego poświęconego górom rocznika „Wierchy”, na którego łamach publikował od lat międzywojennych.

Ostatnich kilkanaście lat życia mieszkał w Krzywaczce, gdzie zmarł. Został pochowany wraz ze swoją żoną w grobowcu na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Pomnik prof. Reinfussa w Szymbarku

Grób Romana Reinfussa na cmentarzu Rakowickim

Odznaczony Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim (1954) Orderu Odrodzenia Polski, otrzymał również Odznakę Zasłużony Działacz Kultury, Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1983), Złotą Odznakę „Za opiekę nad zabytkami”. W 70. rocznicę urodzin został mianowany Honorowym Obywatelem Zakopanego. W 1975 roku został laureatem Nagrody im. Oskara Kolberga.

27 maja 2010 w 100. rocznicę urodzin prof. Reinfussa na terenie Skansenu Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku odsłonięto jego pomnik (ławeczka) i skansen przyjął imię prof. Romana Reinfussa.

Od 2012 r. przyznawana jest Nagroda Województwa Małopolskiego im. Romana Reinfussa za osiągnięcia w zakresie ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego Małopolski.

Wybrane publikacje

Książki

• O Łemkowszczyźnie (1935, współautor);
• Etnograficzne granice Łemkowszczyzny. Próba wytyczenia granic Łemkowszczyzny na podstawie zasięgu łemkowskiego stroju (1936);
• Polskie druki ludowe na płótnie (1953);
• Ludowe skrzynie malowane (1954);
• Garncarstwo ludowe (1955);
• Szopki krakowskie (1958);
• Sztuka ludowa w Polsce (1960, wspólnie z J. Świderskim);
• Malarstwo ludowe (1962);
• Nad rzeką Ropą (1965);
• Ludowe kafle malowane (1966);
• Monografia powiatu myślenickiego (1970);
• Meblarstwo ludowe w Polsce (1977);
• Ludowe kowalstwo artystyczne w Polsce (1983);
• Śladami Łemków (1989);
• Ludowa rzeźba kamienna w Polsce (1989);

Artykuły

• Pogranicze krakowsko-góralskie w świetle dawnych i nowszych prac etnograficznych, „Lud”, t. 36, 1946.
• Architektura szopki krakowskiej, „Polska Sztuka Ludowa” 1948, R. 2, nr 11/12.
• Wpływ farbiarzy drukujących płótna na ludowe hafciarstwo, PSL, 1948 R. 2, nr 11-12.
• Wełniane torby góralskie, PSL, 1949 R. 3, nr 3-4, s. 112-119.
• Przyczynek do ikonografii obrazów Janosikowych na szkle malowanych, PSL, R. 3, 1949, nr 5.
• Szopka z Sieteszy w powiecie przeworskim, PSL, R. 3, 1949 nr 11/12.
• Stan badań nad polską sztuką ludową, „Polska Sztuka Ludowa” 1950, nr 1/6 s. 3-13.
• Orawski dom z wyżką, „Polska Sztuka Ludowa” 1950, nr 1/6 s. 36-55.
• Z obozu naukowego w Weryni, „Polska Sztuka Ludowa” 1950, nr 7/12.
• Wytwórcy ludowych ubiorów w Karpatach polskich, PSL, 1951, R. 5, nr 1-2, s. 19-36.
• Badania terenowe w rejonie kielecko-sandomierskim, „Polska Sztuka Ludowa” 1952, nr 4/5.
• Sztuka ludowa Podlasia Zachodniego, „Polska Sztuka Ludowa” 1952, nr 1.
• Aktualne zagadnienia ludowej plastyki, „Polska Sztuka Ludowa” 1953, nr 2.
• Polskie ludowe kowalstwo artystyczne, „Polska Sztuka Ludowa” 1953, nr 6.
• Przyczynki do badań nad ludowym farbiarstwem i drukarstwem tkanin w woj. białostockim, PSL, R. 8, nr 5.
• Z badań nad sztuką ludową w Radomskiem, „Polska Sztuka Ludowa” 1955, nr 1.
• Sztuka ludowa na pograniczu Lubelszczyzny i Podlasia, „Studia i Materiały Lubelskie”. Etnografia t.1, Lublin 1962.
• Sztuka ludowa w woj. rzeszowskim i jej badania, „Polska Sztuka Ludowa” 1963, nr 3/4.
• Rzeźba figuralna Łemków, „Polska Sztuka Ludowa” 1963, nr 3/4.
• Badania nad kulturą ludową w dwudziestopięcioleciu Polski Ludowej, „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”, nr 10, 1969.
• Wpływ zawodów wędrownych na kształtowanie się kultury ludowej w Karpatach, [w:] Studia z zakresu socjologii, etnografii i historii ofiarowane Kazimierzowi Dobrowolskiemu, Kraków 1972.
• Podhalański fenomen, PSL, 1988, t. 42, nr 1-2.

Bibliografia

• Jerzy Czajkowski. Pamięci profesora Romana Reinfussa. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. 34, s. 5-6, 1998. 
• Ewa Fryś-Pietraszkowa, Roman Reinfuss [w:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne t.1, Kraków 2002.