Tawuła średnia

Tawuła średnia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	tawuła
Gatunek	tawuła średnia
	Nazwa systematyczna
	Spiraea media Schmidt; Osterr. allg. Baumz. 1:53, t. 54. 1792
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 7 lut 2024, była oparta na tej wersji.

Tawuła średnia^[4] (Spiraea media Schmidt) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny różowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje na rozległych przestrzeniach Azji północnej od zachodniej Syberii po Sachalin, Japonię i północne Chiny. Poza tym posiada rozproszone stanowiska w górach Europy środkowej na południu kontynentu sięgając Bułgarii, na zachodzie Austrii, na północy Polski, na wschodzie Ukrainy. W Polsce gatunek nieliczny, znany tylko z Pienin i Bieszczadów^[5]^[6]. W Bieszczadach występuje w miejscowości Polana nad potokiem Czarnym oraz na Riabiej Skale, ale po słowackiej stronie. W Pieninach rośnie na następujących stanowiskach: Bystrzyk, Czertezik, Świnia Skała, poniżej grani Ligarek, Łysina (na grani Grabczychy Wyżniej), Trzy Korony i skałki przy Drodze Pienińskiej^[7].

Morfologia

Pokrój: Krzew o wysokości do 1,5 m (rzadko do 2 m). Pędy sztywne, obłe i nagie z wyjątkiem podgatunku polonica, który ma pędy za młodu owłosione^[7].
Liście: Eliptyczne i lancetowate o długości do 5 cm i szerokości do 2 cm, z klinowatą nasadą i tępym szczytem. Brzegi piłkowane w szczytowej części (po obu stronach tylko 3–4 zęby), liście na pędach kwiatowych są całobrzegie. Liście zwykle na górnej stronie nagie, od spodu słabo owłosione^[7].
Kwiaty: Białe (u subsp. polonica białożółte), zebrane w kuliste baldachogrona wyrastające na krótkich pędach bocznych. Kielich o połowę krótszy od kubka dna kwiatowego. Płatki do 3 mm szerokie, pręciki równe długością płatkom^[8].
Owoce: Mieszki, nagie lub słabo owłosione, na szczycie orzęsione^[8].

Biologia i ekologia

Nanofanerofit. Kwitnie w maju, jest owadopylny. Rośnie na skalistych grzbietach, stokach i półkach skalnych, w laskach sosnowych i murawach górskich. Na większości stanowisk występujących w Polsce kwitnie i wytwarza owoce, rozmnaża się jednak głównie wegetatywnie. Liczba chromosomów 2n=18^[7]. Gatunek charakterystyczny związku Prunion fruticosae^[9].

Zagrożenia i ochrona

Objęta ochroną ścisłą. Gatunek umieszczony w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii VU (narażony)^[10]. Znajduje się także na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006, 2016) w tej samej kategorii^[11]^[12].

Populacja pienińska chroniona jest w Pienińskim Parku Narodowym. Monitorowana jest od dawna i zachowuje się stabilnie, zagraża jej tylko postępujące zacienienie ze strony rozrastających się drzew^[7].

Zastosowanie

Krzewy nie spotykane w uprawie (poza ogrodami botanicznymi), choć jako odporne na suszę zalecane m.in. do rekultywacji hałd^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-20] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 171, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Władysław Bugała: Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991. ISBN 83-09-00013-8.
↑ Spiraea media. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-20] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-01].

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 171, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[bugala-5] Władysław Bugała: Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991. ISBN 83-09-00013-8.

[6] Spiraea media. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-05-05]. (ang.).

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[9] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[11] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[12] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]